نگاهی به ابعاد جریان ساز هجرت حضرت معصومه(س) به قم
به گزارش بلاغ به نقل از رسا، دهه کرامت؛ ده روز از سال قمری و شمسی که در ذیل آن واژه ای با بار معنایی وزین بر آن فرمانداری و فرمانبری می کند.
«قم» نیز اسمی است که شهری را به جای ساختار ظاهری شهری به فرهنگی اصیل و تمدنی پر افتخار تبدیل کرده است.
قم واژه ای که مدون اطلس فرهنگی جهان اسلام است؛ بنابراین نگریستن به قم به معنای یک شهر نوعی ساده پنداری سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.
قم امروزه در جهان اسلام سیستم نظم جهانی در حقیقت تعریف کننده ساختار نظم نوین جهانی است؛ این است که باید به این فکر کرد که چه موضوعی قدرت نفوذ قم این پایگاه فرهنگی، سیاسی و علمی اسلام را در این حد افزایش داده است.
قلب تپنده شهر قم بقعه ای مبارک است که خاک آن بانویی را در آغوش گرفته که از قول امام معصوم(علیه السلام) قم را به حرم اهل بیت(علیهم السلام) تبدیل کرده است.
حضرت معصومه(سلام الله علیها) بزرگ بانویی که تاریخ در ذیل فعالیت های جهادگونه ایشان کمتر قلم زده شده است برای بررسی دقیق تر این زندگی باشکوه با بانوی مجتهده معصومه گل گیری به گفتگو نشسته ایم تا بخشی از دَیْن خود را نسبت به کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) ادا نماییم؛ شاید که موجب رضایت حضرت حق تعالی گردد.
هجرت در مبانی و سیره عملی حضرت معصومه(سلام الله علیها) چه جایگاهی دارد؟
خداوند متعال به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: « و الرجز فاهجر» در این آیه قرآن منظور هجرت فقط هجرت مکانی نیست در ذیل این آیه یک هجرت درونی نیز به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور داده شده است.
خداوند متعال در این آیه شریفه در حقیقت می فرماید ای پیامبر از پلیدی پرهیز کن چرا که پلیدی انواعی دارد.
در نگاه علمی یکی از انواع پلیدی های موجود سیاهی و پلیدی اعتقادی است و باید در نظر داشته باشیم که کسی که رسالت و پیامبری در مسیر زندگی او است و مردم را هدایت می کند اولین گام دعوت و هدایت را از خودسازی شروع می کند و هجرت از هر نوع شرک و بدی را آغاز می کند.
این آیه قرآن نوعی هشدار به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است که در مسیر رسالت او مشکلات و سختی های زیاد در راه است و یکی از این مشکلات هجرت است بنابراین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) باید بداند که اصل در رسالت و بعثت او همین نقطه یعنی هجرت است.
این است که مسأله هجرت در بنیان اسلام و تعالیم قرآن بسیار مؤثر است و این آیه قرآن در حقیقت هجرت از بدی هایی است که مردم آن زمان به صورت فراگیر به آن مبتلا بوده اند.
بنابراین هجرت فاصله درونی از پلیدی است و باید در چنین شرایطی مردم به استقبال هجرت درونی رفته تا پیرو حقیقی راه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) باشند.
این‌گونه شد که 13 سال پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) این آیه شریفه را در مکه جامه عمل پوشانید و اولین سخن ایشان به دستور خداوند پس از این 13 سال ندای توحید را سر دادند و این بود که جریان توحید حقیقی در زمین شکل گرفت.
بعد از آن مردم را به توحید دعوت کردند و فرمودند لا الله الا الله را بگویید تا رستگار شوید و تا این کلمه را نگویید رستگار نخواهید شد و منظور در اینجا اقرار زبانی نیست بلکه منظور بیان عمیق و با تمام وجود این شعار توحیدی است که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در مدت 23 سال همین کار را انجام دادند و به نشر توحید و معارف دینی و دوری از پلیدی روی آوردند.
در مبانی اعتقادی اسلام بدترین نوع پلیدی مسأله شرک و دروی از خداوند متعال است و وقتی این «فاهجر» کاملاً نهادینه شد باید روری سطح زمین هم کار انجام دهند یعنی از هجرت درونی به هجرت مکانی مبادرت ورزند که هجرت از مکه به مدینه همین نوع هجرت مکانی بود و به مبدأ تاریخ اسلام تبدیل شد.
هجرت در مبانی توحید خیلی بنیادین است و لا اله إلا الله که دنبال آن رستگاری و مبنای اصلی توحید است هر دو رویکردی جهادی دارند بنابراین برای رسیدن به این نقطه هجرت درونی اعتقادی و هجرت برونی و زمینی لازم است و شکل آن باید به همین گونه باشد و حفظ شود یعنی حتی اگر بعد از هجرت درونی هجرت مکانی انجام نشود هجرت و رسالت دینی نا تمام مانده است این است که در مبانی اسلامی هر دو نوع هجرت ضروری است و سکون و عدم انجام آن بسیار خطرناک است و منجر به سقوط و تباهی انسان می شود.
هجرت بایدی عملی است که سیری روی زمین به صورت عملی و اجرایی محسوس که از نقطه ای از جهان به نقطه ای دیگر است که اگر انجام نشود موجب نگون بختی و تباهی انسان است.
قرآن کریم این دستورات را دارد و می فرماید که در قیامت به انسان هایی که از هجرت سر باز زده اند خطاب می شود که برای حفظ دین چرا هجرت نکردید؛ می گویند چون تحت تأثیر محیط محل زندگی خود بودیم که در قرآن خطاب به آن ها گفته می شود که زمین وسیع بود و چرا به خاطر دین داری مهاجرت نکردید.
به بهانه فساد محیطی نمی توان دست از دین داری برداشت و هجرت برونی و ظاهری برای هجرت باطنی و درونی لازم است و هجرت روی زمین را باید انجام داد و در زمین هجرت کرد و در یک فضای وسیع تر که قرآن بر آن تأکید دارد باید حرکت کنیم و این هجرت بوده است که در رگ و نهاد برنامه اسلام و قانون دین ما، یک جریان دایمی مانند خون حرکت کرده و حیات بشر در سایه این گردش و سیر تآمین می شود.
در سوره نساء خداوند متعال به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود « و الرجز فاهجر» منظور هجرت مکانی نیست منظور یک حرکت درونی است بنابراین کسی که قرار است همچون پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) شود باید هجرت درونی و هجرت از شرک و پلیدی را آغاز کند و آغاز و نقطه بعث او از همین جا شروع کند و از پلیدی پرهیز کند و این در مبانی اسلام نوعی هجرت درونی است و هجرت از پلیدی انواع مختلفی دارد و هجرت از پلیدی و هجرت درونی پایه و اساس اسلام است.
آیا هجرت سبکی از زندگی قرآنی در عصر حاضر می تواند تلقی شود؟
در سوره نساء آیه 100 آمده که قرآن یک برنامه کلی برای هجرت می دهد اگر کسی از خانه خود به دلیل تنگنا ناچار به ترک خانه و وطن شود اگر در میان راه مرگ او را در برگفته اجر او با خداست و مانند کسی که به مقصد رسیده است پاداش داده می شود.
همچنین در سوره انفال آیه 74 آمده است مؤمن حقیقی کسی است که ایمان آورد بلافاصله هجرت کرده یعنی ابتدا هجرت درونی و بعد اگر لازم شد هجرت مکانی انجام داده و در راه خدا جهاد کند.
اگر کسانی از مسلمانان مهاجرت نکنند و مهاجرت را به عنوان یک اصل به خاطر عرق و علاقه به وطن ترک وطن را نپذیرند و بخواهند به این بهانه از برنامه مهاجرت که یک برنامه و اصل توحیدی است سرباز زنند قرآن کریم در وصف این ها می‌فرماید: این ها دوستان شما نبوده همراه و همگام شما نبوده و در ولایت مداری با شما نبوده و مطرود بوده و شما با ایشان پیوندی ندارند تا اینکه تصمیم به هجرت بگیرند و این موضوع خط سیر هجرت در حفظ و نشر دین و انجام وظیفه مسلمانان برای مسلمان ماندن نقش اساسی و اصلی دارد.
حضرت معصومه(سلام الله علیها) از این نگاه سبک زندگی قرآنی چگونه شخصیتی بودند؟
حضرت معصومه(سلام الله علیها) یک مسلمان وظیفه شناس عارف و دارای بصیرت بسیار بالایی بودند و ابعاد هجرت حضرت معصومه(سلام الله علیها) بسیار زیاد بود و ایشان به مقام عصمت رسیده بودند.
امام جواد(علیه السلام) به ایشان لقب عصمت و معصومه دادند پس ایشان هجرت درونی را به کمال رسانده بودند که امام موسی کاظم(علیه السلام) فرمودند« فداها ابوها» و امام جواد(علیه السلام) تعبیر معصومه دارند و امام رضا(علیه السلام) برای ایشان در مدینه نامه ای نوشتند و آدرس دقیقی هم به غلام خود داده و می فرمایند نامه را فقط به خود حضرت معصومه(سلام الله علیها) بده و در هیچ مقصدی به خاطر وجود خطر جاسوسان توقف نکن و پس از اینکه این نامه به حضرت معصومه(سلام الله علیها) رسید ایشان بدون هیچ وقفه ای عازم ایران شده و به ایران هجرت کردند.
حضرت معصومه(سلام الله علیها) یک جمعیت برگزیده ای را برای این سفر و هجرت انتخاب کرده و بلافاصله به سمت بغداد و از آنجا به طرف ایران حرکت می کنند و نکته مهم این است که امام رضا(علیه السلام) در حرکت خود به سمت ایران به طرف بغداد و بصره و پس از آن به طرف اهواز، مرو و توس حرکت کردند.
ولی حضرت معصومه(سلام الله علیها) با این سبک حرکت نکرده و این نشان می دهد که انتخابشان آگاهانه بوده مسیر خود را آگاهانه انتخاب کردند و از شهادت خود خبر داشتند.
حضرت به سمت بغداد می آیند و پس از آن مسیر خود را مانند امام رضا(علیه السلام) انتخاب نکرده و به ساوه آمدند و بعد از آن نقل شده است که حضرت را یک زن بهودی مسموم کرد.
این بود که حضرت معصومه(سلام الله علیها) در مسیر ساوه می پرسند چه مقدار تا قم مانده که البته این موضوع نشان از این است که ایشان از شهادت خود با خبر بوده و می دانستند باید آینده فرهنگی و ایدئولوژیک قم از سوی ایشان انتخاب شود.
در این حرکت که کاملاً آگاهانه و انتخابی است حرکت تبلیغی تمام عیار و مهمی در تاریخ شکل گرفته است؛ پس اولین گام تبلیغی ایشان این است که به دستور ولی خدا و در مسیر ولایت حرکت می کند و حرکت کاملاً تبلیغی و تبیینی داشته اند و به مردم می فرمایند ما به سوی امام خود می رویم .
همه مردان دلاور همراه حضرت در ساوه و در درگیری بزرگی که آنجا از سوی ماموران حکومتی شکل گرفت به شهادت رسیدند.
حضرت معصومه(سلام الله علیها) در این هجرت جهادگونه که با هدف آگاهی بخشی به امر ولایت از مدینه حرکت کرده و در تبیین اهداف این هجرت همواره ولایت مدار بودن را تا پای جان و شهادت به همراهان خود آموختند.
همچنین وقتی ایشان به سوی قم حرکت می کنند همه مسایل بازگو می شود چرا که ایشان در 17 روزی که در قم و در بیت النور به عبادت پرداختند به سؤالات زنان نیز پاسخ دادند.
در این مراجعات آگاهی بخشی، تبلیغ و بیان احکام در تاریخ نقل شده است و مردم به مقام حضرت پس از شهادت ایشان در همان مدت 17 روز کاملا آگاه بودند.
نکته مهم این جریان تاریخی این است که تکریم حضرت معصومه(سلام الله علیها) که از سوی مردم قم صورت گرفت و جایگاه حضرت معصومه(سلام الله علیها) را هیچکدام از امام زادگان همراه حضرت معصومه(سلام الله علیها) نداشتند.
همچنین از امام صادق(علیه السلام) و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در اخباری مربوط به قم به مردم قم رسیده بود موجب شده بود که کسانی در قم منتظر بودند تا حضرت معصومه(سلام الله علیها) را پس از شهادت به خاک بسپارند تا قم همان قمی شود که در شب معراج به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) وعده داده شده بود.
در جریان معراج حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که حضرت یک قبه ای را در آسمان چهارم دیدند که با استبرق سبز همان حریر امروزی پوشیده شده بود و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از جبرئیل پرسیدند این قبه چیست که جلب توجه می کند جبرئیل در پاسخ گفت این بارگاه یکی از دختران شما در شهر قم است و مشخص شد که حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خاطر شایستگی توانست رسالتی که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار(علیهم السلام) به ایشان سپرده بودند را با هجرت به قم محقق کنند.
حضرت از هجرت خود که همراه با شهادت است خبر داشتند و جهاد و هجرت هر دو به یکباره نصیب این بانوی بزرگوار شد؛ هجرت حضرت معصومه(سلام الله علیها) یک هجرت پایدار بوده و یک هجرت مقطعی نیست چراکه یک بانوی در مدینه چگونه می شود که از قم با این اهداف و موقعیت تبدیل می شود.
پس از ورود حضرت معصومه(سلام الله علیها) قم یک شهر مهاجر پذیر بوده است و حضرت معصومه(سلام الله علیها) فرزند پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرستاده ایشان و یک مؤمن بصیر بود و حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) یک آینه وهمانند یک آهن ربا؛ انسان ربا است و محور وجود حضرت معصومه(سلام الله علیها) محل گردهمایی انسان های متعالی و وارسته شده است.
این هجرت پویا است و در حقیقت هنوز هم ایستا نشده است و این حرکت در طول تاریخ ایستا نخواهد شد و در حرکت خواهد ماند و امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زمان ظهور قم و حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) را به عنوان مرکز و کانون تبلیغات خود انتخاب می کنند. و این موضوع می تواند جایگاه زن و رسالتش را در جهان اسلام نشان داده و تبیین کند که در ساحت اسلام و ولایت یک زن می تواند به کجا برسد و قرار گرفتن این بارگاه در مرکز جهان اسلام و اسلام خواهان مشت محکمی است بر دهان کسانی که نقش زن را در اسلام زیر سؤال می برند و از تمام دنیا طواف علمی و بصیرتی بر گرد این بارگاه صورت می گیرد هر روز این گنبد و بارگاه ندا می دهد عالم را به تفکر دعوت کرده تا از غرض ورزی و تفکر مریض رها شوند.
هجرت از جهاد بالاتر است و حضرت معصومه(سلام الله علیها) هجرتی جهاد گونه داشتند که در قرآن آمده گاهی چاره ای به جز هجرت جهاد گونه وجود ندارد و امر به معروف هم یکی از جلوه های جهاد است و جهاد جلوه ای از ابعاد هجرت بوده و هجرت بالاتر بوده و نماز، روزه، امر به معروف و نهی از منکر و همه را در خود دارد و عمر کوتاه حضرت معصومه(سلام الله علیها) ظریفتی از حقایق اسلام را نشان می دهد و کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) که لقب گرفتند شایسته ایشان است زیرا واژه کرامت از واژه های کلیدی در اسلام بوده که قابل ترجمه در سایر فرهنگ ها نیست و همچنین کریمه مجموعه ای از خصال نیکو بوده که هجرت، ولایت مداری و شهادت طلبی بخشی از خصال ایشان بوده و ایشان به این جایگاه بالا می رسند که کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) لقب می گیرند چرا که عمر و جوانی خود را در راه اسلام فدا کردند و از شهادت یاران و غربت و شهادت خود و از اتفاقات پس از آن که برای جهان اسلام و قم رخ می دهد آگاه بوده اند.
حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خوبی از رسالت خود آگاه بودند و قم را به مرکز علم و اسلام تبدیل کرده اند و علما هر چه در جوار حرم درس بخوانند بازهم حضرت معصومه(سلام الله علیها) از آن‌ها عالم تر است و همه عالمان که توفیق داشتند در کنار این بانوی بزرگوار زندگی کرده و درس بخوانند تأثیرات جدی در تاریخ و عصر معاصر داشته اند.
ازآیت الله طباطبایی روایت است که روزه ی ماه مبارک رمضان خود را با عبادت و بوسیدن حرم حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) افطار می کردند، حضرت علم لدنی داشتند و علما تحت اشراف علمی حضرت معصومه(سلام الله علیها) هستند و شهری در دنیا مانند قم به برکت وجود حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) وجود دارد.
چرا از زندگی حضرت معصومه(سلام الله علیها) مطالب زیادی در مستندات تاریخی وجود ندارد؟
شرایط خفقان، تقیه و همه این موارد موجب شد که اخبار این بانوی بزرگوار در مدینه به ما نرسد و وقتی امام کاظم(علیه السلام) در زندان بودند حضرت معصومه(سلام الله علیها) حتی به سؤالات شیعیان قم پاسخ می دادند.
نور حضرت زهرا(سلام الله علیها) سرریز و بسیار تلالؤ است و حضرت معصومه(سلام الله علیها) نور خداست و نور خدا را نمی توانند خاموش کنند بنابراین ما حدس می زنیم و برآورد می کنیم که حضرت کلاس های آموزشی زیادی داشتند که خود این موضوع نشان از اوج علمی آن حضرت است.
در تاریخ اسلام همانطور که حضرت زینب(سلام الله علیها) در جریان سازی عاشورا نقش آفرین بودند؛ حضرت معصومه(سلام الله علیها) نیز این چنین نقشی را در تمدن سازی اسلام در جریان تبعید امام رضا(علیه السلام) به توس داشته اند.
امروزه نیز تبلیغ جهانی حضرت معصومه(سلام الله علیها) برای اسلام بسیار وسیع است چرا که حضرت در هجرت خود به زنان و مردان مسلمان می آموزد هرکس می خواهد در این جریان تاریخی همراه ما بیاید باید بصیر و عالم باشد و محجبه بودن نیز از ابتدایی ترین این مهم است.
و زیارت این بانو پیوند دهنده با حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت آدم(علیه السلام) بوده چرا که در زیارت نامه حضرت از سلام به حضرت آدم(علیه السلام)با تمام پیروان و ائمه(علیهم السلام) همراه و هم پیوند داده می شود.
حرکت حضرت معصومه(سلام الله علیها) تاریخ ساز بوده و ایشان چراغ فروزانی هستند که نور اسلام را در طول تاریخ زنده نگه داشته و هر کس می خواهد حضرت معصومه(سلام الله علیها) را زیارت کند باید به حق معرفت بوده و خود را همرنگ حضرت معصومه(سلام الله علیها) کند و امام جواد(علیه السلام) برای عارف شدن انسان با آموزش خود در حقیقت آدرس حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) و پیروی از هدف ایشان را به انسان نشان می دهد.
هجرت حضرت معصومه(سلام الله علیها) همانند خون جاری در رگ های اسلام است و به تعبیر قرآن در جهان اسلام این هجرت خون را در قلب اسلام به جریان درآورد و مانند یک چشمه فرزوان همه مردان وزنان حقیقت و فضیلت طلب را جذب خود کرده است.
با هجرت حضرت معصومه(سلام الله علیها) پایگاه معرفت علمی و دینی در قم بر پا شده است و همه باید از این بانو بزرگوار حتی فقط از زیارت نامه ایشان درس بگیرند.
افزودن دیدگاه جدید