تبلیغ و مبلّغان (گفت و گو با اعضاء محترم هیئت تحریریه مجله مبلغان )
نام نشریه: مبلغان ،اسفند 1386 و فروردین 1387 ، شماره 101
اشاره
آنچه پیش رو دارید گفتگوى مختصرى است با اعضاء محترم هیئت تحریریه مجله مبلغان. در این گفت و شنود، از هر یك از اعضاى محترم، یك سؤال به فراخور در مورد مسائل تبلیغ و یا نشریه مبلغان پرسیده شده و به اختصار پاسخ آنها درج گردیده است. گفتگو را با پرسش از مدیر مسئول محترم مجله آغاز مىكنیم.
· حضرت عالى به عنوان مدیر مسئول و عضو هیئت تحریریه مجلّه مبلّغان بفرمایید تاكنون چه میزان از اهداف و سیاستهاى مجلّه تعقیب شده است؟
o حجه الاسلام والمسلمین نبوى: بسم الله الرحمن الرحیم. الهى انطقنى بالهدى و الهمنى التقوى.
در عرصه تبلیغات دینى براى هماهنگ سازى و ترسیم خطوط كلى تبلیغ، نیاز به مجلهاى بود كه یك پل ارتباطى بین حوزه علمیه و مبلغین و متقابلاً مبلغین با حوزه علمیه برقرار كند. مجله مبلغان با این هدف به وجود آمد. همچنین ما قصد داشتیم یك مجله اختصاصى براى مبلّغین؛ اعم از ائمه جمعه، مبلّغین هجرت روحانیون مستقر و روحانیونى كه در سراسر كشور به كار تبلیغى مشغولند، تدوین كنیم.
این فعالیت آغاز شد و چند هدف اساسى را در راستاى این هدف كلان ترسیم كردیم؛ یكى از اهداف این بود كه اطلاعاتى براى فعالیتهاى تبلیغى در مناسبتهاى مختلف، در اختیار مبلّغین قرار گیرد. از اینرو در مجله، بخشى به مناسبتها اختصاص داده شد؛ از قبیل: دهه محرم و دهه صفر، شهادتها و موالید ائمه معصومینعلیهمالسلام كه براى هر كدام از این بخشها مطالبى در مجله منتشر مىشود و خیلى هم مورد استقبال روحانیون و مبلغین واقع شده است.
بخش دیگرى كه در مجله مورد نظر قرار گرفته، بحث آموزش روشهاى تبلیغى به مبلّغین است؛ زیرا مبلغین براى فراگیرى روشهاى نو در جذب مخاطبان، جذب كودكان و جوانان، تأثیر گذارى بر آنها، نحوه سخنرانى و القاء پیام به مخاطبان، در ابعاد مختلف و حتى در شناخت موضوعات كاربردى، نیاز به آموزش دارند.
بخش دیگرى در مجله در نظر گرفته شده و آن بیان مسائل سیاسى مورد نیاز مبلغین است؛ كه تا حدى، توان درك مسائل سیاسى و تحلیل آنها از این امور را ارتقا بخشد؛ چون واقعیت این است كه در همه فراز و نشیبها و مسائل مختلف سیاسى و اجتماعى، مردم از مبلغین انتظار دارند كه مسائل مختلف را تبیین كرده و آنها را راهنمایى كنند، و وظایف دینى شان را در این تحولات تاریخى و مسائل سیاسى روشن نمایند.
بحمد الله مجله، 100 شماره خودش را پشت سر گذاشته و تا حدود زیادى در رسیدن به اهداف خود موفق بوده؛ اما در بعضى از بخشها كار خودمان را كامل نمىدانیم و بایستى در آینده بیش‌تر به آنها توجه شود.
یكى از بخشها كه به نظر مىرسد نیاز به كار گستردهتر دارد، تغذیه سیاسى مبلغین و ارائه اطلاعات تبلیغى مورد نیاز آنها است. در بخش آموزش هم خوب كار شده و ان شاء الله در شمارههاى آتى این بخش را تقویت خواهیم كرد.
مجله اگر بخواهد یك مجله كاربردى و مفید باشد، طبعاً بایستى با نیاز مخاطبین تا حدى گره بخورد و آن نیازها را برآورده كند. الآن تیراژ مجله، هشت هزار نسخه است كه به استثناء حدود 500 نسخه تماماً به فروش مىرسد و مورد استقبال مخاطبان واقع شده است، و امیدواریم در آینده بتوانیم تنوع مطالب ارائه شده را بیش‌تر كنیم.
یكى از بحثهایى هم كه احساس مىكنیم خلأ آن همچنان در مجله محسوس است، ارتباط بین خود مبلغین مىباشد. ما در شمارههاى بسیارى از مبلغین در خواست كردیم كه تجارب خودشان را براى ما بنویسند؛ ولى متأسفانه در این زمینه همكارى جدى رخ نداده است. نامههایى كه براى ما مىآید نسبت انتظاراتمان خیلى كم است؛ البته منظورم از نامه، بیش‌تر ثبت تجارب است؛ به این معنا كه مبلغین تجارب خودشان را بنویسند و ما در مجله به عنوان تجارب مبلغین موفق آنها را منتشر كنیم. در این زمینه حقیقتاً مقدارى كاستى وجود دارد و شاید علت عمده آن این است كه در برنامههاى آموزشى حوزه روى نگارش، كار نشده است؛ از همین جهت مبلغین به لحاظ فهم و درك مطالب و معارف دینى و بیان آنها براى مردم موفقاند؛ امّا در تبلیغ نوشتارى و ثبت یافتههاى علمى خودشان به صورت كتاب و مقاله، ضعیف هستند كه امیدواریم با ارتقاء برنامههاى آموزشى حوزه، بخشى از این خلأها پوشش داده شود.
بد نیست این جمله را هم عرض كنم كه مجله مبلغان تنها مجلهاى است كه بر اساس ماههاى قمرى منتشر مىشود و دلیل آن هم این است كه مىخواهد به مناسبتهاى دینى كه غالباً بر اساس تاریخ قمرى است، اطلاعاتى را در اختیار مبلغین قرار دهد؛ از اینرو چنانچه مثلاً مطالب شمارههاى مربوط به محرم گرد آورى شود، مىتواند مطالب متنوع و غنى را در ارتباط با تبلیغ در محرم در اختیار مبلّغان قرار دهد، كما اینكه امسال این كار را انجام دادیم و محصول آن كتاب «تبلیغ در محرم» مىباشد و قصد داریم به یارى خدا كتابهاى تبلیغ در صفر، رمضان و.. را نیز تنظیم كنیم.
هر چند ماه یك بار، از مخاطبین نطرخواهى مىكنیم كه ضریب رضایت مبلغین در حد قابل قبولى است.
نگاهمان به مجله یك نگاه آموزشى است. به عنوان مثال روحانیون هجرت علاوه بر مطالعه این مجله، پرسشنامهاى كه در پایان مجله است را تكمیل كرده و براى ما ارسال مىكنند. روحانیون بعضى از نهادها، مجله را به عنوان یك متن آموزشى مورد استفاده قرار مىدهند؛ از همین جهت خود این امر، در ارتقاء علمى مبلغین و به روز كردن اطلاعات آنها و كاستن از سخنرانیهاى تكرارى بسیار مؤثر و مفید بوده است.
یكى از مشكلات عمده، رساندن مجله در زمان مقرر و اول هر ماه به دست مبلغان است كه متأسفانه ما همچنان در این جهت دچار مشكلیم. گر چه دوستان ما در هیئت تحریریه و سر دبیرى مجله تلاش مىكنند كه مجله را به وقت آماده كنند؛ ولى باز گاهى به لحاظ تولید، تأخیر داریم. البتّه عمدتاً تأخیر مربوط به پست است كه متأسفانه در بعضى از موارد گاهى تا 15 روز و یك ماه طول مىكشد تا این مجله به مقصد خودش برسد. با توجه به اینكه مطالب مناسبتهاى مجله، براى زمان خاصى تدوین شده است كه اگر بعد از آن زمان برسد، قاعدتاً فایدهاش براى مبلّغین كاهش مىیابد، چنانچه سیستم پست با ما همكارى كند، مجله مىتواند در كار و فعالیت تبلیغى مبلّغان تأثیر بیشترى داشته باشد. البته براى جبران بخشى از این این مشكل بنا داریم كه ان شاء الله سایت اینترنتى معاونت تبلیغ را فعال كنیم كه مبلغین از سایت مذكور استفاده كرده و بتوانند زودتر و به موقع مطالب مجله را دریافت نمایند.
· لطفا در مورد نحوه برنامهریزى، پذیرش مقالات، معیارهاى بررسى آنها در مجله مبلغان و نحوه تعامل با نویسندگان توضیح دهید.
o حجه الاسلام والمسلمین ملانورى سردبیر مجله مبلغان: برنامهریزى در مجله مبلغان، براساس اهداف و سیاستهاى كلى مشخص شده در طرح آن، توسط هیئت تحریریه در جلسات مداوم انجام مىشود؛ بدین صورت كه در چارچوب اهداف كلان مجله، پیشنهادهاى جدید - چه آنها كه از طرف خوانندگان محترم در نظرخواهیها به دست مىآید و چه مواردى كه اعضاى محترم هیئت تحریریه مطرح مىكنند - مورد بررسى قرار گرفته و در مورد آنها تصمیمگیرى مىشود. حتى براى تغییر در اهداف و سیاستهاى كلان نشریه نیز راهى براى بازنگرى در طرح قرار داده شده كه یكى از اركان مهم تصمیمگیرى در این خصوص نیز هیئت تحریریه است.
به صورت طبیعى محورها و موضوعات قابل پژوهش در مجله در هیئت تحریریه بررسى و تصویب مىشوند و سپس جهت تدوین به نویسندگان محترم سفارش داده مىشود. به همراه همین شماره از مجله مبلغان (شماره 101) ویژه نامهاى آماده شده و در آن، بعضى از محورها و موضوعات مصوب در بخش مناسبتها و سوژههاى سخنرانى ارائه گردیده و به صورت عمومى از همه نویسندگان محترم دعوت شده است كه در صورت تمایل، موضوع یا موضوعاتى را انتخاب و به تدوین آنها بپردازند.
البته مقالاتى كه بدون سفارش نیز آورده مىشوند، در صورتى كه در راستاى اهداف مجله باشند، پس از بررسى و تأیید، چاپ مىشوند. همه مقالات پس از ارزیابى و تأیید دو نفر از اعضاى هیئت تحریریه قابل چاپ خواهند بود.
در بررسى مقالات، دو نوع ملاك در نظر گرفته شده است:
الف. ملاكهاى كلیدى، كه عبارتند از: اعتبار منابع و استفاده از منابع دست اول، اتقان متن، رعایت امانت در نقل، ترجمه و برداشت صحیح از آیات و روایات، و توجه به نیاز مبلّغان.
در صورتى كه یكى از این معیارها در مقالهاى رعایت نشده باشد، آن مقاله مورد پذیرش قرار نمىگیرد.
ب. ملاكهاى امتیازى، كه عبارتند از: سازگارى عنوان نوشته با محتوا و سرفصلها، ترتیب منطقى مطالب، روانى قلم و نگارش، نوآورى، نداشتن تطویل ممل و پرهیز از لفّاظى، وسعت تتبّع، استفاده از حكمتهاى آیات و روایات به صورت مستدل، داشتن تحلیل مناسب، و جمع بندى و نتیجهگیرى.
هر مقالهاى براى چاپ باید حداقل 60 امتیاز از صد امتیاز اختصاص یافته به ملاكهاى امتیازى را به دست آورد. همچنین مقالات براساس امتیازات، درجه بندى مىشوند و حق الزحمه نویسندگان براساس آنها پرداخت مىگردد.
رعایت نكات زیر در پذیرش مقالات بسیار حائز اهمیت است، از اینرو از نویسندگان محترم درخواست مىكنیم آنها را مورد توجه قرار دهند:
1. با توجه به اصل محوریت قرآن و اهل بیتعلیهمالسلام در تبلیغ دین، حتى الامكان لازم است نویسندگان محترم مطالب خود را به آیات نورانى قرآن و روایات اهل بیتعلیهمالسلام مستند نمایند تا از اعتبار بیشترى برخوردار باشد.
2. از آنجا كه آیات و روایات در سخنرانیها به كار گرفته مىشوند، لازم است به صورت كامل؛ یعنى متن عربى با اعراب كامل و تقطیع نشده و ترجمه دقیق فارسى ارائه شوند.
3. در همه مقالات و مخصوصا در مقالات مربوط به مناسبتها و سوژهها كه در سخنرانى استفاده مىشوند، به تناسب، از شعر، تمثیل، داستان كوتاه و... استفاده شود.
4. جهت به روز شدن مطالب، از تحلیلهاى مناسب و به روز، و گره زدن مطالب با حوادث و مسائل مورد نیاز مخاطبان غفلت نشود.
5. با توجه به فرهیخته بودن مخاطبان مجله، از شرح و بسط زیاد مطالب پرهیز شود.
نویسندگان محترم حوزوى و دانشگاهى مىتوانند جهت اخذ موضوع و شرایط پذیرش مقالات و هماهنگیهاى بیش‌تر، با بخش سرویس مقالات تماس حاصل نمایند.
· به نظر شما چه خطراتى مبلغان را تهدید مىكند؟
o حجه الاسلام والمسلمین مهدىپور: یك مبلّغ، رسالت سنگینى بر دوش دارد و در جایگاهى حساس قرار گرفته است. لباس پیامبرى بر تن دارد و سخنگوى قرآن و عترتعلیهمالسلام شناخته مىشود. هرگونه گفتار و رفتار او مورد توجه جامعه است و مایه هدایت و یا خداى ناكرده انحراف جامعه مىشود. در این فرصت، فقط مىتوان فهرستى از خطرها و موانع موفّقیت مبلّغان گرامى را برشمرد:
1. دنیاگرایى
در بیانات امام خمینىرحمه الله آمده است كه «هیچ چیز به زشتى دنیاگرایى روحانیت نیست.» كسى كه جامه آخرتگرایى بپوشد و در دنیاگرایى بكوشد، به مقدّسات عالم خیانت كرده، به خود و جامعه زیانى بزرگ وارد مىآورد.
2. فتواى بدون علم
مردم احكام الهى را از مبلّغان مىپرسند. مبلّغ اگر مسائل شرعى را مىداند، وظیفه دارد كه در این جهت بكوشد كه حكم خداوند را به طور روشن بیان كند و اگر نمىداند، پرسشگر را به عالم دیگر، كتاب مورد نظر و یا زمان دیگر ارجاع دهد. فتواى بدون علم و بیان احكام الهى بدون تحقیق، خطرى بزرگ است در كمین هر كسى كه روحانى شناخته مىشود.
3. نا آشنایى با قرآن و حدیث
مهمترین وظیفه مبلّغان، انتقال اندیشهها، احكام و اخلاق دینى به جامعه بشرى است. مبلّغ اگر در قرائت قرآن و حدیث و فهم معناى ساده آن با مشكل مواجه باشد، در انتقال معارف دین و فهم آن موفّق نخواهد بود؛ از اینرو، تلاش براى فهم دقیق آیات قرآن و دریافت درست مفاهیم احادیث، وظیفهاى سنگین بر عهده مبلّغان و مسئولان تربیت مبلّغ است.
4. بىدقت سخن گفتن
صداقت، شرط اعتماد متقابل انسانها است. كسى كه عادت زشت بزرگنمایى و كوچكسازى در گفتارش راه یابد، نمىتواند مورد اعتماد مردم قرار گیرد. اوّلین شرط اعتماد به مبلّغان، راستگویى و صداقت ایشان است.
5. ترس و طمع
كسى كه با تهدید و تطمیع از انجام وظیفه الهى سرباز زند، شایستگى جایگاه بلند تبلیغ را ندارد. درحدیث علوىعلیهالسلام آمده است: «لا یقِیمُ اَمْرَ اللَّهِ سُبْحانَهُ اِلَّا مَنْ لا یصانِعُ وَلا یضارِعُ وَلا یتَّبِعُ الْمَطامِعَ؛ (1) فرمان خدا را كسى مىتواند به پا دارد كه سازشكار نباشد، همرنگ جماعت نشود و از آزمندیها پیروى ننماید.»
6. بىخبرى سیاسى
كسى كه از اوضاع و شرایط اجتماعى و اخبار جارى كشور و جهان بىاطلاع باشد، توان هدایت مردم در برابر شرایط روز را ندارد. مبلّغ باید نسبت به اخبار مهم فرهنگى، سیاسى و اقتصادى حساس باشد.
7. فضل فروشى
گاهى به جاى آنكه مردم را به سوى اسلام، قرآن و وظیفه الهى دعوت كنیم، دانش و مقام خویش را به نمایش مىگذاریم و مردم را به سوى خویش دعوت مىكنیم. یا به تعبیر شهید بزرگوار مرتضى مطهرى، «دلّال شخصیتها» مىشویم. مبلّغان گرامى نسبت به تمام خطرهاى عقیدتى، اخلاقى، اجتماعى، علمى و فنّى باید هوشیار باشند و از خداوند توفیق بخواهند.
· حضرتعالى خلأهاى تبلیغى را در كجا مىبینید؟
o حجه الاسلام والمسلمین ماندگار: اگر فطرت انسانها تشنه حقیقت است و قرآن و عترت هم چشمه حقایق ناب، پس هر جا فطرتى غبار گرفته باشد و هر جا حقیقتى از اسلام ناب قابل طرح باشد، آنجا بستر تبلیغ فراهم است كه در واقع، رساندن آب حیات به دلهاى تشنه خواهد بود. با این بیان، وقتى بسترهاى تبلیغ را منحصر به مكان، زمان و شرایط خاصى كردهایم، خلأهاى تبلیغى، بسیار خواهد بود كه تنها به مواردى از آنها اشاره مىشود:
1. مجالس شادى، اعم از مناسبتهاى دینى و انقلابى و یا مجالس شاد مردمى اعم از عروسیها و جشنها. براى اینگونه بسترها نه الگویى ارائه شده است و نه مدیران و مجریان تربیت شدهاند؛ در نتیجه، تنها راه باقى مانده، یا استفاده از الگوهاى غربى است و یا پاك كردن صورت مسئله، یعنى تعطیلى.
2. پاركها و مكانهاى تفریحى كه یكى از مناسبترین مكانها براى طرح نشاط دینى و معارف دینى است.
3. قطارها، اتوبوسها و هواپیماها بسترهایى هستند كه تبلیغ در آنها مىتواند در قالب صوت و تصویر و فیلمهاى كوتاه، زیبا و جذاب طراحى شود.
4. پادگانهاى ارتش و سپاه و پایگاههاى مقاومت بسیج كه على رغم حضور نیروهاى عقیدتى - سیاسى، هیچ برنامهریزى تبلیغى از حوزه علمیه براى آنها انجام نشده است.
5. زندانها، مراكز بازپرورى و بیمارستانها.
6. خوابگاههاى مدارس شبانه روزى.
7. هیئتهاى مذهبىاى كه تنها به تجمع چند نفر و برنامه حد اقلّى سینه زنى اكتفا كردهاند.
8. اردوهاى دانشآموزى، دانشجویى، اصناف و عموم مردم اعم از اردوهاى زیارتى و تفریحى، بهویژه اردوهاى راهیان نور كه اكثر مشتریان آن جوانان مشتاق هستند.
9. ورزشگاهها و سالنهاى ورزشى آقایان و بانوان.
10. و محیطهاى گردشگرى و توریستى.
لازم به ذكر است كه خیلى از این بسترها براى تبلیغ صوتى تصویرى و نوشتارى بستر مناسبى هستند كه بهرهگیرى مناسب از آنها، طراحى، برنامهریزى و مدیریت جدّى مىطلبد.
· حضرتعالى چه امورى را در موفقیت یا ناكامى تبلیغات دینى در شرایط فعلى كشور مؤثر مىدانید؟
o حجه الاسلام والمسلمین مختارى: از آنجا كه این عرصه بسیار گسترده و مجال اندك است، مواردى را فهرستوار یادآور مىشوم.
در موفّقیت یا ناكامى تبلیغات، این شرایط و عوامل مؤثّرند:
الف. شیوهها
امروزه شیوه منبر و كلام، خوب است؛ ولى زندگى مردم كاملاً ماشینى شده و فرصتها اندك است. فرصت حضور پاى منبر به شدّت كاهش یافته است؛ از اینرو، بیش‌تر باید از قلم یعنى مجله، روزنامه، كتاب، بروشور، پوستر، بَنِر و... استفاده كرد.
از همه اینها بالاتر، امروزه «هنر» حرف اوّل را مىزند. ما باید از عرصه فیلم و هنر بیش‌ترین استفادهها را در بهترین محورها و پیامها داشته باشیم. علاوه بر این، در مسجد نیز با تكنیكهاى هنرى گفتارى و... آشنا باشیم تا بتوانیم مخاطب را به نحو مطلوبى جذب نماییم.
ب. شخصیت و سواد مبلّغ
در گذشته اكثر مردم، بىسواد یا كمسواد بودند؛ ولى امروزه عمدتاً تحصیلات خوبى دارند. دیروز یك روحانى ژندهپوش و ژولیده را، مقدستر و باتقواتر تلقّى مىكردند؛ ولى امروزه همو را بىعرضه و بىسوادتر مىپندارند؛ از اینرو، روحانى باید آراسته (و نه تجمّلگرا) باشد. هرقدر روحانى آشفته، كثیف و نامرتبتر باشد، تأثیرگذاریش كمتر است. از نظر علمى نیز امروزه همه به سایتها، لوحهاى فشرده و رسانهها دسترسى دارند و احیاناً موضوع مطرح شده در منبر را پىگیرى مىكنند. این قابل قبول نیست كه مبلّغ در معارف اسلامى حرف تازهاى نداشته و در عین حال تأثیرگذار باشد.
ج. استفاده از وسایل كمك آموزشى
40 سال پیش برخى از مبلغان براى تأثیرگذارى بیش‌تر سخنهایشان، تخته سیاه را به مسجد آوردند. امروزه باید انواع وسائل كمك آموزشى نظیر رایانه، لوحهاى فشرده مذهبى و... در محافل و مساجدمان باشد.
د. مكان تبلیغ
هرچقدر مساجد و دیگر مكانهاى تبلیغى تمیز، نظیف، معطّر و نمازگزاران متعهّد و مؤدّب باشند، تأثیرگذاریش بیش‌تر است. البته وقتى تبلیغات روحانى اثرگذارتر است كه علاوه بر تبلیغ در مسجد و حسینیه، به صورت مداوم در مراكز آموزشى، فرهنگى و دانشگاهى كه متن جامعه جوانان را تشكیل مىدهد، حضور و ظهور و تدریس داشته باشد.
ه. خوب جلوه دادن چهره روحانیت
دیروز تنها مذاهب و ادیان دیگر، آن هم با انگیزههاى مذهبى مخالف روحانیت بودند؛ ولى امروز چند عامل دیگر نیز اضافه شده است:
اوّل: آنكه اكثر مردم روحانیت و حاكمیت را مساوى و مساوق مىشمارند و علل خرابیها و كمكاریهاى برخى از ادارات را روحانیت مىدانند و از هر ادارهاى كه ناراضى مىشوند، به علما بد مىگویند.
دوم: استكبار جهانى با تمام توان به میدان آمده است؛ زیرا روحانیت و مكتب شیعه را تنها گروه و مكتب زنده و دشمن خود مىداند و درست هم فهمیده است. در جهان اسلام تنها چند صد میلیون شیعه، نیروى محرّك جامعه اسلامى مىباشند. تنها كشورى كه در خاورمیانه و میان مسلمانان، اسرائیل را به رسمیت نمىشناسد، ایران است و تنها گروهى كه اسرائیل را در تاریخ حیاتش شكست داده، روحانیت شیعه و حزب اللّه است. بدیهى است كه عكس العمل دشمن چه خواهد بود. حضرت امام راحلرحمه الله فرمودند: «از زمانى كه ما به استعمار سیلى محكم زدیم، مىبایست مواظب خودمان مىبودیم.» یعنى از زمان میرزاى شیرازى بزرگ ونهضت تنباكو.
سوم: در عرصه داخل كشور، احزاب شكستخورده و گروهكهاى وابسته، پیروزى خود را در سایه شكست روحانیت مىبینند؛ از اینرو، به مبانى عقیدتى اسلامى و علماى حوزهها نیز حمله مىكنند و علاوه بر مبلّغان، به ارزشها نیز مىتازند. روحانى باید مواظب چنین حركاتى نیز باشد و مجموعه سمپاشیهاى بیگانگان را خنثى سازد.
چهارم: متأسفانه برخى از افرادى كه ادّعاى تدین مىكنند، اسیر هوا و هوس و ریاستطلبى در باطن مىباشند. مثلاً گاهى هیئت امناى یك مسجد، كانون فرهنگى آن و یا بسیج مسجد و امثال آنها، انتظار دارند فقط نقطهنظرهاى آنها در مسجد اعمال گردد و پیشنماز عامل اجراى خواستههایشان باشد. در اینجا دو راه متصوّر است: اگر روحانى مجرى خواستههایشان شود، اكثر مخاطبان و جوانان ناراضى مىشوند و اگر این كار را نكند، بیش‌ترین ایرادها و عیبها را بر او وارد مىكنند. و این خود یكى از مشكلات روحانیت است كه بر آن سرپوش نهاده مىشود.
چرا نباید بزرگترها به فكر چاره باشند. آیا روحانى باید تابع هیئت امنا باشد یا مستقل عمل نماید؟ آیا نباید جایگاه حقوقى و قانونى روحانى بالاتر از سایر نهادهاى دخیل در مسجد و دیگر نهادهاى مذهبى باشد تا این مشكلات پدید نیاید؟
· لطفا دیدگاه خود را در مورد اهمّیت تبلیغ در جهان امروز بیان كنید.
o حجه الاسلام والمسلمین اسدعلیزاده: در عصر حاضر، مسئله تبلیغ از اهمیت خاصى برخوردار است و به عنوان یك امر بسیار حساس و سرنوشتساز مورد توجه است.
نظامهاى كنونى، هزینههاى سنگینى را به این موضوع اختصاص مىدهند و تبلیغات را یكى از محورهاى حاكمیت مىشمارند. جذب ملتها و تودههاى مردم و تأمین منافع دولتها، ملّتها، شركتها و نظایر آنها بر این اساس دور مىزند.
معرفى مكتبها، نظامها و شخصیتهاى سیاسى، مذهبى، اجتماعى و... از همین راه صورت مىپذیرد. پیشرفت و نفوذ نظامها، مكتبها و استیفاى حقوق هر ملّت و كشورى، معمولاً به توان تبلیغى آن كشور و ملّت بستگى دارد.
امامرحمه الله در اینباره مىفرماید: «مسئله تبلیغات یك امر مهمى است كه مىشود گفت كه در دنیا در رأس همه امور قرار گرفته است و مىتوان گفت دنیا بر دوش تبلیغات است.»
به همین جهت، امروزه علوم و تخصصهاى گوناگونى همچون آمار، جامعهشناسى، فلسفه، ادبیات، زیبایىشناسى، اقتصاد و سایر علوم از امر تبلیغات بهره مىگیرند. تنوع ابزارهاى تبلیغات و نیز ارتباط آن با انواع تكنولوژیهاى جدید و مدرن، آن را به صنعتى پیچیده تبدیل كرده است كه از آن به نام «صنعت تبلیغات» یاد مىكنند. این صنعت آن چنان گسترده شده كه ثروتهاى عظیمى در آن انباشته گردیده است و یكى از مهمترین بخشهاى اقتصادى كشورها محسوب مىگردد. بهویژه با ورود فنآورى اطلاعات اینترنت، مرزهاى تبلیغات از هم شكافته به دهكده جهانى تبلیغات تبدیل شده است.
هر سازمان براى جهتدهى مخاطبان خود، در راستاى ایجاد نگرشهاى مثبت یا بهرهگیرى از ابزارها، تاكتیكها و سبكهاى تبلیغاتى جدید، قادر است تأثیرات اساسى در نظامهاى فكرى و سیاسى جوامع بشرى داشته باشد. بدین ترتیب تبلیغات، یك سلاح فعّال و مؤثّر در جنگ با افكار بشرى است. تبلیغات فرهنگ ساز است و بخش عمده ذهن مردم را مشغول مىكند.
در دنیاى امروز، خصوصاً مكاتب الحادى و دشمنان اسلام از روشها و ابزارهاى بسیار پیشرفته تبلیغى براى پیشبرد مقاصد شوم خود استفاده شایانى مىكنند و آن را به صورت گسترده و به سود هدفها و افراد خود به كار مىگیرند. باید توجه داشت كه امكانات دشمنان براى انجام تبلیغات علیه اسلام و حكومت دینى بسیار گسترده است. آنان بزرگترین ابزارهاى تبلیغاتى از قبیل شبكههاى ماهوارهاى رادیویى و تلویزیونى، مطبوعات، شبكه جهانى اینترنت و دیگر دستگاههاى تبلیغاتى را در اختیار دارند. آنان با استفاده از این ابزارهاى پیشرفته و مدرن، تبلیغات وسیعى را براى وارد كردن ضربه به باورهاى دینى و معنوى مسلمانان با شدّت هر چه بیش‌تر بدون وقفه آغاز كردهاند.
حال با توجه به مطالب یاد شده، اهمّیت و جایگاه تبلیغ دین و ضرورت آن براى ما روشن است و این امر، ما را براى مقابله با هجمه شدید دشمن فرا مىخواند و ضرورت تبلیغ دینى را دو چندان مىنماید. باید بدانیم كه در صورت كوتاهى در این امر، خطر تباهى ارزشهاى دینى و گسترش ناهنجارى اخلاقى و اجتماعى حتمى است؛ به همین سبب، در متون دینى، آیات و روایات فراوانى به اهمیت و ضرورت تبلیغ دین اختصاص یافته است و پیروان دین مقدّس اسلام را به قیام و انجام این مسئولیت خطیر خویش تشویق مىنماید و از هر گونه كوتاهى و بىتفاوتى دراین امر حسّاس بر حذر مىدارد.
· لطفا قدرى در مورد اهمیت بخش مناسبتها در مجله مبلّغان و تأثیرات آن صحبت بفرمایید؟
o حجه الاسلام والمسلمین پاك نیا: پروردگار متعال مىفرماید:
«وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُم بِأَیامِ اللَّهِ إِنَّ فِى ذَ لِكَ لَأَیتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ»؛ (2) «در حقیقت موسى را با آیات خود فرستادیم [و دستور دادیم:] كه قومت را از تاریكیها به نور بیرون آور و روزهاى خدا را به آنان یاد آور شو! كه در این [یادآورى و زنده كردن روزهاى ویژه] نشانههایى است براى هر صبركننده شكرگزار.»
از این آیه معلوم مىشود كه روزهاى سرنوشت ساز تاریخ بشر كه از ایام اللّه است، باید پاسدارى شود؛ گرچه همه روزها به خداوند متعلق مىباشد.
همچنین از این آیه شریفه، نكاتى دیگر در اهمیت احیا و ترویج مناسبتهاى مهم تاریخى و حوادث سرنوشت ساز مىتوان استخراج كرد:
1. انبیاى الهى و ادامه دهندگان راه ایشان؛ یعنى مبلّغان دینى، وظیفه دارند كه با ذكر مناسبتهاى ویژه، مردم را از تاریكها به سوى نور و روشنایى و هدایت سوق دهند؛
2. احیاى این روزها، یك فرمان توحیدى از طرف خداوند متعال است؛
3. مردم نیز وظیفه دارند از این روزها عبرت بگیرند و با آگاهى و بصیرت بیشترى براى آینده خود برنامهریزى كنند؛
4. توجه به مناسبتهاى تاریخى، دستآوردهاى ارزشمندى براى انسانها دارد كه از جمله آنها مىتوان به تقویت روحیه بردبارى و شكرگزارى در وجود افراد اشاره كرد.
قرآن كریم افزون بر فرمان پاسداشت ایام اللّه، خود نیز از برخى مناسبتهاى ارزشمند نام مىبرد: احیاى مراسم روز جمعه، عید قربان، عید فطر، ماه رمضان، شبهاى قدر، روز غدیر، روز حنین، روز بدر و....
اساساً یادآورى روزهاى سرنوشت ساز تاریخى، بهترین وسیله براى ترویج اهداف و ارزشهاى یك ملّت محسوب مىشود و جلوهاى از هویت، فرهنگ و ریشه آنان است. مثلاً در فرهنگ ما، بعثت، هجرت، غدیر، عاشورا، ولادتها و وفاتهاى معصومینعلیهمالسلام، 15 خرداد، هفته دفاع مقدس، 22 بهمن و... از جمله مناسبتهاى ارزشمند تاریخى محسوب مىشوند. جامعهاى كه نتواند از مناسبتهاى مهم تاریخ خود بهره گیرد، افراد آن محكوم به شكست خواهند بود.
با توجه به سخنان پیشگفته، اهمیت بخش مناسبتها در ماهنامه مبلّغان روشن مىشود. این بخش و مقالات آن نیز در ترویج و زنده نگهداشتن مناسبتهاى مذكور، براى مخاطبان مجلّه از دو جهت تأثیرگذار مىباشد: 1. از لحاظ آموزشى؛ 2. از جهت تربیتى.
در این مقالات، بسیارى از نیازهاى علمى مبلّغان گرامى تأمین مىشود و آنان به راحتى مىتوانند از مطالب مناسبتها بهره ببرند و از لحاظ تربیتى نیز هم خود و هم مخاطبان و مستمعان را بهرهمند كرده، تربیت نمایند.
· از نظر شما مبلّغان دینى چه وظایفى به عهده دارند؟
o حجه الاسلام والمسلمین حسینى: از امام هشتمعلیهالسلام نقل شده است كه فرمود: «رَحِمَ اللّهُ عَبْداً اَحْیا اَمْرَنَا... یتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَیعَلِّمُهَا النَّاسَ فَاِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لاَ تَّبَعُونَا؛ (3) خداوند رحمت كند بندهاى را كه امر ما را زنده كند... علوم ما را فرا گرفته، به مردم یاد مىدهد. به درستى كه اگر مردم خوبیهاى گفتار ما را بدانند، از ما پیروى مىكنند.»
مهمترین وظایف مبلّغان را مىتوان در پنج امر خلاصه كرد كه در حدیث فوق به دو امر مهمّ آن اشاره شده است:
الف. شناخت مكتب اهل بیتعلیهمالسلام
مبلّغ دینى باید با تمام علوم اهل بیت و مذهب شیعه، در حدّ لازم و ضرورى آشنا باشد. باید با عقاید شیعه در حدّى كه جوابگوى مردم و خصوصاً جوانان باشد، آشنا گردد. از احكام به مقدارى كه نیاز خود مبلّغ و جامعه است، باخبر باشد. (چنانكه در مسئله 11 رسالههاى عملیه به آن تصریح شده است.) از اخلاقیات اسلامى آگاهى كلّى و اجمالى داشته باشد و از آداب و دستورات زندگى از دیدگاه اسلام نیز اطّلاع داشته باشد و در كنار همه اینها، از مسائل مهمّ جهانى و جامعه خویش اطّلاع كافى داشته باشد.
ب. تبیین صحیح امور دینى براى مردم
وظیفه دوّم در تبلیغ این است كه مسائل دینى را به صورت صحیح، واضح و روشن از طریق سخنرانى، بیان احكام، كلاس، جلسات عادّى و... براى مردم بیان كند؛ بهگونهاى كه در یك سفر تبلیغى، مبلّغ باید اجمال احكام ضرورى اسلام، اعتقادات مهمّ و اخلاقیات لازم را در حدّ نیاز و سطح آگاهى مردم محلّ تبلیغ ارائه و تبیین كند.
ج. عامل بودن به دین
تنها گفتار كافى نیست. مبلّغ باید در عمل و رفتار خویش نیز عظمت و زیبایى دین و مذهب اهل بیت را نشان دهد. علىعلیهالسلام مىفرمایند: «هر كس خود را در سِمَت پیشوایى مردم قرار مىدهد، باید پیش از آموزش دیگران، از تعلیم خود آغاز كند. و باید پیش از تأدیب با زبان، با منش و عمل خود ادب آموزد. و آن كس كه خود را علم و ادب مىآموزد، از آنكه به مردم علم و ادب مىآموزد، به تكریم و بزرگداشت سزاوارتر است.» (4)
نفس خود ناكرده تأدیب اى فلان چون كنى تأدیب نفس دیگران
د. حفظ اخلاص
اگر در تبلیغ اخلاص نباشد، مؤثّر نخواهد بود. موفّقترین قشر در بین بشریت، انبیا و اولیاى الهىعلیهمالسلام بودهاند كه راز و رمز اصلى موفّقیت آنها در یك كلمه خلاصه مىشود و آن اخلاص در راه خداست. رمز جاودانگى و ماندگارى آنان نیز همین مسئله است.
علىعلیهالسلام فرمودهاند: «فِى الْاِخْلاَصِ یكُونُ الْخَلاَصُ؛ (5) رهایى انسان [از گرفتاریهاى دنیوى و آخرتى] در اخلاصورزى است.» مبلّغى موفّق و داراى نفوذ خواهد بود كه اخلاص داشته باشد. ریشه اخلاص هم این است كه طمع و امید به مال و ثروت مردم در كار نباشد.
ه. معاشرت مهرآمیز
اگر مبلّغى عالِم، عامِل و مخلص باشد، ولى نرمخویى نداشته باشد، موفّق نخواهد بود. خداوند موفّقیت بزرگترین مبلّغ هستى، یعنى خاتم پیامبران را نرمخویى و اخلاص مىداند: «به بركت رحمت الهى در برابر آنان (مردم) نرم شدى و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو پراكنده مىشدند.» (6)
پی‌نوشـــــــــت‌ها:
1) نهج البلاغه، حكمت 110.
2) ابراهیم/ 5.
3) بحار الانوار، محمد باقر مجلسى، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج 2، ص 30، ح 13.
4) ر. ك: نهج البلاغه، محمد دشتى، حكمت 73.
5) منتخب میزان الحكمه، محمدى رى شهرى، دار الحدیث، ج 1، ص 164، ح 1874.
6) ر. ك: آل عمران/ 159؛ و نیز ر. ك: قلم/ 4.
افزودن دیدگاه جدید