ره توشه

خدمت به مردم و مراقبت از ارزش‌های دینی آنان در جامعه، از موضوعات مهم و بایسته امروز ماست و بسیار شایسته و بجاست که خانواده‌ها نیز به آن‌ها توجه ویژه داشته باشند. انسان در آموزه‌های دینی، مقام خلیفةاللهی دارد و خدمت به او، مقدمه قرب الهی و عبادت است؛ از این‌روست که پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) فرموده است: «خَصْلَتَانِ‏ لَیْسَ‏ فَوْقَهُمَا مِنَ‏ الْبِرِّ شَیْ‏ءٌ الْإِیمَانُ بِاللَّهِ وَ النَّفْعُ لِعِبَادِ اللَّه‏؛ دو كار است كه هيچ كار خوبى بالاتر از آن دو نيست: ايمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا».

ارتباط ‌مانند تیغ دو لبه‌ای است که گاهی می‌تواند به نفع انسان باشد؛ آن زمانی که به ‌درستی صورت گیرد و گاهی نیز می‌تواند آسیب‌ها و ضررهایی را برای انسان به همراه داشته باشد و آن، زمانی است که اصول و قواعد لازم در آن مورد توجه قرار گرفته نشود. توجه به ارتباط فرزندان با همسالان و دیگر افراد جامعه، یکی از دغدغه‌های بسیاری از والدین است؛ به‌گونه‌ای که برخی از والدین به ‌خاطر ترس از آسیب‌های ارتباطی همچون خطرات روابط جنسی، مانع ارتباط فرزندان‌شان با دوستان، همسالان و به ‌طور کلی فعالیت‌های اجتماعی می‌شوند.

بشر از نخستین روزهای حضور‌ خود بر عرصه خاک‌، به خوبی دریافته است که خانواده، بهترین کانون برای تبلور سکون و اطمینان است و بسیاری از مشکلات روانی حاصل از تنش‌های زندگی روزمره، توسط یک خانواده سالم و بهنجار التیام می‌یابد و جبران می‌شود. به همین دلیل متفکران اخلاقی و حقوقی‌جوامع بشری‌ درصدد‌ برآمده‌اند تا بر استحکام این کانون بیفزایند و ازدواج، این سنت تغییرناپذیر الهی را در جامعه هر‌ چه‌ بیشتر‌ تقویت کنند تا انسان‌ها ازدواج را زمینه‌ کسب‌ کمال‌ خویشتن بیابند.

کنترل و نظارت اجتماعی، مفهوم مهمی در جامعه‌شناسی و بحث از آن، در واقع مقصود نهایی و مطلوب پایانی مباحث علوم اجتماعی پیرامون رفتارهای ناهنجار و مخالف با اصول و موازین اجتماعی است؛ زیرا تمام مباحث و مطالب مهم تخصصی معطوف به کجروی، آسیب‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی انحرافات، بدان سبب است تا ابزارهای مناسب و کارآمد را به شیوه‌ای متناسب و مؤثر برای مقابله با انحرافات و کجروی‌ها شناسایی کند و برای نظارت اجتماعی به کار گیرند.

نهاد خانواده، اساس و زیربنای جامعه است. خانواده متعادل وقتی شکل می‌گیرد که هر یک از اعضای آن نقش خود را به درستی ایفا کند. مرد ـ معمولاً ـ سرپرست خانواده است و مسئولیت همسری، پدری و نقشی بنیادی در ایجاد خانواده مطلوب دارد؛ از این‌رو سرپرست خانواده می‌تواند با استفاده از شیوه‌هایی کارآمد و روش‌مند، خانواده متعادل را ایجاد کند. برای شکل‌گیری روابط گرم و صمیمی در خانواده، والدین و بویژه پدر باید به دور از افراط و تفریط و سهل‌گیری، مسئولیت وظایف خود را در برابر دیگر اعضای خانواده انجام دهد. از این‌روست که از سرپرست خانواده سؤال می‌شود که آیا این مهم را درست انجام داده است؟ چنانکه پیامبر خدا(صل الله علیه و آله) فرموده است: «اِن اللهَ تَعالی سائِل کُل راعٍ عَمَا اَستَرعاهُ اَحفِظَ ذلِکَ اَم ضَیَّعَهُ حَتّی یُسألُ الرجُلُ عَن اَهلِ بَیتِهِ؛ پروردگار متعال از هر آن کس که مسئولیتی را عهده‌دار است، سؤال می‌کند که آیا آن را پاس داشته است یا تباه ساخته است؛ حتی از مرد در خصوص خانواده‌اش پرسش می‌‌شود».

بی‌تردید شهید سلیمانی، صاحب مکتب در عرصه‌های اخلاق، معنویت، ولایت‌مداری و مدیریت نظامی است؛ چنانکه مقام معظم رهبری(دام ظله) فرموده است: «... که ما به حاج ‌قاسم سلیمانی ـ شهید عزیز... به چشم یک فرد نگاه نکنیم؛ به آن‌ها به چشم یک مکتب نگاه کنیم. سردار شهید عزیز ما را با چشم یک مکتب، یک راه، یک مدرسه‌ درس‌آموز، با این چشم نگاه کنیم».

ماه رمضان و روزه‌داری، فرصتی مغتنم برای متوجه شدن به سوی معبود و باعث ایجاد نوعی آرامش روحی و روانی است. هر چند در بیان آثار روزه بیشتر به سلامت جسم پرداخته می‌شود، اما نقش روزه در سلامتی روان و طهارت روح به مراتب بیشتر از فواید جسمی است؛ به‌ویژه اینکه در ماه مبارک رمضان که ماه خودسازی است، روزه تأثیر بیشتری در این امر دارد.

سونامی سالمندی جمعيت در آينده‌ای نزديک، يکی از مهم‌ترين دغدغه‌ها و نگرانی‌‌های رهبر معظم انقلاب(دام ظله) و نخبگان دلسوز نظام جمهوری اسلامی ايران است؛ تا جايی که رهبر انقلاب در ديدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در اين زمينه فرمود: «يکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌‌لرزد؛ اين مسئله جمعيت است». برای درک مفهوم سونامی سالمندی، کافی است بدانيم که نرخ باروری در ايران از 4/6 فرزند در سال 1364 به نرخ 6/1 در سال 1394 سقوط کرده است. همچنین در سال 1390، تعداد ازدواج 874 هزار بود که این رقم در سال 1400، به 570 هزار کاهش پیدا کرد. تعداد طلاق در سال 1390، حدود 143 هزار عدد بود که در سال 1400، این عدد به 200 هزار افزایش یافت. نرخ باروری در سال 1390، 1.79 بود که در سال 1400، نرخ باروری به 1.65 رسید؛ اين در حالی است که حداقل نرخ باروری برای حفظ ثبات جمعيت، 1/2 است.

خانواده، رکن اساسی هر جامعه و نقطه آغازین زندگی اجتماعی انسان‌ها و نخستین کانون تمدن و آرامش بشری است. استحکام این بنای مقدس، چشم‌اندازهای روشنی را در افق پیشرفت اجتماع ترسیم خواهد کرد. از نگاه اسلام، خانواده یکى از نهادهاى زیربنایى بنیاد هستى و از ساختارهاى اصلى جامعه است؛ زیرا «جامعه مطلوب» با وجود «خانواده مطلوب» شکل می‌گیرد؛ خانوده‌ای که رهبر فرزانه انقلاب(دام ظله) فرمود: «خانواده، کلمه‌ای طیبه است. کلمه‌ طیبه هم خاصیت‌اش این است که وقتی یک جایی به وجود آمد، مرتب از خود برکت و نیکی می‌تراود و به پیرامون خودش نفوذ می‌دهد. کلمه‌ طیبه، همان چیزهایی است که خدای متعال آن را با همان اساس صحیح به بشر اهدا کرده [است]».

یکی از عوامل مهم برای تحکیم روابط خانوادگی و رشد آن، چشم‌پوشی و گذشت از اشتباهات دیگران و نادیده گرفتن یا تغافل در برابر آن‌هاست. این صفتِ زیبا، یکی از عوامل مهم آرامش روانی و آسایش زندگی است؛ چنانکه امام علی علیه السلام فرموده است: «هر که از بسیاری امور تغافل و چشم‌پوشی نکند، زندگی‌اش تیره می‌شود».