تبلیغ در خارج از کشور گفتگو با حجت الاسلام اسماعیل سابقی (از روحانیون مستقر در استانبول)

حجت‌الاسلام سابقی 27 سال در خارج از کشور و در راه تبلیغ آیین تشیع فعالیت می‌کند، و هم‌اکنون از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات در استانبول مشغول فعالیت است. در منزل مسکونی‌اش واقع در یکی از محلات استانبول به گفتگو با ایشان نشستیم. از او دربارة تبلیغات دینی در خارج از کشور و فعالیتهایش پرسیدیم. و ایشان ساده و صمیمانه جواب داد. در ذیل بخشی از این مصاحبه را می‌خوانید:

· لطفاً کمی در مورد سابقۀ تبلیغی خود صحبت کنید!

o بنده در سال 1361 ش به عنوان اولین مبلغ به کشور ترکیه اعزام و مشغول فعالیت شدم. هشت سال در دو مسجد «بویوک والده خان» و مسجد ایرانیان در اسکودار به شیعیان خدمت می‌كردم. بعد از هشت سال از سوی دولت وقت ترکیه عذر بنده را خواستند و به ایران برگشتم. بعد از آن، مدتی در سازمان تبلیغات اسلامی بودم. سپس از آنجا به آلمان اعزام شدم و 15 سال در آنجا ساکن بودم. در آنجا چند مؤسسه راه اندازی کردم؛ از جمله مرکز اسلامی اهل‌بیت (در فرانکفورت، مرکز اسلامی زوریخ و مرکز اسلامی سلمان فارسی در شهر هانوفر. اخیراً هم مدیریت مرکز اسلامی فرانکفورت را به عهده داشتم که با جایگزینی چند تن از دوستان‌، حسب‌الامرِ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مجدداً به استانبول برگشتم و سه سال است که در خدمت مؤمنین اینجا هستم.

· در مورد لزوم تبلیغ در خارج کشور توضیح بفرمایید!

o تبلیغ در همه جا برای همۀ مسلمانان لازم و شاید هم واجب است؛ البته به فرهنگ کشور مقصد و این که چه ابزاری را با چه شیوه‌ای برای تبلیغ به کار ببرد بستگی دارد. گرچه امروزه ابزار تبلیغ فراوان و نسبت به مکان آن متفاوت است؛ اما اصل تبلیغ در همه جا لازم است.

· برنامه‌های شما در آلمان یا كشورهای دیگر چه بوده است؟

o برنامه‌های بنده فعالیتهای فرهنگی و تبلیغی، و مدیریت برخی از تشکیلات بود. همچنین مؤسساتی راه‌اندازی و سامان‌دهی کردم تا دوستان مشغول به فعالیت شوند. برای تبلیغ خارج از کشور ابتدا تشکیلات لازم است. این تشکیلات باید به صورت رسمی به ثبت برسد تا مشکل‌ساز نشود، و مبلغینی که می‌خواهند در آن بخش کار کنند، وجهة قانونی پیدا کنند. آن‌گاه باید بر اساس اساسنامه خود فعالیت کنند. بنده چندین اساسنامه به ثبت رساندم و عمده‌ترین اساسنامه‌ای که توانستم در اروپا به ثبت برسانم، فدراسیون اهل‌بیت‌علیهم‌السلام بود؛ یعنی هفده انجمن و تشکل را تحت پوشش یک فدراسیون درآوردم و به ثبت رساندم و فعالیتهایش را از حالت متفرقه به شکل واحد درآوردم. هم اکنون این فدراسیون پنج ـ شش هزار نفر عضو رسمی دارد. در ترکیه هم به همین شکل است. از آنجایی که مسجد ایرانیان سابقه‌ای طولانی دارد، به شکلی متفاوت فعالیت می‌کند. در خارج از مسجد فعالیتها به گونه‌ای دیگر است که برای آنها هم به شکل قانونی از دولت مجوز گرفته شده و مشغول تبلیغ هستیم.

· آزادترین کشور برای فعالیت در کشورهایی که فعالیت داشته‌اید، کدام کشور بوده و محدودترین کدام؟

o آزادترین کشور، سوئیس بود. در شهر زوریخ هیچ‌گونه محدودیتی برای فعالیت وجود ندارد و به توان خود مبلغ بستگی دارد که چقدر بتواند از این فضا استفاده کند. بعد از آن آلمان است که چندین سال کار کردم و مانعی در مقابل بنده ایجاد نکردند و یا شاید در برخی موارد از قبیل راه‌اندازی فعالیتهای فرهنگی، راهگشا هم بودند. راهپیماییهای روز جهانی قدس و فعالیتهای دیگر را در بسیاری از کشورهای اسلامی نمی‌توان انجام داد. از جمله در همین ترکیه، قبلاً امکان برگزاری راهپیمایی روز جهانی قدس وجود نداشت؛ البته به‌تازگی در این کشور اوضاع بسیار مساعد شده است. در خیلی از کشورهای اسلامی محدودیتهایی هست؛ ولی در کشورهای اروپایی این‌طور نیست و به توانایی مبلغ و توان تشکیلاتی او که بتواند واقعاً فعالیت کند و چهرة نورانی اسلام را به آن جامعه بشناساند بستگی دارد. در دوره فعالیت بنده در آلمان قریب به 1700 نفر اسلام را پذیرفتند که پرونده، آدرس و شماره تلفن آنها را ثبت کرده‌ام. این مسئله در بعضی کشورهای دیگر کم اتفاق می‌افتد و نشانگر آن است که مردم واقعاً اسلام را دوست دارند. خصوصاً بعد از حادثة یازده سپتامبر در آمریکا گرایش به اسلام و منابع اسلامی در میان غیر مسلمانان بیش‌تر شده است. در سالی که حادثه یازدهم سپتامبر روی داد، در نمایشگاه فرانکفورت آلمان ـ که بنده هر ساله در آنجا غرفه‌ای دارم ـ کم‌یاب‌ترین و پرفروش‌ترین کتابها ـ طبق آماری که خود مؤسسه برگزار کننده نمایشگاه اعلام کرد ـ کتابهای اسلامی و به‌ویژه «قرآن کریم» بود. مردم چیزی را می‌خواستند که حکومتها و سران مانع آن بودند. فعالیتهای مسلمانان هم زیاد بود و این نشان می‌دهد که مردم واقعاً اسلام را دوست دارند و دنبال آن هستند.

سخت‌ترین کشورهایی که در آن کار انجام دادیم، ترکیه و آذربایجان بود. بنده مدت کوتاهی هم در آذربایجان فعالیت کرده‌ام. واقعاً موانع سختی ایجاد می‌کردند؛ البته امروزه وضعیت با قبل قابل مقایسه نیست. وضعیت ترکیه نیز نسبت به قبل بهتر شده؛ ولی هنوز به وضعیت مطلوبی نرسیده است.

· مخاطبین شما فقط ایرانیها بوده‌اند یا اتباع دیگر کشورها نیز هستند؟

o من مبلغی هستم که مسئله ملیت از قاموس زندگی‌ام حذف شده است. مخاطب من افراد مسلمان است. افغانی، ایرانی، ترک یا عرب فرقی نمی‌کند؛ ولی عمدة مخاطبین ما ترکها و ایرانیها بودند و در کنار آن ملیتهای دیگر مانند: عراقیها، سعودیها و کشورهای مختلف نیز مراجعه می‌کردند.

· با گذشت سی سال از انقلاب، آیا شیوه‌های تبلیغی حال حاضر را می‌پسندید یا نظر و طرح خاصی دارید؟

o من از داخل کشور اطلاعی ندارم؛ ولی برای خارج از کشور به عنوان فردی که بیش از 27 سال است در خارج از کشور هستم، متأسفانه نیازهای جامعه را نتوانسته‌ام برآورده کنم. هنوز تا مقصد، خیلی راه داریم. درست است که کارهای زیادی انجام شده است؛ اما به صورت منظم نبوده و هرکس به صورت سلیقه‌ای کار کرده است. بنابراین تا مدتی که فرد آنجاست، می‌تواند کار کند و بعد شخص دیگری با سلیقه‌ای دیگر می‌آید. کار در خارج از کشور باید منظم باشد تا وقتی مبلغی جایگزین دیگری می‌شود، به همان شیوه ادامه دهد و سلیقه‌ای کار نکند. پیشنهاد می‌کنم مبلغین امروز به ابزار تبلیغ روز مسلح شوند؛ باید به زبان تبلیغ روز آشنا شده، و به زبان مخاطب صحبت کنند. اگر چنین نکنند، قطعاً شکست می‌خورند و موفق نمی‌شوند. مخالفین اسلام ناب از ابزارهای مدرن خوب استفاده می‌کنند و موفق هم شده‌اند و همه سران فرهنگی ما در خارج از کشور این را می‌دانند. متأسفانه به همین خاطر هم نمی‌توانند آن‌طور که باید و شاید فعالیت کنند.

· از حضرتعالی به‏خاطر فرصتی که در اختیار مجله مبلّغان گذاشتید تشکر می‏کنیم.

o انشاءالله موفق و پیروز باشید.