ویژگیهای پیام در جهان امروز

در جهان امروز اگر پیام های دینی با گونه ای از اقناع عقلانی همراه نباشد، به درستی شنیده نمی شود و در جامعه کم تر مورد توجه واقع می شوند؛ به این دلیل عالمان دینی و مبلغان در دنیایی امروز باید به صورت اقناع عقلانی سخن گویند و با ذکر منابع و دلایل مردم را به رفتاری خاصی بخوانند و یا ترغیب کنند.

 بهره گیری از ابزارهای زمانه چنان که گفته شد و یا شناخت مقتضیات و روحیات مخاطبان با توجه به تعدد و تنوع فرهنگی ضروری است.

همان گونه که در گذشته فرهنگ منطقه ای با منطقه دیگر متفاوت بوده و مبلغان نمی توانست از یک ادبیات در دو منطقه فرهنگی بهره برند، در جهان امروز که مخاطبان از راه فن آوری جدید با مبلغان در ارتباط هستند از تنوع فرهنگی برخوردارند و مبلغ می بایست در هنگام تبلیغ فرهنگ عام و فراگیری را مد نظر قرار دهد که امکان ارتباط با درصد بیشتری از مردم فراهم آید.

اگر با توجه به فرهنگ اسلامی پاکستان و یا افغانستان بخواهیم در برنامه تبلیغی ماهواره استفاده کنیم، امکان ارتباط با بیشتری مردم در کشورهای عربی یا غربی را از دست می دهیم.

از این رو ضروری است در هنگام بهره گیری از فن آوری روز از تفاوت های آشکار و فرهنگ خاص آن نیز آگاه باشیم تا بتوانیم ارتباط سالم و منطقی با همه مخاطبان برنامه داشته باشیم.

ویژگی های پیام و مساله مخاطب شناسی

وظیفه اصلی عالمان دینی تبلیغ به معنای رساندن پیام الهی به گوش مخاطبان و بشارت و انذار مردمان است.

این پیام های به هدف تغییر نگرش انجام می شود تا مخاطب به در زندگی خویش از برنامه های پیروی کند که در این پیام ها بیان می شود. بنابراین هدف از هر تبلیغی به ویژه در تبلیغات دینی، دگرگون سازی بینش و نگرش گیرندگان پیام است.

هر تبلیغی از سه عنصر اصلی و اساسی تشکیل می شود:

1- پیام که همان محتوای دعوت اسلامی است؛

2- پیام رسان یعنی امام جماعتی که این پیام را گرفته و می کوشد تا به مردم برساند؛

3- گیرنده پیام و مخاطب که در این جا اهل مسجد هستند.

برای هر یک از سه عنصر ویژگی هایی است که بدون آن نمی توان به هدف دست یافت. به عنوان نمونه پیام می بایست با توجه به فهم مخاطب تنظیم و بیان گردد .

یکی از امتیازات پیامبران و روحانیون در طول تاریخ در امر تبلیغ دین نسبت به دیگر نخبگان و جوامع علمی مانند روشنفکران این است که معارف دین را به صورت طبقه بندی شده بیان می کنند؛ چون به فرموده پیامیر (ص) توجه دارند که:

نحن معاشر الانبیاء امرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم؛ ما پیامبران ماموریم که با مردم به اندازه عقل های شان سخن گوییم.( کلینی؛ اصول کافی، ج 1، ص 23) بنابراین با هر کسی که حرف می زنند، ظرفیت عقل و سطح فکری شان را در نظر می گیرند و متناسب عقل و فکر و سن و فهم آنان با او حرف می زنند.

بنابراین می توان گفت که فرق عمده میان روش روحانیت که بر گرفته از روش پیامبران است، با روش روشن فکران و دانشگاهیان یا فلاسفه این که آنان همواره یک سطح معین را در بیان به کار می برند؛ چون با همه به یک سطح حرف می زنند و همه هم نمی فهمند؛ از این رو مشتریان پیام های روشن فکران طبقه و گروه خاص علمی هستند؛ اما روش تبلیغی روحانیون اختصاص به طبقه علمی یا سنی نداشته و همه را در بر می گیرد؛ از این رو سخن از روش موعظه و پند و استدلال و جدال احسن است.

درباره پیام رسان این نکته مورد تاکید است که مردم از آنان می خواهند و انتظار دارند تا خود پای بند پیام خویش باشد و به ارزش های اخلاقی و دینی در زندگی خود جامه عمل بپوشاند. (فصلت آیه 33)

بنابراین شخصیت پیام رسان، باورهای او به پیامی که می فرستد و نیز چگونگی عملکرد پیام رسان نسبت به پیام خود و دیگر ویژگی های شخصیتی پیام رسان، در تاثیر پیام نقش مهم و سازنده ای ایفا می کند.

پیام رسان می بایست با ویژگی ها و صفاتی چون آگاهی و علم(توبه آیه 122 و اعراف آیه 62 و مریم آیه 43 و یوسف آیه 108)، اخلاص(انعام آیه 90 و یونس آیه 72 و نیز آیاتی که سخن از تبلیغ بی اجر وارد شده است)، راستی، تعهد(آل عمران آیه 187 و سوره ص آیه 86)، صبر و استمرار(یس آیه14 و هود آیه 12)، شجاعت(احزاب آیه 39) ، فصاحت(قصص آیه 34)، ادب (مریم آیه 42)، خوش خلقی( آل عمران آیه 159)، خیر خواهی(اعراف آیه 62 و 68 و 79 و 93) و مانند آن برخوردار باشد؛ چون تبلیغ دین حوزه ای گسترده است که رفتار، گفتار و نوشتار را در بر می گیرد.

 بنابراین هر که مبلغ دین است، پیش از هر چیزی خود باید به متن و محتوای پیام، باور داشته باشد و بدان متخلق باشد.(احزاب آیه 39 و هود آیه 56 و 57 )

برای دست یابی به اهداف تبلیغ می بایست از شخصیت های مهم استفاده کرد. تاثیر زمانی بیش تر و کارایی تبلیغ افزایش می یابد که برای یک پیام از چند شخصیت و در زمان های پیاپی بی آن که پیام فراموش شود به گوش مخاطبان رسانده شود. چنان که خداوند با توجه به این شیوه و روش تبلیغی می فرماید:

 اذ ارسلنا الیهم اثنین فکذبوهما فعززنا بثالث فقالوا انا الیکم مرسلون؛ هنگامی که ما به سوی ایشان ( مردمان شهر انطاکیه) دو فرستاده گسیل داشتیم مردمان آن دو را تکذیب کردند پس سومین را برای تقویت او فرستادیم و ایشان گفتند ما به سوی شما از جانب خداوند فرستادگانیم.(یس آیه 14)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی تبیان