نوآوری در تبلیغات دینی
سید کریم قاسم زاده
در تبليغ مباني ديني تنوع، جذابيت، رعايت مقتضاي حال و علم به زمان يک اصل است، اين اصل به روشني در قرآن کريم ديده مي‌شود. قرآن در ابلاغ پيام الهي از ابزارهاي مختلفي به تناسب، استفاده کرده است از جمله موعظه، جدل، تشويق، انذار، نصيحت، نرمش و قاطعيت.اين اصل در سيره تبليغي معصومين(ع) هم واضح است. امام علي(ع) گاهي خطابه‌هاي کوبنده و غرّا ايراد مي‌کردند و گاهي بسيار عمومي و ملايم بودند. زماني روي منبر سخن از حکم خدا مي‌گفتند و گاهي در بازار چهره به چهره يا به صورت خطاب براي هدايت، مردم رانسبت به مراعات حدود الهي متذکر مي‌شدند. گاهي سخنراني رسمي داشتند و زماني از سبک کلاس‌داري براي هدايت مردم استفاده مي‌نمودند. در مواردي از مناظره و مباحثه بهره مي‌بردند و وقتي ديگر خود را در اختيار پرسشگراني قرار مي‌دادند که جوياي هدايت بودند و با حوصله تمام به سؤالات آنان جواب مي‌دادند امروز نيز بايد در تبليغ مباني ديني و اعتقادي از رايج‌ترين شيوه‌ها بهره برد. استفاده از يک سبک و يک شيوه ظلم در حق مخاطب بوده و تاثيرگذاري چنداني نخواهد داشت.مخاطب امروز با مخاطب ديروز تفاوت دارد. به تعبير مقام معظم رهبري مگر 200 سال قبل وضعيت مثل امروز بود، نسل امروز نسل پرسشگر است،سخنان يک طرفه را بر نمي‌تابد او مي‌خواهد نظر خويش را هم مطرح و در معرض بحث بگذارد. لذا شرح صدر در تبليغ ديني يک ضرورت اجتناب ناپذير است. مبلغ ديني بايد چنان آستانه تحمل خود را بالا و ظرفيت شنيدن و ديدن را در خود ايجاد کند تا قادر باشد با مخاطب ارتباط برقرار کند.
امروز اينترنت بايد به لوازم ضروري و اوليه در تبليغ ديني تبديل شده و هر مبلغ و مدرسي خود را ملزم به استفاده از آن و بهره‌گيري تبليغي از آن بداند. منطقي نيست کسي مدعي تبليغ دين باشد ولي با ابزارهاي روز بيگانه باشد. بديهي است در اين شرايط با اکتفا نمودن به سبک‌هاي سنتي منبر و کلاس راه به جايي نخواهيم برد.
دنياي کفر سرمايه‌گذاري هنگفتي براي راه اندازي سايت‌هاي فارسي و عربي زبان نموده و طي آن باورهاي ديني و اعتقادي مسلمانان را مورد هجمه وسيع و گسترده قرار داده و با ترويج شبهات و القائات مسموم، پايه‌هاي فکري، عقيدتي و اخلاقي آنان را سست مي‌نمايد. آيا وقت آن نرسيده، از لاک دفاعي بيرون آمده و به جاي انفعال روش فعال را برگزيده و با تأسيس و راه‌اندازي سايت‌هايي به زبان‌هاي روز دنيا تشکيل اطاق‌هاي کنفرانس و گفتگوهاي علمي به ترويج احکام نوراني اسلام ناب محمدي(ص) و آگاهي بخشيدن به ميليون‌ها انسان شيفته حقيقت بپردازيم؟!
مگر نه اينکه شيوه تبليغي ما بر اساس «طبيب دوار علي طبه» بايد استوار باشد.هرگز نبايد در انتظار بنشينيم تا ديگران ما را دعوت کرده و به سراغ ما بيايند بلکه با تأسي به سيره نوراني اميرالمؤمنين(ع) همچون پزشکي که در جستجوي بيمار مي‌باشد حرکتي نوين و زيربنايي را شروع کرده و پرچم هدايت و اصلاح را به دوش بگيريم. بديهي است براي موفقيت بايد ابتدا دردها را دقيق بشناسيم و سپس نسخه متناسب با آن را ارائه دهيم ارائه يک نسخه کلي براي همه بيماران خطا است.
حوزه علميه مسئول دين مداري جامعه و دين‌دار کردن مردم است آن هم در شرايطي که آداب و سنن، رفتار و نگرش‌ها لحظه به لحظه در حال تغيير و تحول است و مسائل مادي، اشتغالات فکري، مشکلات زندگي و بحران‌هاي روحي معنويات را تحت الشعاع خود قرار داده است.اگر ديروز امکان تکثير شبهات و گسترش آن نبود امروز اينترنت و ماهواره و امپراطوري رسانه‌اي غرب با تمام قوا به ميدان آمده و تضعيف بنيه اخلاقي و اعتقادي جامعه اسلامي به خصوص جوانان را هدف قرار داده و با سرعت و شتاب پيش مي‌آيد.اينجاست که ضرورت تحول اساسي در نگرش تبليغي حوزه علميه به روشني خود را نشان مي‌دهد. تحول با سرعتي مضاعف که به تعبير رهبري هم جبران عقب‌ماندگي‌هاي گذشته را بنمايد و هم متناسب با تحولات زمان پيش‌رفته و به مسئوليت خطير خود عمل نمايد.
در پايان فرازی از سخنان رهبر معظم انقلاب مدظله‌العالي را مرور مي‌کنيم بديهي است اين سخنان مسئوليت مديران محترم حوزه و همچنين علما و طلاب گرانقدر را صد چندان مي‌کند :
«امروز تبليغ، يك رشته علمى است. ما روشهاى سنتى براى تبليغ داريم لكن كافى نيست، كارگردانان حوزه علميه بايد با برنامه ريزى، بخشى از مباحث علم ارتباطات را كه مورد نياز تبليغى است، در اختيار طلاب قرار دهند. آشنائى با زبان هم، لازم است. يك زبان زنده دنيا را حداقل بايد طلاب فرا گيرند. آشنائى با جريانهاى فكرى جهان نيز، در حوزهها لازم و ضرورى است. اگر بخواهيم صحيح تبليغ كنيم و نظريات دينى را تبيين نمائيم و از معارف اسلامى دفاع كنيم، حتما بايد با حرفهاى تازه جهان و جريانهاى فكرى، آشنا بود. بحث معنويت و قداست هم يك بحث مهمى است. فرق اصلى ما با ساير كسانى كه داعيههائى دارند همين هدف مقدس است. ما براى دين خدا و اعتلاى كلمةاللّه، بايد تلاش كنيم و همه فعاليتهاى ما بايد در همين راستا باشد. اين مسأله، چيزى است كه مى تواند ما را موفق نموده و سخن ما را دلنشين و جذاب كند.» (1)
1. گزیده ای از بیانات رهبر معظم انقلاب در شروع درس خارج خود- سال 1378
افزودن دیدگاه جدید