«شرح و تفسیر دعای روز بیست و سوم ماه رمضان»

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ|«شرح و تفسیر دعای روز بیست و سوم ماه رمضان»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»

*******

متن و ترجمه دعای بیست و سوم: ((اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي فِيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَطَهِّرْنِي فِيْهِ مِنَ العُيُوبِ، وَامْتَحِنْ قَلْبِي فِيْهِ بِتَقْوى القُلُوبِ، يا مُقِيلَ عَثَراتِ المُذْنِبِينَ:خدایا در این روز مرا از گناهان پاکیزه گردان، و از هر عیب پاک ساز، و دلم را در آزمایش رتبه دل‌های اهل تقوی بخش، ‌ای پذیرنده عذر لغزش‌های گناهکاران))

شرح و تفسیر دعای بیست و سوم

*******

فراز اول دعای بیست و سوم: ((اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي فِيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَطَهِّرْنِي فِيْهِ مِنَ العُيُوبِ، :خدایا در این روز مرا از گناهان پاکیزه گردان، و از هر عیب پاک ساز))
شرح و تفسیر این فراز اول از دعای بیست و سوم مبتنی بر دو نکته است؛

نکته اول: همانطور که در روایات و آیات قرآن کریم آمده است خداوند تمام گناهان بندگان خویش را می‌بخشد و از آنها در می‌گذرد از همین رو خداوند متعال رو در ایه (53) سوره زمرم ی فرماید: ((قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ:بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشته‏ايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مى‏بخشد، كه او آمرزگار مهربان است)).
تنها یک گناه را نمی‌بخشد، آنهم شرک ورزیدن به ذات اقدس اوست چرا که در ایه (84)سوره نساء می فرماید: ((إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرى‌ إِثْماً عَظِيماً:همانا خداوند، اين كه به او شرك ورزيده شودنمى‌بخشد، ولى هر چه پايين‌تر باشد، براى هر كه بخواهد مى‌بخشد. و هر كس به خداوند شرك‌ورزد به تحقيق گناهى بزرگ بر ساخته است.))

نکته دوم‌؛ اگر بنده گناهکار توفیق پیداکند توبه بركات و منافع بسياري را به دنبال دارد فراوان كه در آيات و روايات اسلامی بطور گسترده به آنها اشاره شده است؛ از جمله این برکات امور زير است:

1- محو گناهان: توبه گناهان را محو و نابود مى كند همان گونه كه در ذيل آيه (8) تحریم آمده است: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً» آمده است: «عَسى رَبُّكُمْ اَنْ يُّكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ»(؛ (اميد است [با اين كار] پروردگارتان گناهانتان را بپوشاند))

و همچنین امام علی علیه السلام فرمودند:((التَّوبَةُ تُطهِّرُ القُلوبَ وتَغْسِلُ الذُّنوبَ (غرر الحكم، 1355):توبه دلها را پاك مى كند وگناهان را مى شويد

2- نازل شدن بركات زمين و آسمان: توبه بركات زمين و آسمان را بر توبه كاران نازل مى كند، چنان كه در آيات 10 و 11 و 12 سوره نوح آمده است: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ اِنَّهُ كانَ غَفّاراً ـ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً ـ وَ يُمْدِدْكُمْ بِاَمْوال وَ بَنيْنَ وَ يَجْعَلْ لَّكُمْ جَنّات وَ يَجْعَلْ لَكُمْ اَنهاراً»؛ (به آنها [قوم نوح] گفتم از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است تا بارانهاى پر بركت آسمان را پى در پى بر شما بفرستد، و اموال و فرزندانتان را فزونى بخشد، و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختيارتان قرار دهد)

3- تبدیل سیئات به حسنات: توبه نه تنها گناه را مى پوشاند و از بين مى برد، بلكه آن را مبّدل به حسنه مى كند، همان گونه كه در آيه 70 سوره فرقان آمده است كه مى فرمايد: «اِلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَاُولئِكَ يُبَدِّلُ اللّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَنات» ؛ (مگر كسانى كه توبه كنند، و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى كند).

4- پوشاندن آثار گناه: هرگاه توبه كاملاً خالص باشد، خداوند آنچنان آثار گناه را مى پوشاند كه - در حديث آمده - حتّى فرشتگانى را كه مأمور ثبت اعمال او هستند به فراموشى وا مى دارد و به اعضاء پيكر او كه مأمور گواهى بر اعمال وى در قيامتند دستور مى دهد كه گناهان او را، مستور دارند، و به زمين كه گناه بر آن كرده و گواه بر عمل او در قيامت است نيز فرمان مى دهد كه آن را كتمان كند، به گونه اى كه روز قيامت هنگامى كه در صحنه رستاخيز حضور مى يابد، هيچ كس و هيچ چيز برضدّ او گواهى نخواهد داد.

متن حديث چنين است: امام صادق(عليه السلام) فرمود: «اِذا تابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً اَحَبَّهُ اللّهُ وَ سَتَرَ عَلَيْهِ فى الدُّنيا وَ الاْخِرةِ فَقُلْتُ وَ كَيْفَ يَسْتُرُ عَلَيْهِ؟ قالَ يُنْسى مَلَكَيْهِ ما كَتَبا عَلَيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ يُوحى اِلى جَوَارِحِهِ اُكْتُمى عَلَيْهِ ذُنُوبَهُ، وَيُوحى اِلى بِقاع الاَْرِضِ اُكْتُمى ما كانَ يَعْمَلُ عَلَيْكِ مِنَ الذُّنُوبِ فَيَلْقَى اللّهَ حينَ يَلْقاهُ وَلَيْس شَىْءٌ يَشْهَدُ عَلَيْهِ بِشَىْء مِنَ الذُّنُوبِ: (اصول كافى، ج 2، ص 430):وقتى كه توبه كند بنده‌اى توبه خالص، دوستدار شود او را خداوند، پس ستر كند بر او در دنيا و آخرت. پس گفتم:» و چگونه بپوشاند بر او؟ گفت: «به فراموشى اندازد دو فرشته او را آنچه را نوشته‌اند بر او از گناهان. و وحى مى‌فرمايد به سوى اعضاى او: كتماند كنيد بر او گناهان او را. و وحى مى‌فرمايد به سوى بقعه‌هاى زمين: بپوشانيد بر او آنچه را عمل مى‌كرد بر شما از گناهان. پس ملاقات مى‌كند خدا را زمانى كه ملاقات مى‌كند او را و حال آنكه نيست چيزى كه شهادت بدهد بر او به چيزى از گناهان))

با تامل در اثرعملی ((توبه)) به ویژه در محو نمودن سیئات و تبدیل شدن به حسنات می توان به راز و سر تعبیر شدن ((توبه)) به ((غسل)) پی برد، چرا که فرق ((غسل)) با ((وضوء)) در این است در وضوء بعضی ازاعضای بدن شسته می شود ولی درغسل تمام بدن باید شسته شود وگرنه غسل باطل است، توبه همانند غسل همه وجود انسان را می شوید وتطهیر می کند واورا آماده تابش انوار الهی ونزول برکات مادی ومعنوی درزندگی می کند، از همین رو در روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان روزه دار دست به دعا برداشته ومی گوید: ((اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي فِيْهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَطَهِّرْنِي فِيْهِ مِنَ العُيُوبِ، :خدایا در این روز مرا از گناهان پاکیزه گردان، و از هر عیب پاک ساز))

*******

شرح فراز دوم دعا: «وَ امْتَحِنْ قَلْبی فیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ یا مُقیلَ عَثَراتِ الْمُذْنِبینَ.:و در این روز دلم را در آزمایش، رتبه دل‌های اهل تقوا بخش‌، ای پذیرنده عذر لغزش‌های گناهکاران.»

شرح این فراز دوم از دعای بیست و سوم مبتنی بردو نکته است که با توضیح این دونکته است که می توان معرفت همه جانبه نسبت به این خواسته «وَ امْتَحِنْ قَلْبی فیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ)) پیدا کرد؛

نکته اول؛ این است از منظر قرآن کریم کسانی که تقوای الهی پیشه می‌کنند، در روز قیامت از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند؛ چرا که آنان از نافرمانی دستورات ذات اقدس پروردگار دوری نموده، و سر تسلیم به امر و فرمان او فرود آوردند چنانچه خداوند عزوجل درقرآن آیه (212)سوره بقره درتوصیف منزلت متقین می‌فرماید: ((زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَياةُ الدُّنْيا وَ يَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ‌:زندگى دنيا، در چشم كافران جلوه يافته است و (به همين دليل) افراد با ايمان را مسخره مى‌كنند. در حالى كه مؤمنان و پرهيزكاران در قيامت از آنها برترند. وخداوند هركس را بخواهد، روزى بى‌شمار مرحمت مى‌كند))

و همچنین درایه (15) آل عمران درتوصیف متقین می فرماید آنان نزد پروردگار خویش دارای رتبه و مقامی والا هستند که خداوند به آنان وعده فرموده است: (لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ: ‌کسانی که تقوا پیشه‌اند نزد خداوند باغ‌های بهشتی است که بر زیر آن نهرها جاریست و در آن جاوید هستند و زنان پاکیزه و آراسته‌ای و (از همه بهتر) خشنودی خداوند (برای آنان می‌باشد) و خداوند به حال بندگان بیناست.»

نکته دوم؛ مقصود از امتحان در «وَ امْتَحِنْ قلبی» امتحان به معنای خالص گردانیدن است، چرا که ((امتحان)) در لغت عرب به دو معنی است:‌معنای اول همان معنای رایج و متداول(( آزمون) (است. و معنای دوم، ((خالص گرداندن)) است.؛ به نظر می‌رسد، امتحان در اینجا به معنای دوم یعنی خالص گرداندن باشد تا مناسبت سه فقره دعا با یکدیگر حفظ شود. در هر سه فقره می‌خواهیم آلودگی گناهان از بین برود. با کسب فضائل و با تقوای دل، ناخالصی قلب خالص می‌گردد‌چراکه قلب انسان محل محبت است که گاه در اثر درست تربیت نشدن یا به دور بودن از تعالیم دینی، قلبی که خانه خدا است، خانه اغیار می‌شود و شائبه و ناخالصی پیدا می‌کند و لازم است قلب از این ناخالصی تصفیه گردد که با تقوای دل میسر می‌گردد.

یعنی خالی کردن قلب از هر چه و هر که غیر خداست. این امر حاصل نمی‌شود مگر برای کسی که خالص برای خدا باشد.حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند:«طُوبی لِمَن أَخلَصَ لِلّهِ عَمَلَهُ وَ عِلْمَهُ وَحُبَّهُ وَ بُغْضَهُ وَ أَخْذَهُ وَ تَرْکَهُ وَ کَلامَهُ وَصَمْتَهُ وَ فِعْلَهُ وَ قَوْلَهُ» (خوشا به حال کسی که علم، عمل، دوستی و دشمنی‌اش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و گفتارش، خالص برای خداست.))

به همین دلیل روزه داراز خداوند متعال ((تقوا)) یعنی نیروى بازدارنده باطنی و درونی که او را در برابر طغیان شهوات و ارتکاب کارهای خلاف واکسینه و حفظ کند، واز او انسانی بسازد((خالص)) در((خالص))‌ که وجودش یک پارچه الهی شده باشد ازحق تعالی درخواست می کند ومی گوید:«وَ امْتَحِنْ قَلْبی فیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ یا مُقیلَ عَثَراتِ الْمُذْنِبینَ.» «و در این روز دلم را در آزمایش، رتبه دل‌های اهل تقوا بخش‌، ای پذیرنده عذر لغزش‌های گناهکاران.»