رسالت قرآنی مومنان در قبال مسخره گر رسولان
به گزارش بلاغ به نقل از ایکنا، اهانت به مقام بالای پیامبر اکرم، مسلمانان را جریحه‌دار کرده است. مدتی پیشتر البته سربازان خلیفه داعش چند کاریکاتوریست را به همین اتهام در محل کارشان در مجله «شارلی ابدو» ترور کردند. هرچند بسیاری از عالمان جهان اسلام خشونت را محکوم می‌کنند، اما قبح قتل نمی‌تواند باعث شود رفتار اهانت‌بار حرمت‌شکنان فراموش شود. پرسش این است که قرآن چگونه به تمسخر نگاه کرده است و راه حل قرآنی مقابله با آن چه می‌تواند باشد؟
امروزه این یک باور همگانی است که ترور و خشونت امری نکوهیده است. سال‌ها پیش آیین محمدی آن را مردود دانسته است و مجتهدان طراز اول جهان اسلام نیز همواره آن را تقبیح کرده‌اند. نمونه آخر از این دست، اظهار نظر صریح آیت‌الله مکارم شیرازی است که گفت: ترور در هر لباسی و برای هر گروهی محکوم است.
تمسخر در قرآن
استهزاء از ریشه «هـ - ز- ء» در لغت به معنای طلب تحقیر است با هر وسیله‌ای که صورت گیرد و تمسخر از ریشه «م-خ-ر» است و به معنای ریشخند و شوخی. این مفهوم در ترکیب‌های مختلف قرآنی چون سخریه، ضحک، غمز، لمز و همز آمده است. بی‌شک تفاوت‌هایی میان این لغات وجود دارد، مثلا سخره و استهزا به یک معنی نیستند، زیرا که اولی به دیگران خندیدن است، به واسطه کاری که کرده‌اند و دومی بدون واسطه به دیگران خندیدن است. به هر حال قرآن مومنان را از تمسخر دیگران نفی کرده است. هیچ فرد و یا قومی مجاز نیست تا دیگران را موضوع ریشخند قرار دهد. دلیل آن کاملا واضح است: احتمال دارد دیگری بهتر باشد.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ: اى کسانى که ایمان آورده اید! هیچ گروهى نباید گروه دیگرى را استهزا کند که شاید آنان از خودشان بهتر باشند و هم چنین نباید زنانى زنان دیگر را استهزا کنند که شاید آن زنان دیگر از خودشان بهتر باشند.» (حجرات/ 11)
باز می‌بینیم که قرآن به توصیف کسانی می‌پردازد که به واسطه افکار مادی و اکتفا به زندگی این جهانی، مومنان را به سخره می‌گیرند.
«زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَاللّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ: زندگى دنیا در نظر کفار، زیبا و باشکوه جلوه کرده، مؤمنان را استهزا مى‌کنند.» (بقره/ 212)
از سویی دیگر خداوند علل تمسخر را در دشمنی و انتقام (مائده/5،58،59)، جهالت (بقره/67،2)، عدم تعقل (مانده/58،5)، تکبر (حجرات 11،49) و دنیاطلبی (بقره/212،2) عنوان کرده است.
استهزاء رسولان
خداوند در قرآن علی‌رغم نفی کلی به سخره گرفتن دیگران، به صورت ویژه به مسئله استهزاء رسولان می‌پردازد. در آیه 30 سوره یس می‌خوانیم:
« یَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا یَأْتِیهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون: واى بر بندگان که هیچ رسولى از سوى خدا به سویشان نیامد جز آن که او را به تمسخر و استهزا گرفتند.»
آیات متعدد دیگری در قرآن هست که به استهزاء رسولان اشاره می‌کنند. خداوند چنین عملی را نفی کرده است و مرتکبان به چنین اعمالی را مستحق مجازات در سرای باقی دانسته است. در آیات دیگری از قرآن مصادیقی از تمسخر رسولان ارائه شده است. ریشخند حضرت نوح، وقتی سخن از طوفان بزرگ می‌راند یا خندیدن به حضرت موسی هنگامی که برای ابلاغ رسالت وارد درگاه فرعون شد و یا استهزا پیامبر مکرم اسلام توسط اشراف مکه.
استهزاء رسولان اشاره به این واقعیت است که منکران دین همواره به این روش دست یازیده‌اند که مومنان را مسخره کنند. این واقعیت شاید مولود دین است وقتی نافیان حقیقت، نفی خود را در قالب خندیدن بیان کرده‌اند. در مقابل رویکرد کافران، نفی تمسخر از سوی خداوند به صورت عام نشان از تاکید خداوند بر رویکردی انسانی در مواجهه با منکران خویش است.
رسالت مومنان در قبال تمسخر کنندگان
برخی از مسلمانان معتقد هستند که باید تمسخرکنندگان را از ریشه نابود کرد. آنها به آیات قرآن در خصوص دشمنان نظام اسلامی مستقر در مدینه النبی اشاره می‌کنند، اما برخی معتقدند راه حل چیز دیگری است و بر آنند که نحوه رفتار با کسانی که آیات خداوند و ارزش‌های دینی را به سخره می‌گیرند، پایان گفت‌و‌گوست و نه خشونت و حذف ایشان.
« وَإِذَا رَأَیْتَ الَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى یَخُوضُواْ فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ وَإِمَّا یُنسِیَنَّکَ الشَّیْطَانُ فَلاَ تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ:هرگاه کسانی را دیدی که آیات ما را استهزا می‌کنند، از آنها روی بگردان تا به سخن دیگری بپردازند! و اگر شیطان از یاد تو ببرد، هرگز پس از یادآمدن با این جمعیّت ستمگر منشین!» (انعام/68)
همچنین خداوند به بندگان خود که ایمان آورده‌اند توصیه می‌کند، کسانی را که دین‌شان را به ریشخند و بازی گرفته‌اند، چه از کسانی که پیش از آنها دارای کتاب بوده‌اند و چه از کافران، به عنوان دوست انتخاب نکنند. (مائده/57) با نگاهی به آیات قرآن در خصوص هتاکان حقایق قدسی متوجه می‌شویم که از سویی تمسخر رسولان به هیچ وجه مورد تایید این کتاب آسمانی نیست. قرآن به صورت عام انسان‌ها را برابر و مستحق احترام دانسته است. از سویی دیگر به نظر می‌رسد محکوم کردن خشونت از سوی علمای برجسته اسلامی، ریشه در قرآن دارد که خشونت را در خصوص اهانت‌کنندگان به آیات الهی تجویز نکرده است.
افزودن دیدگاه جدید