نگاهی نو به شیوه های تاثیر گذار تبلیغی امام حسین ع واهل بیت آن حضرت

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| «نگاهی نو به شیوه های تاثیر گذار تبلیغی امام حسین ع واهل بیت آن حضرت»

اشاره

عنصر «تبليغ » می تواند نقش مهمي در معرفى، نشر، حفظ و حراست اصول و مبانى هر مکتب، مذهب، حزب و گروه در طول تاريخ، داشته است.يکي از اصول رسالت پيامبران الهي و اوصياي آنها نيز تبليغ دين بوده است . امام حسين (علیه السلام) هم به عنوان وصي پيامبر اسلام بعد از امام حسن (علیه السلام) وظيفه رهبري وهدايت جامعه را بر عهده داشته است. لذا حضرت با توجه به نقش عنصر «تبليغ» و بيدارگري در اصلاح جامعه و خنثي سازي توطئه هاي دشمن، آگاه کردن جامعه را در دستور کار خود قرار داد.بنابراین آنحضرت و اهل بيتشان به خصوص در طول قيام عاشورا ،به عنوان بهترين مبلغان بشمارمی آیند.

بدين جهت اين نوشتار کوتاه درصدد است تا با نگاهی نو به شيوه هاي تبليغي امام حسين (علیه السلام) و اهل بيت ايشان در سخنانشان، الگوي مناسبي براي تبليغ در اختيار مبلغان دينی امروزی قرار دهد.

استفاده از ابزاروتکنیک های سنتی

با توجه به شرايط آن زمان ، حضرت توانست از بهترين ابزارها و اسلوب و روش تبليغ سنتی ذیل بهره برداری نماید.

1. ارسال نامه و سفير

الف .نامه ها ی امام حسین (علیه السلام) برای اهل کوفه

ب. نامه امام حسین (علیه السلام) به محمد حنفیه

ج. نامه امام حسین به اهالی بصره

د. نامه ها و مراسلات حضرت امام حسین (علیه السلام) در مکه

فرستادن سفیران امام حسین (علیه السلام) به کوفه همانند: مسلم بن عقیل، قیس بن مُسْهر ،عبدالله بن یَقطُر.

2.خروج از مدينه به مکه

امام حسین (علیه السلام) راهی جز خارج شدن از مدینه را نداشت ،چو ن که با تهدید به ترور رو به رو بودند. بنابراین شبانه از مدینه به سمت مکه خارج شدند.

«ولید بن عتبه والی مدینه به‌حکم یزید بن معاویه در شبِ شنبه، سه روزْ باقى‌مانده از ماه رجب همان سال ،اقدام به گرفتن بیعت از امام حسین (علیه السلام) و عبدالله بن زبیر کرد. اما امام حسین (علیه السلام) از بیعت خودداری کردند. پسر زبیر، همان شب از مدینه به سمت مکّه خارج شد. صبحگاهان، ولید، مردانى را در پى او فرستاد. او هشتاد سواره از افراد بنى امیّه را در جستجوى او فرستاد؛ ولى به وى دست نیافتند و بازگشتند.

آخرهاى روز شنبه، ولید، مردانى را در پى امام حسین (علیه السلام) فرستاد تا در مجلس او حضور یافته، با ولید از طرف یزید بن معاویه بیعت نماید. امام حسین (علیه السلام) به آنان فرمود: «تا فردا شود و ببینیم چه مى‌کنیم». آنان آن شب، دست از امام حسین (علیه السلام) برداشتند و براى بیعت اصرار نکردند.در همان شب یعنى شب یکشنبه، دو شب ‌مانده از ماه رجب، امام به سمت مکّه حرکت کرد[1]».

امام حسین (علیه السلام) هنگام خروج از مدینه این آیه را ‌خواندند:

«فَخَرَجَ مِنْهٰا خٰائِفاً یَتَرَقَّبُ قٰالَ رَبِّ نَجِّنِی مِنَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ[2]» .«از آن دیار، با ترس و هراس، بیرون رفت و اوضاع را مى‌پایید. گفت: پروردگارا! مرا از قوم ستمگر، رهایى بخش».

3. خروج از مکه به سوي کوفه در ايام حج.

در روز هشتم، یعنی روز ترویه، امام حسین (علیه السلام) مکه را ترک کرد.

دلایل آشکار و پنهان خروج امام حسین (علیه السلام) از مکه.

1.سبب ظاهری این اقدام .« سبب ظاهری این اقدام این بود که یزید گروهی را که زیر لباس احرام سلاح حمل می‌‏کردند، فرستاده بود تا هر کجا حسین (علیه السلام) را یافتند، خون او را بریزند، حتی اگر در خانه خدا باشد. امام حسین (علیه السلام) به رغم عظمت و ارزش و جایگاهی که نزد خداوند دارد، وسیله ‏ای برای بزرگداشت و تکریم شعایر الهی و خانه خدا دانست. از این‌ رو، حسین(علیه السلام) راضی نمی شد که خونش در خانه خدا ریخته شود تا مبادا این کار در تاریخ مسلمانان سنت شود و جرئت چنین کارهایی را پیدا کنند. این بود که ترجیح داد از مکه خارج شود تا اگر توطئه‏ ای رخ داد و او را ترور کردند، این حادثه در بیرون مکه رخ داده باشد.

2. جنبه معنوی این اقدام .جنبه معنوی و پنهانی ماجرا این بود که در روز ترویه، حجاج یا در مکه جمع شده‏ اند و یا از هر طرف به سوی مکه می‌‏آیند. امام حسین(علیه السلام) وقتی از مکه بیرون آمد، جادۀ غدیر را به سوی جحفه در پیش گرفت. این تنها جادۀ منتهی به مکه بود و در غدیر، راه حجاج از یکدیگر جدا می‌‏شد، یعنی راه مدینه، یمن، شام، مصر، عراق و...

بنابراین، همه حجاج از این مسیر رو به مکه می ‌‏آمدند و امام حسین‏(علیه السلام) از‌‌ همان مسیر از مکه بیرون می‌‏ رفت. حجاجی که در مکه بودند، بیرون رفتن امام را دیدند و حجاجی که در حال آمدن به مکه بودند نیز امام را در حال خروج دیدند. این امر بسیار جلب توجه می‌‏کرد. حتی اگر یک کودک نیز از مکه خارج می‌‏ شد، نظر کاروان حجاج را که در حال ورود بودند، جلب می ‌‏کرد، چه رسد به قافله بزرگ امام حسین(علیه السلام)، مردم با تعجب به این کاروان نگاه می کردند و می گفتند: سبحان الله! در روز ترویه که همه در مکه هستند و فردا می‌‏ خواهند به عرفات بروند، چرا این قافله از مکه خارج می ‌‏شود؟ این قافله برای کیست؟ حس کنجکاوی، مردم را بر آن می ‌‏داشت که از ماجرا با خبر شوند. این بود که از یکدیگر می‌‏پرسیدند: این قافله کیست؟ قافله حسین است. حسین پسر دختر رسول خداست و گذشته از آن، یکی از اصحاب پیامبر به شمار می ‌‏آید. آنان نمی ‌‏توانستند این اقدام امام حسین(علیه السلام) را خطا بدانند و از علت خروج امام سؤال می ‌‏کردند. اما پس از سؤال کردن، بلافاصله به این نتیجه می ‌‏رسیدند که یزید توطئه‏ چینی کرده و برای کشتن امام حسین(علیه السلام) نقشه کشیده است و چون امام حسین(علیه السلام) راضی به این اقدام نبوده، عزم خروج از مکه کرده است.

به این ترتیب، امام حسین حمله تبلیغاتی بسیار مؤثری برای بیدارسازی مردم ترتیب داد، زیرا با این اقدام خود برای همه مردم و همه مسلمانان ثابت کرد که این خلیفه، نه به کعبه احترام می‌‏گذارد و نه به خون مسلمانان، نه به حرم الهی و نه به ماه ‌های حرام. امام حسین(علیه السلام) با این کار و به طور خاص با این اقدام خود ثابت کرد که یزید از خط اسلام خارج شده و از مسیر امانت خدا و امت منحرف شده‏ است و بدین ترتیب، با این اقدامِ امام حسین(علیه السلام) همه چیز برای همه روشن شد. شیوه ‏ای را که امام حسین(علیه السلام) در پیش گرفت، دیگر امامان نیز برای اثبات حق به کار می‌‏بردند. آنان از هر نیرو و فرصتی برای احیای حق استفاده می ‌‏کردند. مجاهده می ‌‏کردند و شهید می ‌‏شدند و همه چیز خود را در راه اثبات دین خدا و تقویت پایه ‏های حق و عدالت فدا می ‌‏کردند[3].»

4. مقایسه

یکی از شیوه های تبلیغی امام حسین(علیه السلام) و اهل بیت ایشان «مقایسه» بود. این شیوه تأثیر زیادی در بیدار کردن وجدان خفتة مخاطبان دارد؛ زیرا با مقایسه ارزش ها و ضدارزش ها متوجه حقیقت می شوند.

امام حسین(علیه السلام) خطاب به ولیدبن عتبه، حاکم مدینه، در بیان علت نپذیرفتن بیعت با یزید، با مقایسه خصوصیات خود و یزید چنین بیعتی را غیرممکن دانستند واینگونه فرمودند : «ما خاندان نبوت، و معدن رسالت، و محل آمد و شدِ فرشتگان، و جایگاه رحمت هستیم. خداوند، امور را با ما می گشاید و با ما می بندد؛ و یزید، مردی فاسق، شراب خوار، آدمکش و اهل فسق و فجورِ آشکار است. همانند منی، با کسی همانند او، بیعت نمی کند؛ ولی ما و شما، صبح می کنیم و منتظر می مانیم، تا معلوم شود که کدام یک برای بیعت و خلافت، شایسته تر است[4].»

5. سخنراني و احتجاج هاي متعدد

در اين ميان بارزترين اقدام تبليغي ايشان سخنراني و احتجاج با مخالفان خود، در اماکن مختلف مانند: مدينه، مکه، ذوحسم، بيضه، کربلا، کوفه و شام بود. سيدالشهداء در طول اين قيام، با ايراد هفت خطبه و هشت احتجاج با مخالفانشان اعم از افراد حکومتي و غيرحکومتي، جايگاه اهل بيت (علیه السلام) و حقانيت ايشان و بي لياقتي و ظلم و ستم بني اميه را تبيين کردند.(جهاد تبیین )

6. به همراه بردن زنان و کودکان و غيره به تبليغ اهداف خود و بيدارگري جامعه پرداختند.

دیگر از شیو های تبلیغی امام ،بهمراه کردن خانواده ودیگر یاران خود بود تا با این شیوه بتواند رسالت تبلیغی خود را تاثیر گذار وماندگار نماید.که به واقع همین گونه هم شد.

7. کار آمدی ابزارسنتی تبلیغ اهلبیت امام حسین (علیه السلام)

با شهادت امام حسين (علیه السلام) و اهل بيت و يارانشان، وظيفه سنگين پيام رساني و تبليغ را اسراء اهل بيت بر عهده گرفتند. امام سجاد (علیه السلام) با ايراد سه خطبه و سه احتجاج، حضرت زينب س با ايراد دو خطبه و يک احتجاج، حضرت فاطمه صغري  س و حضرت ام کلثوم س هم با ايراد يک خطبه، فضايل و حقانيت امام حسين (علیه السلام) و اهل بيت (ع) واز طرفی  رذايل يزيد و بني اميه را آشکار ساختند.

نتیجه:

1.اباعبدالله (علیه السلام) و اهل بيت ايشان، در سخنان خود از شيوه هاي تبليغي سنتی مختلفي براي رسيدن به اهدافشان استفاده کردند.

2.از آنجا که رفتار و اعمال اهل بيت (ع) به عنوان بهترين انسانها، در تمامي زمينه ها نيکوترين و مناسبترين الگو ها است. براي موفقيت در امر تبليغ نيز، احتياج است به شيوه هاي تبليغي ايشان مراجعه کرد.

منابع
[1] . الإرشاد: ج ٢ ص ٣4، روضه الواعظین: ص ١٨٩، إعلام الورى: ج ١ ص 189، بحار الأنوار: ج 44 ص 326.

[2] . القصص:٢١.

[3] . سخنان، امام موسی صدر، در جلد یازدهم «کتاب مسیرة الامام السید موسی الصدر »منتشر شده.

[4] . ابن اعثم، 1391ق، ج5، ص13؛ خوارزمی، بی تا، ج1، ص183.