مراقبت از خود بدون معرفت نفس امکان ندارد

به گزارش بلاغ به نقل از رسا، حضرت آیت‎الله عبدالله جوادی آملی دیروز شنبه در مسجد اعظم در ادامه درس تفسیر قرآن به تفسیر سوره مبارکه غافر پرداخت و با اشاره به پرسش‎هایی از مباحث قبل گفت: فرشتگان در عین حال که مختار هستند اما شهوت و غضب ندارند، تکلیف تنها در مدار اختیار نیست، اگر موجودی مختار بود و امکان عصیان برای او فراهم بود، چنین موجودی نیاز به هدایت انبیا دارد که نظیر جن و انس این چنین است، اما این‎که جمیع فرشتگان حتی فرشتگان زمین این چنین باشند، دلیلی بر آن نداریم.

وی افزود: در جریان مراقبت انسان باید بداند سود و زیان انسان چیست تا از آن بتواند مراقبت کند، مثلا اگر از انسان بگویند از فلان پرده چشم باید مراقبت کنید باید، ابتدا آن را بشناسید سپس مراقبت کنید، در جریان عمل صالح نیز این چنین است، واقعا مرز علم از عمل جدا است، این مثال‎ها گفته شد.

مفسر برجسته قرآن کریم با اشاره به این‎که در بیرون چشم و گوش از دست و پا جدا است، ابراز کرد: ما یک عقل عملی داریم و یک عقل نظری داریم، عقل عملی متولی اراده و عزم و نیت و اخلاص است، و عقل نظری متولی جزم و علم است، ما تا نفهمیم در درونمان چه خبر است مراقبت برای ما میسور نیست.

وی بیان کرد: تا معرفت نفس نباشد، تا قوای نفس و ارزیابی قوای نفس نباشد، مراقبت ممکن نیست، ممکن است انسان یک چیزی را بداند و معصیت بکند، مانند این‎که انسان صد در صد مار و عقرب را ببیند اما نتواند فرار کند که امام علی(ع) نیز به آن اشاره کرد، مراقبت بعد از معرفت است.

خداوند هیچ کاری را بدون سبب انجام نمی‎دهد نه بدون وسیله

حضرت آیت‎الله جوادی آملی بیان کرد: این درست است که خداوند هیچ کاری را بدون سبب انجام نمی‎دهد و همان طور که قواعد فقهی و اصولی را فرمودند، قواعد عقلی را هم گفتند، آن جایی که خداوند شخصا روح انبیا را قبض می‎کند، این‎جا بدون سبب نیست، بلکه سبب خود خداوند متعال است.

وی با اشاره به این‎که در کارهایی که خداوند بلاواسطه کار می‎کند، خود خداوند سبب است، اظهار کرد: این که خداوند امور را با واسطه و با وسیله انجام می‎دهد این اشتباه است، خود خداوند پیامبر(ص) را بلاواسطه خلق کرد، خداوند متعال هر کاری را بدون سبب انجام می‎دهد.

نویسنده کتاب مفاتیح‎الحیات خاطرنشان کرد: خداوند زمین و آسمان را با حق آفرید، این که فرمود «خلق السموات و الارض بالحق» یعنی این‎که خداوند آسمان و زمین را با ساختار درونی عالم که حق است، خلق کرد، یعنی مصالح ساخت آسمان و زمین حق است.

وی گفت: این که یک شیرینی‎فروش بگوید من این شیرینی را با روغن خالص درست کردم نه یعنی سبب فاعلی بلکه سبب قوام آن است، یا یک مهندس بگوید من این را با بتون درست کردم که علت قوام آن است، انسان یاوه نیست که بیاید و برود و حساب و کتابی در کار نباشد، این «بالحق» یعنی انسان بدون یاوه و بی‎هدف در عالم نبوده است.

حضرت آیت‎الله جوادی آملی با بیان این‎که هر چیزی که مادی باشد اطراف و حول و حوش دارد اما هر چیزی که حول و حوش و اطراف داشته باشد، مادی نیست، خاطرنشان کرد: این‎که فرمود یک عده فرشتگان حامل عرش هستند و یک عده اطراف عرش هستند، منظور این نیست که عرش مادی است، حریم داشتن و حول و حوش داشتن خاصیت محدود بودن شیء است، هر موجودی که در بهشت است، محدود است اما عملش نامتناهی است.

وی اظهار کرد: در جریان رجعت نیز درست است که کافر محض رجوع می‎کند، اما نه همه کافران محض رجوع می‎کنند، یا درست است که اهل ایمان رجوع می‎کند اما همه انبیا و صلحا رجوع نمی‎کنند، در رجعت که حیات دنیا است این خصوصیت پندآوری را ندارد.

مفسر برجسته قرآن کریم با اشاره به آیه «قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَأَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلْ إِلَى خُرُوجٍ مِّن سَبِیلٍ ﴿11﴾» ابراز کرد: یک نظر این است که این احیا و اماته‎ای که در این آیه ذکر شد چون خصوصیت تذکر و پندآوری را دارد به یاد انسان می‎ماند و آن را ذکر می‎کند، این دو احیا و اماته اثربخش است.

وی بیان کرد: در یک روایت است که دنیا پست‎ترین عالم‎ها است، از این لحاظ که خداوند این همه عالم آفرید و خداوند در هیچ یک از آن عوالم جز دنیا معصیت نشد، خصوصیت دنیا این نیست که همه معارف غیبی را که در درونش است به یاد داشته باشد، برای همین فرمود اینان تا وارد دنیا شوند باز به همان اعمال کفرآمیز خود بازمی‎گردند.

حضرت آیت‎الله جوادی آملی گفت: احیا و اماته در آیه محل بحث یک آگاهی مستمر دارد که دیگر با غفلت همراه نیست، نظیر آنان نیست که به دنیا بازمی‎گردند و یادشان می‎روند، یا نظیر آنانی نیست که در عالم الست قالو بلی گفتند اما اکنون یادشان رفته است، احیا و اماته سودآور همان احیا و اماته برزخی است.

وی با تأکید بر این‎که بسیاری از افراد اسلامی حرف می‎زنند اما قارونی فکر می‎کنند، خاطرنشان کرد: برخی افراد می‎گویند ما سی چهل سال زحمت کشیدیم و خودمان عالم شدیم، این همان حرف قارون است که گفت من مالم را با علم و زحمت خودم به دست آوردم، این که می‎گویند هر کاری می‎کنید ابتدا بسم‎الله بگویید یک مراقبت و قرنطینه است.

با ره توشه تقوا پل مرگ را برای خودتان محکم بسازید

نویسنده کتاب مفاتیح‎الحیات گفت: به ما گفتند هر کاری می‎کنید اول بگویید بسم‎الله، ولو زبانی نگوید، بعد مراقب گفتار و رفتار خودش است، گفتند در تعقیبات نماز این آیه را بخوانید «ما بنا من نعمه فمنک»، این حیات برزخی است و این حیات معنوی است، یعنی انسان کاری را که اولش می‎تواند «بسم‎الله» بگوید یا واجب یا مستحب است.

وی ابراز کرد: امام حسین(ع) در هنگام واقعه عاشورا مرگ را معنا می‎کند، «ما الموت إلا قنطره»، مرگ چیزی نیست مگر پل، مرگ چاله و چاه نیست، مرگ یک پل است که زودتر باید از آن عبور کنید، منتها انسان با رهتوشه خود یک پل محکم بسازید که بتواند از آن عبور کند.

حضرت آیت‎الله جوادی آملی با اشاره به این‎که برخی می‎گویند مرگ چاله و پوسیدن است، گفت: این حرف را در آیه 35 سوره مبارکه دخان نقل کرد و دلیلش را هم این گونه گفتند که پدران ما به قبرستان رفتند و دیگر از آن برنگشتند، ما با مرگ از چاه وارد چاه دیگر نمی‎شویم.

وی بیان کرد: در بهشت همه رو به روی هم هستند، هیچ غیبتی وجود ندارد، رو به روی هم متقابلین هستند آن جا در محضر ذات اقدس اله هستند و هیچ کس از دیگری غافل نیست، در احوال بهشتیان است که اینان یک مرتبه در دنیا مردند و زنده وارد بهشت شویم، اینان با «الله» مظهر زنده نامیرا وارد برزخ و قیامت شدند.