مبانی تفسیر المیزان در نگاه آیت الله آصفی

به گزارش بلاغ و به نقل از شفقنا، آیت الله محمدمهدی آصفی، رئیس مجمع اهل البیت عراق در دومین روز از همایش بین المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان که در نوبت صبح در تالار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، به بیان سخنان خود با عنوان «مبانی تفسیر المیزان در آینه آیات قرآن» پرداخت و اظهار داشت: کسانی که با تفسیر المیزان آشنایی دارند می‌دانند در این تفسیر، آیاتی به عنوان مبنا قرار می‌گیرد و تا آن آیات مبنا را نخواند و نظر علّامه طباطبایی را در این باره نداند، نمی‌تواند آیاتی را که با این مبنا تفسیر کرده اند، بشناسد.

او به نمونه‌ای از آیات مبنا و بناء در المیزان اشاره کرد و افزود: در خلال مطالعات تفسیر المیزان آیه 21 سوره حجر به عنوان آیه مبنا بسیار مورد استناد علامه قرار گرفته است و آیات 172 و 173 سوره اعراف که به عنوان آیات میثاق شناخته شده است، آیه بناء است.

آصفی در مورد تفسیر آیه میثاق گفت: بین مفسّران معروف این است که خداوند قبل از خلقت انسان، انسانها را به صورت ذرّه ذرّه در فضایی منتشر کرد و  آن ذرّات هرکدام یک فرد بود. در ان زمان هر انسان به عنوان ذرّه‌ای در فضا بود و خداوند ذرّه‌ها را مورد خطاب قرار داده و آنها به ربوبیّت خداوند گواهی دادند و خداوند آنها را بر حذر می‌دارد که در روز الست پیمان عبودیتی که با خدا بستند فراموش نکنند.

او با بیان اینکه این تفسیری است که هم مفسّرین اهل تسنن و هم مفسرین تشیّع به ان تمسک می کنند، بیان کرد: این تفسیر ضعیف به نظر می رسد چون آن گواهی که در عالم بالا دادیم را کسی به یاد ندارد لذا خداوند در مورد روزی که به یاد نداریم مواخذه نمی‌کند.

رئیس مجمع اهل البیت عراق تصریح کرد: این تفسیر مبتنی بر یکدسته از روایاتی است که برخی عامّی و ضعیف است و نمی توان به آنها تکیه کرد.

او به تفسیر علامه طباطبایی در مورد آیه میثاق پرداخت و گفت: علامه طباطبایی معتقد است انسان هم منشا ملکوتی دارد و هم نشات ملکی. و عهد و پیمانی که از انسان گرفته شده است در نشات ملکوتی بوده است و این پیمان در عقل و فطرت و دل انسان مستقر است.

آصفی ادامه داد: اگر این دل و فطرت و عقل با حجابهای تعلّق به دنیا، محجوب از آن پیمان نشود در درون فطرت ما نهفته است مگر آنکه تعلّقات دنیا این سه منبع را کور کرده باشد.

او توضیح داد: علامه طباطبایی برای اثبات این مطلب خوانندگان را به آیه 21 سوره حجر حواله می دهد که می فرماید خزائن همه چیز نزد خداوند است یعنی افراد انسان هم مشمول اشیاء می شوند و لذا خزائن اشیاء در عالم ملکوت نزد خداوند است.

رئیس مجمع اهل البیت عراق با اشاره به تنزّل انسان از ملکوت به ملک گفت: اولا این نشئه محدود است، ثانیا تدریجی است یعنی از قوه به فعل در آمدن و به تکامل رسیدن تدریجی صورت می گیرد و ثالثا نشئه ملکوت، محیط بر این نشئه ملکی است.

او ابراز کرد: علامه طباطبایی نشات دوگانه ملکوتی و ملکی را را از «عنده خزائنه» و«ان من شیء» استنباط می کند و معتقد است این تنزّل، تنزّل رتبی است و همچنین تفکیک اشیاء در این نشئه ممکن است.

آصفی تاکید کرد: علامه طباطبایی معتقد است که اولا خطابی از سوی خداوند در کار نبوده است و مرحوم شیخ مفید هم این اعتقاد را دارد. ثانیا مقصود از اشهاد و شهادت بینشی است که خداوند درون انسان در سه نقطه عقل و فطرت و دل انسان قرار داده است لذا آن بینش، دعوت ربوبیّت را اجابت می کند و این بینش و اقرار در نشئه ملک است.

او در پایان تصریح کرد: اگر این سه منبع را انسان از روی هوا و هوس و گناهان و علائق دنیوی خلاص کند و خود را برهاند، آن گواهی را درون عقل و فطرت و دل خود دارد.