برترین تبلیغ

در بین اعمال صالح از ارزشمندترین فعالیتها، اقدام در جهت هدایت انسانهاست، تا آنجا که قرآن مجید می‏فرماید: «مَنْ أَحْیاها فَكَأَنَّما أَحْیا النَّاسَ جَمیعاً»؛ (1) «کسی که انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی تمام مردم را زنده کرده است.»

و پیامبر‌صلی‌الله‌علیه‌و‌آله خطاب به امیرالمؤمنین علی‌علیه‌السلام هنگام سفر تبلیغی به یمن می‏فرماید: «لَأَنْ یهْدِی اللَّهُ عَلَى یدَیكَ رَجُلًا خَیرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ؛ (2) اگر مردی به دست تو هدایت شود، بهتر از هر آنچه است که خورشید به آن بتابد.»

خداوند برای هدایت آدمیان بهترین آنها، - که پیامبران‌علیهم‌السلام هستند‏- مأموریت بخشیده است.

تمام فعالیتهای ارزشمند از جمله هدایتگری در چند لایه قابل تحقق است:

1. اولین لایه، تبلیغ در شعاع هدایت یک انسان است؛

2. بخش دیگر، تبلیغ در حیطۀ خانواده می‏باشد؛

3. گاهی تبلیغ در فضای مساجد و جلسات عمومی تحقق می‏یابد که این نوع از تبلیغ دارای فواید قابل توجهی است؛

4. عده‏ای در دانشگاه‏ها و یا مدارس آموزش و پرورش به تبلیغ معارف دینی روی می‏آورند؛

5. بعضی نیز سعی در اصلاح انسانهای آسیب دیده در سطح جامعه و یا زندانها داشته و به هدایت آنان توجه می‏کنند؛

6. تعدادی از مبلغان برای هدایت پیروان ادیان و فرق انحرافی اقدام می‏کنند که این حرکت بسیار مهم و بنیادین است؛

7. عمیق‏ترین و اساسی‏ترین حرکتهای تبلیغی جریان‏سازی برای هدایت است که فردی، حرکت و یا فعالیتی را بنیان‏گذاری کند که در زمانهای مختلف در هدایت انسانها تأثیرگذار باشد.

مبلّغان بزرگوار بهتر است برای پایداری فعالیتهای پاک و نورانی خود به جریان‏سازیهای هدایت بیش از هر حرکت دیگری اهتمام ورزند.

در ابتدا روایاتی در این مبحث بیان و سپس نکاتی را ذیل روایات مطرح می‏شود:

1. «عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیاثٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‌علیه‌السلام عَنِ الْجِهَادِ أَ سُنَّةٌ هُوَ‌ام فَرِیضَةٌ؟ فَقَالَ‌علیه‌السلام: الْجِهَادُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ: فَجِهَادَانِ فَرْضٌ وَ جِهَادٌ سُنَّةٌ لَا یقَامُ إِلَّا مَعَ فَرْضٍ وَ جِهَادٌ سُنَّةٌ؛ فَأَمَّا أَحَدُ الْفَرْضَینِ فَمُجَاهَدَةُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ هُوَ مِنْ أَعْظَمِ الْجِهَادِ وَ مُجَاهَدَةُ الَّذِینَ یلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ فَرْضٌ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِی هُوَ سُنَّةٌ لَا یقَامُ إِلَّا مَعَ فَرْضٍ فَإِنَّ مُجَاهَدَةَ الْعَدُوِّ فَرْضٌ عَلَى جَمِیعِ الْأُمَّةِ وَ لَوْ تَرَكُوا الْجِهَادَ لَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ وَ هَذَا هُوَ مِنْ عَذَابِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ سُنَّةٌ عَلَى الْإِمَامِ وَحْدَهُ أَنْ یأْتِی الْعَدُوَّ مَعَ الْأُمَّةِ فَیجَاهِدَهُمْ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِی هُوَ سُنَّةٌ فَكُلُّ سُنَّةٍ أَقَامَهَا الرَّجُلُ وَ جَاهَدَ فِی إِقَامَتِهَا وَ بُلُوغِهَا فَالْعَمَلُ وَ السَّعْی فِیهَا مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ لِأَنَّهَا إِحْیاءُ سُنَّةٍ قَالَ النَّبِی:‌صلی‌الله‌علیه‌و‌آله مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى یوْمِ الْقِیامَةِ مِنْ غَیرِ أَنْ ینْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَی‏ءٌ؛ (3) حفص بن غیاث گفت از امام صادق‌علیه‌السلام سؤال کردم: آیا جهاد کردن واجب است یا مستحب؟ حضرت‌علیه‌السلام فرمودند: جهاد بر چهار نوع است؛ دو نوعش واجب، یک نوعش مستحبی که با واجب برقرار می‏شود و نوع چهارم، مستحب است. 1. یک نوع جهاد واجب، جهاد انسان با نفس خویش دربارۀ گناهان است و آن برزگ‏ترین جهادهاست؛ 2. دیگری جهاد کردن با کافرانی است که نزدیک شما هستند؛ 3. اما جهادی که مستحب است و باید با واجب انجام گیرد جنگ با دشمن است که بر همۀ افراد مسلمان واجب است و اگر آن را ترک گویند عذاب بر آنان فرود آید و همۀ اجتماع را فرا گیرد و بر امام مستحب است که در جبهۀ جنگ حاضر گردد و همراه مسلمانان بجنگد؛ 4. اما جهادی که مستحب است، هر کار نیکی است که شخص به انجام آن قیام کند و در انجام دادن و پایان رساندن آن و زنده کردن آن مبارزه کند و کوشش در این راه از بهترین کارها است؛ زیرا زنده کردن کار نیک است که پیغمبر فرمود: کسی که دستور نیکی را رواج دهد، پاداش آن را می‏برد و به‏اندازه پاداش هر کسی که به پیروی از او آن دستور را به‏کار برد، نصیبش می‏شود بدون اینکه از پاداش پیروان چیزی کم شود.»

خیلی عجیب است که در رأس این چهار جهاد، جهاد با نفس بیان شده، از همۀ جنگها مهم‏تر و بر هر مسلمان واجب است؛ واجب است انسان در جهت کنترل نفس خود، به همراه نفس لوّامه، با نفس امّاره بجنگد و نفس لوّامه را فعّال کند. این جهاد از بزرگ‏ترین جهادها است.

و بالأخره حضرت می‏فرمایند: هر سنّتی که مردی بخواهد بنیانگذاری کند، و برای آن سنّت بجنگد؛ و به واسطۀ آن جنگ سنّت پاکی را بنیانگذاری کند در صورت به ثمر نشستن بنیانگذاری این سنّت، از افضل اعمال است.

بعد حضرت‌علیه‌السلام می‏فرمایند: پیامبر‌صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: هر کس یک سنّتِ پاکی را بنیانگذاری کند، اجر آن کس و اجر هر کس که براساس آن سنّت عمل کند، این است که تا روز قیامت به او پاداش می‏دهند، بدون آنکه از اجر دیگران کم شود؛ همۀ آنها که عمل می‏کنند، اجر می‏برند و این فردی که بنیانگذار بوده، در تمام این پاداشها تا روز قیامت شریک است.

اهتمام به تشکیل معاونت تبلیغ در شهرها و مدارس علمیه یکی از قوی‏ترین کاری است که یک فرد می‏تواند برای قیامت خود به آن اهتمام ورزد. شهرهایی که معاونت تبلیغ ندارند، حداقل بخشی از اعزام مبلّغین گرامی دچار اختلال بوده که با بنیان نهادن آن، این مشکل نیز برطرف خواهد شد.

2. امام صادق‌علیه‌السلام می‏فرمایند: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ سَنَّ عَلَى نَفْسِهِ سُنَّةً حَسَنَةً أَوْ شَیئاً مِنَ الْخَیرِ ثُمَّ حَالَ بَینَهُ وَ بَینَ ذَلِكَ حَائِلٌ إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مَا أَجْرَى عَلَى نَفْسِهِ أَیامَ الدُّنْیا؛ (4) هر مؤمنی که تصمیم بگیرد کار نیکی را انجام دهد، و بعد از آن مانعی برایش حاصل شود [و جلوی انجام کار را بگیرد]، خداوند پاداش نیّت او را تا جهان باقی است، می‏دهد.»

به‏طور مثال مؤمنی که بنای می‏گذارد که نافلۀ صبح بخواند، یا علاوه بر نافلۀ شب، قدری قرآن بخواند. اگر سنّتی بر نفس خود بگذارد، امّا مانعی پیش آید و نتواند آن سنّت را انجام دهد، تا پایان جهان اجرش را خواهند داد.

گاهی اوقات بعضی از افراد می‏گویند: ما یک سنّتی را بنیایگذاری می‏کنیم؛ لکن مانعی آن را از بین می‏برد به این افراد باید گفت: شما بنیانگذاری کنید اگر عده‏ای آن را از بین بردند، تا قیامت اجرش را خواهید برد.

3. امام صادق‌علیه‌السلام می‏فرماید: «سِتُّ خِصَالٍ ینْتَفِعُ بِهَا الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ وَلَدٌ صَالِحٌ یسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ یقْرَأُ مِنْهُ وَ قَلِیبٌ یحْفِرُهُ وَ غَرْسٌ یغْرِسُهُ وَ صَدَقَةُ مَاءٍ یجْرِیهِ وَ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ یؤْخَذُ بِهَا بَعْدَهُ؛ (5) مؤمن از شش چیز بعد از مرگ استفاده می‏کند، فرزند صالحی که برای او استغفار کند، قرآنی که به یادگار گذاشته و پس از مرگش خوانده می‏شود، چاهی که برای مردم حفر کرده، درختی که برای مردم غرس نموده، آبی را که جاری کرده و سنّت نیکوئی که پایه گذاشته است.»

پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:

(1). مائده/32.

(2). الكافی، شیخ کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چ چهارم، 1365ش، ج5، ص 28.

(3). تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش، ج6، ص124.

(4). وسائل‏الشیعة، شیخ حرّ عاملی، مؤسسه آل‏البیت، قم، چ اول، 1409ق، ج 16، ص175.

(5). بحار الانوار، علامه مجلسی، مؤسسۀ الوفاء، بیروت، 1404 ق، ج68، ص257.