«تحلیل خصیصه های حضرت ام البنین سلام الله علیها» 

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| «تحلیل خصیصه های حضرت ام البنین سلام الله علیها» 

نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»

******

۱۳جمادی الثانی سال ۶۴ یا سال ۷۰ روز رحلت بانوی بلند مرتبه حضرت ام البنین سلام الله علیها است، اگر بخواهیم نسبت به شخصیت آن حضرت معرفت و شناخت پیدا کنیم و کلید شخصیت وی را به عنوان همسر امام امیرالمومنین علی علیه السلام و مادر چهار شهید کربلا را کشف کنیم امکان پذیر نیست مگر آنکه خصایص آن حضرت را بشناسیم.

از همین رو به مناسبت رحلت آن بانوی بلند مرتبه برخی از ویژگی خصیصه هایش را مورد تحلیل قرار دهیم؛

******

ا- «اصالت خانوادگی»

نخستین خصیصه ای که حضرت ام البنین سلام الله علیها را شخصیت استثنایی و نمونه ساخت «اصالت خانوادگی» است، چرا که در گزارش آمده است: «ام البنین(س) دختر حِزام بن خالد بن ربیعۀ بن وحید... بکر بن هوازن ومادرش ثمامۀ از خاندان سهل بن عامر بن مالک بن حعفر بن کِلاب است. بدین ترتیب، ام البنین(س) از شعبه بزرگ مُضَر و از بطن عامر و از خاندان کلاب است، و این خاندان در جزیره العرب از طایفه ای است که به شهامت، رشادت و شجاعت و ویژگی های نیکوی اخلاقی مشهور بودند، از همین رو وقتی امام علی (ع) پس از شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها تصمیم به ازدواج گرفت و این امر را با برادرش عقیل در میان گذاشت و از او خواست دختری از طایفه های مشهور عرب را برایش برگزیند که به شجاعت و قهرمان پروری زبانزد باشند تا از او فرزندانی رشید، دلیر و با شهامت پدید آید. 

عقیل که انساب عرب را خوب می شناخت، گفت: با ام البنین(س) از طایفه کلاب ازدواج کن؛ زیرا در میان عرب، شجاع تر از پدران وی وجود ندارد، طبیعی است کسی که در چنین خانواده ای پرورش یافته است بانویی بلند مرتبه ای خواهد بود که از شهامت و شجاعت بالایی برخوردار باشد و فرزندانی که در دامن خود تربیت می کند داری همین خصیصه برتر باشند «مروج الذهب، المسعودي، ج۳، ص۶۳.۲ العقد الفرید، احمد بن عبد ربه، ج۵، ص۱۳۴. تاریخ یعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۲۱۳.۵، جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۳۷»

******

2- «ادب در رفتار»

دومین خصیصه حضرت ام البنین سلام الله علیها «ادب» است، به دلیل بزرگ منشی که آن حضرت از اصالت خانوادگی به ارث برده بود هنگامی که پا به خانه امام علی علیه السلام گذاشت نشان داد که بزرگ زاده است و رفتارش با فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها دراوج «ادب» و نمونه بوده است چرا که در گزارش آمده است:

«فاطمه کلابیه، بعد از گذشت مدتی از زندگی مشترک با علی علیه السلام ، به امیرالمؤمنین پیشنهاد کرد که به جای «فاطمه»، که اسم قبلی و اصلی وی بوده، او را ام البنین صدا زند تا فرزندان حضرت زهرا علیهاالسلام از ذکر نام اصلی او توسط پدرشان، به یاد مادر خویش، فاطمه زهرا علیهاالسلام نیفتند و در نتیجه، خاطرات گذشته، در ذهن آن ها تداعی نگردد و رنج بی مادری آن ها را آزار ندهد. معالی السبطین، :ص443‌، ریـاحیـن الشـریعه, ج3, ص294» 
 

این «ادب رفتاری» آنچنان در فرزندانش تاثیر گذاشت شخصیتی چون حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام با این‌که در زندگی سی چهارساله اش سه امام علی علیه السلام امام حسن علیه السلام، امام حسین علیه السلام را درک کرده بود در دوره امامت سه امام علیهم السلام به ویژه در واقعه عاشورا هیچ خطبه و اظهار نظری نکرده است بلکه آنان را امام مفترض الطاعه می دانست مطیع و منقاد بود و پیوسته می خواست وی دیده نشود بلکه تنها امام زمانش دیده شود و این مرتبه از ادب نبود جز آنکه گفته شود که رفتار و منش حضرت اباالفضل علیه السلام تجلی رفتار و ادب مادرش ام البنین سلام الله علیها بوده است.

******

3- «ولایت مداری»

سومین خصیصه حضرت ام البنین سلام الله علیها عشق و ارادت نسبت به مقام والای «امامت و ولایت» است، آنهم بگونه ای که بعد از واقعه کربلا و شهادت چهار فرزند برومند و دلاورش به شهادت فرزندانش فکر نمی کرد بلکه آن چیزی که وی را به زانو درآورده بود غم شنیدن شهادت امام زمانش حضرت سید الشهداء علیه‌السلام بوده است ازهمین رو درگزارش بعد ازواقعه کربلا آمده است:

«ان هنگام بشیر، سفیر خون و شهادت، به مدینه بازگشت و ام البنین را ملاقات کرد. در حالی که می خواست خبر شهادت فرزندانش را به وی دهد ام البنین گفت:«اخبرنی عن ابی عبداللّه الحسین(ع) «مرا از حسین(ع) خبر ده.» بشیر خبر شهادت یکایک فرزندانش را به وی داد و او باز همان جمله را تکرار کرده و از امام و رهبر خویش می پرسید و سپس با دلی مالامال از عشق به ولایت و امامت گفت: اولادی و مَنْ تحتَ الخضراء کُلُّهم فِداءٌ لاَبی عبداللّه الحسین(ع).:فرزندانم و آنچه زیر آسمان است جملگی فدای اباعبداللّه الحسین(ع).»

و آنگاه که خبر شهادت امام، مقتدا و رهبر خویش را شنید ناله ای سر داد و با سوز فراوان گفت:«قد قَطّعتَ نیاطَ قلبی: آه که بندهای (رگهای) قلبم را پاره پاره کردی. ریـاحیـن الشـریعه, ج3, ص294».

******

4- «اوج فصاحت و بلاغت»

چهارمین خصیصه حضرت ام البنین سلام الله علیها «فصاحت و بلاغت» و«شعر و شاعری» است، چرا که بخشی از بعد شخصیتی آن حضرت که وی را کانون توجه قرارداده است «اشعار» به جا مانده این بانو ی بلند مرتبه است که آمیخته از اوج فصاحت و بلاغت است، از جمله اشعار جـاودانه وى که مـورد تجلیل و تحسیـن بزرگان ادب قرار گرفته است شعر جانسـوز وى پـس از شهادت پسرش حضرت عباس علیه السلام است که پدر فضایل بود مى باشد که دراین اشعار آمده است؛

«لا تدعونى ویک ام البنین     تذکرینى بلیوث العرین
کانت بنون لى ادعى بهم     و الیوم اصبحت و لا من بنین
اربعه مثل نسور الربى      قد واصلوا الموت بقطع الوتین

«مـرا ام البنیـن نخـوانید که به یاد شیـران دلاور مـى افکنیـدم. مرا فرزندانـى بـود که به نام آنها خـوانده مـى شـدم ولـى امروز فرزندى ندارم. چهار فرزند داشتـم همچون بازهاى شکارى و همگى به شهادت رسیدند.»
مورخان مى نویسند: ام البنیـن آنچنان جانسوز براى شهادت فرزندان و بویژه براى امام حسین(ع) نوحه و گریه مى کرد که حتى دشمـن اهل بیت، مروان بـن حکم، نیز از شنیدن مراثـى وى گریه مى کرد. 

از دیگر اشعار وى در مـورد عبـاس، تنـدیـس بزرگ شجـاعت است که مـى گـوید:
یـا مـن راى العبـاس کـر علـى جمـاهیـر النقد
و وراه مـن ابنـإ حیـدر کل لیث ذى لبد
نبئت ان ابنـى اصیب بـراسه مقطـوع ید
ویلـى علـى شبلـى امـال بـراسه ضـرب العمل
لـو کـان سیفک فـى یـدیک لمـا دنـامنه احد

«اى کسـى که عباس را دیدى که بر دشمـن حمله مـى کرد و فرزنـدان حیدر پشت سر او بودند. مـى گـویند دست فرزندم قطع شـده و بر سرش عمـود فروده آمده. اگر شمشیـرت را در دست داشتـى کسـى به تـو نزدیک نمـى شد.)«قهرمان علقمه, ص40».

******

5- «تربیت فرزندان نمونه»

پنجمین خصیصه حضرت ام البنین سلام الله علیها «پرورش فرزندان نمونه» است، چرا که آن بانو در مدت زندگی با امام علی علیه السلام صاحب چهار فرزند پسر شده است ولی چهار فرزندش را بگونه ای را تربیت نمود و پرورش داد، در واقعه عاشورا و نهضت حضرت سید الشهداء علیه‌السلام که امت اسلامی در مدینه، مکه، بصره و کوفه درتشخیص حق وباطل زمینگیر شده بودند، فرزندان ام البنین سلام الله علیها درتشخیص حق ازباطل باز نماندند و همراه با امام زمانشان حضرت سید الشهداء امام حسین علیه السلام شدند و در کربلا در روز عاشورا در رکاب امام و مقتدایشان به فیض شهادت نائل شدند، ازهمین رو در کتب تـاریخـى در شمـارش شهداى کربلا نام چهارفرزند شهیدش نـوشته اند:

«اولاد امیـرالمـومنیـن(ع) ... و العبـاس و جعفـر و عثمـــان و عبـدالله (یا عبیدالله) الشهدإ مع اخیهم الحسیـن(ع) بطف کربلا, امهم ام البنیـن بنت حـرام بـن خـالد:از فرزندان امیرالمومنیـن(ع) (پـس از ذکر تعدادى از فرزندان) عباس و جعفر و عثمان و عبدالله است که با برادرشان حسیـن(ع) در سرزمین کربلا به شهادت رسیـدنـد. مادر آنها ام البنیـن دختر حرام بـن خالـد است. بحـارالانـوار, ج42, ص89».