ویژگی‌های روز قدس از نگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری(دام ظله)

تاریخ انتشار: 08:44 - 1402/07/04

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| مقاله ویژگی‌های روز قدس از نگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری(دام ظله)، کاری از گروه تولید محتوای معاونت فرهنگی وتبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نگارنده گان: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد حسینی*و حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا انصاری**

اشاره

سال‌هاست که از اعلام روز جهانی قدس توسط امام خمینی می‌گذرد؛ اما این پدیده، همچنان در صفحه تاریخ می‌درخشد؛ به‌گونه‌ای‌که روز قدس به عنوان فرهنگ درآمده است. موضوع‌گیری جهان اسلام در برابر استراتژی ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، مبنی بر اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، نشان داد که روز قدس هیچ‌گاه فراموش نخواهد شد. یکی از فرماندهان سپاه پاسداران می‌گوید: «امروز دیگر بحث نیل تا فرات مطرح نبوده و مراکز مطالعات اسرائیل، موضوع دفاع از کیان اسرائیل را مطرح می‌کنند و می‌گویند ما باید روی این مسئله متمرکز شویم که آیا تا 25 سال آینده اسرائیل وجود دارد یا نه.»[1]

اکنون این سؤال پیش‌ روست که روز قدس، دارای چه ویژگی‌هایی است که آن را ماندگار نموده است؟ نوشتار حاضر سعی می‌کند برخی از این ویژگیها را از منظر بنیان‌گذار جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب تبیین نماید.

1. حمایت از مردم فلسطین

امام خمینی با توجه به غاصب‌بودن اسرائیل، از مسلمانان و دولت‌های اسلامی خواست که برای همیشه از مردم فلسطین حمایت نماید؛ زیرا بر اساس آموزه‏هاى دینى، جامعه اسلامى پیکره واحدى است: «وَ إِنَّهذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکمْ فَاتَّقُون‏.»[2] براساس این آیه، همبستگى عمیقى بین همه مسلمانان دنیا وجود دارد که دل‏هاى آنان را به یکدیگر نزدیک مى‏کند. امام صادق مى‏فرماید: «الْمُؤْمِنُ‏ أَخُو الْمُؤْمِنِ‏ کالْجَسَدِ الْوَاحِدِ، إِنِ اشْتَکى‏ شَیئاً مِنْهُ وَجَدَ أَلَمَ ذلِک فِی سَائِرِ جَسَدِهِ؛[3] مؤمن، برادر مؤمن و مانند یک پیکر هستند؛ هنگامی که عضوی از آنها رنجور مى‏شود، دیگران به مراقبت و حمایت از او هم‌داستان مى‏شوند.» این هم‌داستانی، همگان را در برابر همدیگر مسئول می‌نماید. پیامبر اسلام مى‏فرماید: «هرکس ندایى را بشنود که مسلمانان را به کمک مى‏طلبد و پاسخ مساعد نگوید، مسلمان نیست.»[4]

امام راحل فرمود: «... من از عموم مسلمانان جهان و دولت‌هاى اسلامى مى‏خواهم که براى کوتاه‌کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن، به هم بپیوندند. و جمیع مسلمانان جهان را دعوت مى‏کنم، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را ...، به عنوان «روز قدس» انتخاب، و طىّ مراسمى، همبستگى بین‌المللى مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونى مردم مسلمان اعلام نمایند... .»[5]

آیت‎ الله خامنه‌ای(دام ظله) نیز همین عقیده را دارد. ایشان نیز مسلمانان را به حمایت از مردم فلسطین فراخوانده و فرموده: «روز قدس، بهانه‌ و فرصتی است برای روح‌های علاقه‌مند به مسئله‌ فلسطین و دل‌های پُرشور جوانان و قشرهایی از ملت‌های مسلمان که در مثل چنان روزی در جمعه‌ آخر ماه رمضان، از مردم فلسطین حمایت و دفاع کنند.»[6]

همچنین ایشان فرمود: «دفاع از ملت مظلوم فلسطین و قیام شجاعانه و مظلومانه آنان، وظیفه اسلامی همه ماست. امروز، یک ملت مسلمان با چهره خون‌آلود، از وسط میدان نبرد، امت اسلامی را به یاری می‌طلبد. من فریاد آن زن فلسطینی را که در مقابل دوربین خبرنگار با صدای گرفته خود فریاد می‌زد: «یا للمسلمین ...»، از یاد نمیبرم.»[7]

2. تقابل فرهنگ عدل و ظلم

یکی از استراتژی‌های مهمّ امام، تقابل فرهنگ ظلم و عدل است.امام عقیده دارد که این تقابل، پیشینه طولانی دارد. همه انبیا و اولیا پرچم‌داران عدل هستند و همه ظالمان و مستکبران، طلایه‌داران ظلم و بی‌عدالتی؛ با این فرق که این تقابل در قالب و چهره‌های متفاوت نمود پیدا می‌کنند و امروزه، در قالب قدس و اسرائیل ظاهر شده است. روزقدس، نماد حمایت از مظلوم است و اسرائیل، نماد ستم و ظلم. ازاین‌رو، روز قدس، متعلق به همه مظلومان است. از سوی دیگر، اسرائیل شعار از فرات تا نیل را مطرح می‌نماید که به معنای مسلط‌شدن این کشور بر جهان اسلام است. امام خمینی می‌فرماید: «روز قدس، یک روز جهانى است. روزى نیست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفین با مستکبرین است... روزى است که باید مستضعفین مجهز بشوند در مقابل مستکبرین، و دماغ مستکبرین را به خاک بمالند... .»[8]

یکی از ایده‌های مقام معظم رهبری نیز تقابل فرهنگ ظلم و عدل است که امروزه این صف‌بندی در قدس و اسرئیل نمود پیدا کرده است. ایشان فرموده: «چقدر سعی کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند در طول این سال‌ها که روز قدس را که نماد صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی حق در مقابل باطل است، تضعیف کنند. روز قدس، نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی حق و باطل، صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی عدل در مقابل ظلم است.»[9]

3. تکیه بر مشترکات

برخی از مسائل در اسلام، نقطه اشتراک بوده و از عوامل مهم وحدت محسوب می‌شود. اگر در این محورها صدمه واقع شود، جهان اسلام به حمایت از آن می‌پردازد؛ مثلاً وجود مقدس رسول اعظم، نقطه مشترک مسلمان است و در واقع، وجود پیامبر اکرم مسلمانان را مانند دانه‌های تسبیح به هم پیوند می‌دهد و هیچ مسلمانی اهانت به ساحت حضرت را تحمل نمی‌کند.

قدس نیز از محورهای مهم و نقطه مشترک جهان اسلام است؛ زیرا قدس، اوّلین قبله مسلمانان بوده و از آن مکان، رسول خدا به معراج رفت. اگر روزی به این مکان مقدس اهانت شود، مسلمانان به دفاع از آن می‌پردازند. به همین جهت، پس از اعلام قدس از سوی رئیس جمهور آمریکا به عنوان پایتخت اسرائیل، مسلمانان موضوع‌گیری سختی در برابر این امر نمودند.

امام خمینی درباره روز قدس درست دست روی نقطه‌ای گذاشته‌اند که وجه مشترک همه مسلمانان و مسئله‌ای فرا مذهبی ـ فرقه‌ای و فرا قومی می‌باشد. ایشان فرموده: «مسئله قدس، یک مسئله شخصى نیست... و یا یک مسئله مخصوص به مسلمین جهان در عصر حاضر نیست؛ بلکه حادثه‏اى است براى موحدین جهان و مؤمنان اعصار گذشته و حال و آینده... و چه ننگ است براى دولت‌هاى اسلامى که با در دست داشتن شریان حیاتى ابرقدرت‌هاى جهان، بنشینند و تماشاگر باشند که... عده‏اى ناچیز عبادتگاه مقدس و قبله‌گاه اوّل آنان را از آنان غصب نموده... و چه شرم‏آور است سکوت در مقابل این فاجعه بزرگ تاریخ. و چه زیبا بود که بلندگوهاى مسجدالاقصى‏ از همان روز که اسرائیل، این عنصر خبیث دست به کار این جنایت عظیم شده بود، به صدا درمى‏آمدند... .»[10]

۴. نهادینه‌سازی مبارزه با اسرائیل

امام از همان آغاز نهضت، دشمنی‌های اسرائیل با جهان اسلام را می‌دانست و بارها به رژیم شاه اعلا م کرد که از حمایت اسرائیل دست بردارد. ایشان فرمود: «امروز به من اطلاع دادند که بعضى از اهل منبر را برده‏اند در سازمان امنیت و گفته‏اند شما سه چیز را کار نداشته باشید؛ دیگر هر چه مى‏خواهید بگویید: یکى شاه را کار نداشته باشید؛ یکى هم اسرائیل را کار نداشته باشید؛ یکى هم نگویید دین در خطر است. این سه تا امر را کار نداشته باشید؛ هرچه مى‏خواهید، بگویید. خب، اگر این سه تا امر را ما کنار بگذاریم، دیگر چه بگوییم؟ ما هرچه گرفتارى داریم، از این سه تاست.»[11] همچنین، امام فرمود: «ربط مابین شاه و اسرائیل چیست که سازمان امنیت‏ مى‏گوید: از اسرائیل حرف نزنید، از شاه هم حرف نزنید؛ این دو تا تناسبشان چیست؟‏»[12] امام در سخنرانی عصر عاشورای سال 1342ش به شاه و اسرائیل هشدار داد و در سال 1343 تمام گرفتاری‌های ملت ایران را ناشی از اسرائیل دانست.[13]

بعد از انقلاب، امام خمینی بر مواضع خود تأکید بیشتری نمود. ازاین‌رو، کمتر از یک هفته از پیروزی انقلاب نگذشته بود که امام در دیدار با رهبران بلندپایه فلسطینی فرمود: «ما مى‏گوییم اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود و بیت‌المقدس مال مسلمین و قبله اوّل مسلمین است‏.»[14] مقام معظم رهبری(دام ظله) نیز فرمود: «محو اسرائیل از منطقه، موضوع همیشگی جمهوری اسلامی ایران است.»[15]

همچنین، امام در سال 1358 در طی بیانیه‌ای رسمی، روز آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز جهانی قدس اعلام نمود که نشان از آینده‌نگری و ژرف‌اندیشی امام دارد؛ زیرا امام با این کار، درصدد نهادینه‌سازی فرهنگ قدس بود؛ قدسی که تا ماه رمضان است، مبارزه با اسرائیل نیز هست. اکنون که سال‌ها از سخنان پیامبرگونه آن بزرگ‌مرد الهی گذشته است، می‌بینیم که روز قدس، شهرتی جهانی یافته و مرزها را درنوردیده و در اعماق دل و جان ملت‌های آزاداندیش جهان، به‌ویژه کشورهای اسلامی، نفوذ کرده است و مبارزه با رژیم قدس، وارد مرحله جدیدی شده است و آن، انتفاظه جدید است. انتفاظه جدید، نشان از استمرار فرهنگ مبارزه با اسرائیل دارد؛ زیرا به محض اینکه ترامپ قدس را پایتخت اسرائیل اعلام نمود، انتفاظه جدید آغاز شد و بار دیگر، مردم و جوانان فلسطین به دفاع از قدس پرداختند و نوار غزه، کرانه باختری صحنه جدید قیام علیه اسرائیل گردید.

از سوی دیگر، اعتراض‌های جهانی بیشتر و شدیدتر شده است. ترکیه، جلسه سران کشورهای اسلامی را برگزار نمود و با اتفاق نظر، ترامپ را محکوم کردند و همچنین، مجالس کشورهای اسلامی، این مسئله را محکوم نمودند؛ حتی سازمان ملل نیز قطعنامه‌ای را با 128 رأی موافق و تنها مخالفت آمریکا و اسرئیل و بعضی کشور‌های آفریقایی، تصویب کرد.[16] مقام معظم رهبری فرمود: «انتفاضه ‌مردم ‌فلسطین‌، به‌‌رغم ‌تمام ‌فشارها ادامه‌ خواهد یافت ‌و رژیم ‌صهیونیستی ‌نمی‌تواند آن را برای ‌همیشه‌ متوقف ‌کند.»[17]

5. روز احیاى اسلام

امام از آغاز انقلاب، خطر اسرائیل علیه اسلام را گوش‌زد نمود؛ زیرا امام معتقد است که دشمنی یهود با اسلام، سابقه‌ای دیرینه دارد؛ یعنی این یهودیان بودند که علیه پیامبر توطئه نمودند و به جنگ با ایشان مبادرت ورزیدند. رسول خدا در این جنگ‌ها پیروز میدان بود؛ اما یهودیان مانند آتش زیر خاکستر، منتظر فرصت بودند تا ریشه اسلام را بسوزانند.

همچنین امام عقیده دارد یهودیان، نه تنها دشمن اسلام هستند که دشمنان مسلمانان نیز هستند. ازاین‌رو، دشمنی اسرائیل با اسلام، با دشمنی مسلمانان گره خورده است. بر این اساس، پیروزی اسلام در برابر اسرائیل، پیروزی و احیای اسلام نیز می‌باشد. امام فرمود: «یک گرفتارى هم ما راجع به مسلمین داریم و این گرفتارى که راجع به کشورهاى اسلامى است، این باید به دست خود کشورهاى اسلامى حل بشود... این مسلمینى که باید همه دولت‌هایشان و ملت‌هایشان دست‌به‌دست هم بدهند و مهاجمین به اسلام را، صهیونیسم را که مهاجم به اسلام است و دشمن سرسخت اسلام است و در صدد این است که یکى بعد از دیگرى کشورهایى از شماها بگیرد، جرثومه فساد و سرطان را از بلاد مسلمین بیرون کنید و پاک کنید.»[18]

روز قدس روز اسلام است. روز قدس روزى است که اسلام را باید احیاء کرد و احیاء بکنیم، و قوانین اسلام در ممالک اسلامى اجرا بشود. روز قدس روزى است که باید به همه ابرقدرتها هشدار بدهیم که اسلام دیگر تحت سیطره شما، به واسطه عمال خبیث شما، واقع نخواهد شد. روز قدس، روز حیات اسلام است. باید مسلمین بهوش بیایند،[19]

مقام معظم رهبری (دام ظله) باور دارند که اسرائیل از اسلام ضربه خورده، لذا در صدد است از طریق جنگ وتبلیغات به اسلام ضربه بزند. ایشان فرمود: «... آنها با تبلیغات خود می‌خواهند امام و ارکان انقلاب را زیر سؤال ببرند. علت این است که آنها از اسلام ضربه خورده و از انقلاب اسلامی صدمه دیده‌اند؛ از بیداری اسلامی در جهان، احساس خطر می‌کنند و از احیا و توسعه مبارزات اسلامی لبنان و فلسطین عمیقاً نگران‌اند. لذا در صدد برآمده‌اند که ریشه تفکر اسلامی را بخشکانند و تیرهای زهرآگین تبلیغاتی خود را متوجه اسلام و دین کرده‌اند.»[20]

6. ایجاد وحدت اسلامی

یکی از راهبردهای جهانی امام، همگرایی جهان اسلام است. امام بارها در قالب‌های مختلف، جهان اسلام را به وحدت فراخواند و از غیریت‌سازی و اختلاف برحذر داشت. یکی از اهداف مهمّ امام از اعلام روز قدس، ایجاد وحدت بین کشورهای اسلامی است؛ به این صورت که آخر هر ماه رمضان، مسلمانان همدل و هم‌صدا علیه دشمنان خود بسیج شوند. امام فرمود: «تمام این گرفتاری‌هایى که در این مدت طولانى براى برادرهاى ما در قدس پیدا شده است، در اثر سهل‌انگارى رؤساى اعراب بوده است. و من بیش از بیست سال در خطابه‌هایم، در گفتارم به اینها توصیه کردم، به سران دولت‌ها که این اختلافات محلى جزئى را کنار بگذارند و براى اسلام و براى پیشبرد اهداف اسلام با هم همفکرى کنند و با هم اتحاد داشته باشند.»[21]

این رویکرد امام، در این مقطع زمانی نیز جواب داد؛ زیرا ترامپ رئیس جمهور آمریکا فکر می‌کرد با اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، در جهان اسلام تفرقه ایجاد می‌کند و کشور‌های اسلامی را به دو قطب تقسیم می‌نماید و در نتیجه، نوعی چالش و اختلاف در جهان اسلام به وجود می‌آید؛ اما ترامپ در این امر نیز اشتباه کرد؛ زیرا اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، جهان اسلام را متحد نمود و سیاست شتاب‌زده ترامپ شکست خورد. ترامپ اعلام نمود که این امر به تعویق افتاد؛ اما در واقع این امر، به معنای عقب‌نشینی وی از این رویکرد بود؛ زیرا احساس نمود که هنوز مسئله فلسطین فراموش نشده و جهان اسلام متحد و هم‌صدا هستند.

بر این اساس، امام از روز قدس به عنوان روز پیامبر و روز اسلام یاد کرد و دفاع از نوامیس مسلمانان را فرازمانی و فرامکانی اعلام نمود: «من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم مى‏دانم و روزى است که باید ما تمام قواى خودمان را مجهز کنیم و مسلمین از آن انزوایى که آنها را کشانده بودند، خارج شوند و با تمام قدرت و قوّت، در مقابل اجانب بایستند.»[22]

مقام معظم رهبری فرموده: «روز جهانی قدس، روز فریاد و مقاومت امت اسلامی در مقابل سیاست‌های تفرقه‌انگیز است.»[23] و یا در بیانی دیگر می‎فرماید: «یکی از برجستگی‌های راه‌پیمایی روز قدس، همین است. شما ملاحظه کنید؛ تقریباً در همه‌ شهرهای کوچک و بزرگ ایران، مردم در روز قدس، با دهان روزه ـ و این سال‌ها در این هوای گرم ـ راه می‌افتند در خیابان‌ها که مشاهده کردید در تهران و در شهرهای دیگر اجتماع عظیم مردم را؛ اینها همین مردم شیعه هستند که برای فلسطینیانی که اهل‌سنّت‌اند، دارند این‌ جور اظهار همدردی و همراهی می‌کنند. معنای اتّحاد، این است؛ معنای پایبندی به وحدت امت اسلامی، این است که امام بزرگوار این را پایه‌گذاری کرد و امروز مردم دارند حرکت می‌کنند.»[24]

* سطح ۴ کلام و استاد سطح عالی حوزه علیمه قم.

** نویسنده و پژوهشگر

[1]. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/02/1634642.

[2]. سوره مؤمنون، آیه 52: «هرآینه این دین شما، دینى است واحد، و من پروردگار شمایم؛ از من بترسید.» (ر.ک: طبرسی، مجمع البیانفی تفسیر القرآن، ج ‏7، ص 174)

[3]. کلینى، الکافی، ج 3، ص 425.

[4]. همان، ج 2، ص 164.

[5]. امام خمینی، صحیفه امام، ج ‏9، ص 267‏.

[6]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20689.

[7]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3061.

[8]. امام خمینی، صحیفه امام، ج ‏9، ص 276.

[9]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8070.

[10]. امام خمینی، صحیفه امام، ج ‏16، ص 191.

[11]. همان، ج ‏1، ص 247.

[12]. همان، ص 248.

[13]. ر.ک: عبد الرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجیایران در دوران پهلوی، ص 385 ـ 453.

[14]. امام خمینی، صحیفه امام، ج ‏16، ص 490.