توجه به وحدت مسلمانان و مطالعات میان‌رشته‌ای؛ کارکرد مهم مسابقات قرآن دانشجویان

به گزارش بلاغ حجت‌الاسلام والمسلمین علی نصیری، استاد درس خارج حوزه علمیه قم و مدیر مؤسسه معارف وحی و خرد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه افزوده شدن بخش پژوهش به مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان، اقدام بسیار بجایی بوده است، گفت: قرآن کتاب زندگی، هدایت و راهنمای بشر است. در واقع بروشور سبک زندگی است و همان طور که در کالاهایی که کمپانی‌ها تولید می‌کنند کتابچه راهنما دارند قرآن هم کتابچه راهنمای بشر است و برای بشر تبیین می‌کند که چگونه باید زندگی کند.
وی افزود: خداوند تأکید بسیاری فرموده که قرآن باید وارد زندگی مردم شود. در سوره مزمل خداوند فرموده است: «فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»، (مزمل/20) و در دو جای دیگر می‌فرماید: «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ». این فراز دو بار در قرآن تکرار شده، (نساء/82) و (یونس/3). خداوند از ما می‌خواهد که هم تلاوت و هم تدبر کنیم یا در جای دیگر می‌فرماید: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ؛ و قطعا قرآن را براى پندآموزى آسان کرده‏ایم پس آیا پندگیرنده‏اى هست»، (قمر/17).

محور روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای

این مدرس دانشگاه در رابطه با محور روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن که یکی از دو محور اصلی فراخوان این مسابقات است، گفت: بحث‌های میان‌رشته‌ای بحث‌های ظریف و حساسی است. به‌طور مثال وقتی می‌خواهیم رابطه اقتصاد با قرآن، رابطه علوم اجتماعی با قرآن، علوم سیاسی با قرآن، علوم تربیتی با قرآن و... را مورد بررسی قرار دهیم، حداقل دو مؤلفه لازم داریم؛ اول اینکه آن شخص در زمینه اقتصاد، علوم سیاسی، اجتماعی و... صاحب فکر، ایده و دانش باشد و از سوی دیگر قرآن را نیز خوب بشناسد و از جنبه‌های معارفی، معرفتی و تفسیری قرآن نیز آگاهی لازم را داشته باشد.
وی با اشاره به موفق نبودن بخشی از تلاش‌ها در سه دهه گذشته در حوزه مباحث میان‌رشته‌ای، دلیل این این امر را اینگونه توصیف کرد: این مسئله به این دلیل است که میان این دو مؤلفه؛ یعنی تسلط بر قرآن و همچنین تسلط بر یک شاخه علمی دیگر، ارتباط لازم برقرار نشده است. به‌طور مثال کسی که در مورد اقتصاد قرآنی صحبت کرده، اگر در حوزه اقتصاد کارشناس بوده در زمینه قرآن اطلاع لازم را نداشته و یا بر عکس، شخصی از منظر تفسیر به اقتصاد نگاه کرده که اقتصاد را نمی‌شناخته است.
حجت‌الاسلام نصیری افزود: نباید در این کار این تلقی ایجاد شود که لزوماً به‌دنبال تولید دانش هستیم و یا اینکه بخواهیم این کار در سطحی باشد که در مقاطع علمی و مقاطع بالای فکری و مطالعات دینی مورد بررسی قرار گیرد. این کار بسیار پیچیده‌ است به‌ویژه زمانی که دانشجویان بخواهند وارد آن شوند. بهتر است بخواهیم که فاصله میان تدبر و تفسیر را برای دانشجو کم کنیم. از دانشجویان بخواهیم که وارد این عرصه شوند و بکوشند از دیدگاه‌های صاحب‌نظران این دو رشته استفاده کنند و آرا و اندیشه‌ها را بیشتر مورد بازخوانی قرار بدهند.

تولید دانش در حوزه‌های میان‌رشته‌ای منوط به تخصص در هر دو رشته است

وی عنوان کرد: هنگامی که کار را در سطح اساتید انجام می‌دهیم می‌توانیم به فکر تولید دانش باشیم ولی وقتی آن را در سطح دانشگاهی مطرح کردیم، نباید این انتظار و توقع ایجاد شود که در این مرحله هم می‌شود تولید دانش اتفاق بیافتد. تولید دانش منوط به تخصص در هر دو رشته است. این توقع را نمی‌توانیم از محیط‌های دانشجویی داشته باشیم اما این توقع را می‌توانیم داشته باشیم که دانشجویان وارد این عرصه شوند و باور کنند که قرآن در این زمینه‌ها حرف‌هایی برای گفتن دارد.
حجت‌الاسلام نصیری گفت: این در واقع اعتبار و جایگاه قرآن را می‌رساند که خطوط و آموزه‌های اصیل و اصلی را در زمینه‌هایی مثل علوم تربیتی، رفتارشناسی، جامعه‌شناختی، اقتصاد، علوم سیاسی و بسیاری از مسائل مطرح کرده و وارد شده است. همین که دانشجویان ورود قرآن به این عرصه‌ها را باور کنند و اندیشه‌های صاحب‌نظران صاحب رأی را که در این چند دهه نتایجی خوبی هم داشته‌اند، مورد بازخوانی قرار دهند در این مرحله می‌تواند هدف اصلی باشد و اگر خوب اجرا شود بانیان این جشنواره نتیجه قابل قبولی می‌توانند بگیرند.
این مدرس درس خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه نباید این بحث را مطرح کنیم که هر کسی می‌تواند نکات علمی قرآن را استخراج کند، گفت: به‌طور مثال فیزیک کوانتوم را در نظر بگیرید، وقتی فیزیک کوانتوم را شخصی مثل پروفسور محمد عبدالسلام، از دانشمندان مشهور و اهل پاکستان از منظر قرآن نگاه می‌کند که جایزه نوبل را در فیزیک گرفته است، مسلماً با کسی که اهل این علم نیست متفاوت است. پروفسور عبدالسلام می‌گوید: بر این مسئله از نظر قرآن بحث می‌کردم و روزی که برای گرفتن جایزه رفتم با اینکه قرار بود پنج دقیقه صحبت کنم چندین بار آن جمع چند هزار نفری از شدت جذابیت مطلب کف زدند، کسانی که خودشان فیزیکدان بودند؛ وقتی آن شخص فیزیک کوانتوم را مطرح کند حرف علمی می‌زند، اما وقتی کسی که تخصص لازم را ندارد وارد این مبحث شود، اول از این که از این آیه نکته علمی را به‌دست آورده اظهار شادی می‌کند اما چون مسئله خطیر و حساس است ممکن است امکان لغزش درباره او باشد، بنابراین باید توجه کنیم که در سطح دانشجویی نباید دنبال این مطلب باشیم که دانشجو مثل پروفسور عبدالسلام به استخراج نظرات بپردازد. تولید دانش در سطحی است که کارشناس فن وارد می‌شود، البته همین که دانشجو با این عرصه آشنا شود و باور کند که قرآن چقدر می‌تواند علوم را پوشش بدهد نتیجه خیلی بالایی گرفته‌ایم.

وحدت مسلمانان؛ دومین محور این مسابقات

حجت‌الاسلام نصیری با اشاره به محور دیگر این دوره از مسابقات که وحدت مسلمانان در نظر گرفته شده است، اظهار کرد: در حال حاضر در جامعه‌ای هستیم که طیفی از جامعه به شدت بر سر این مسئله اعتراض دارند و نگرانی‌هایی از بابت اینکه فرهنگ تشیع در حال کمرنگ شدن است وجود دارد در حدی که حتی گاهی هفته وحدت را هفته‌ برائت اعلام کرده‌اند. از سوی دیگر از دوره آیت‌الله‌العظمی بروجردی تا دوره‌ حضرت امام(ره) مدام بر سر وحدت تأکید می‌شود. در این زمینه باید منطق اهل بیت(ع) را به جوان‌ها و دانشجوهایمان نشان دهیم؛ منطق اهل بیت(ع) این بوده که اگر اختلاف را دامن بزنیم، دشمن از همه ما سوء استفاده می‌کند. حالا که دشمنان فتنه‌ها را تولید و تفرقه و اختلاف را ایجاد کرده‌اند، اقتضای عقل این است که با دامن نزدن بر اختلافات نگذاریم دشمنان از ما سوءاستفاده کنند.
وی با بیان اینکه برای دشمن شیعه و سنی تفاوتی ندارد، گفت: پیام اینکه حضرت امیر(ع) پشت سر برخی افراد می‌خواند، همین است. امام علی(ع) بارها در نهج‌البلاغه فرموده است: اگر خطر اختلاف مسلمانان نبود با اینها سازش نمی‌کردم. اهل بیت(ع) به تقیه‌، سکوت و مدارا در جای خودش سفارش کرده‌اند، اینها مسائل مهمی است که باید برای جوان‌ها تفهیم کنیم. نباید بر سر جنگ دینی از خودمان غافل شویم. از سوی دیگر اینکه به بعضی‌ها که افراطی و متعصب هستند میدان بدهیم که عقاید و باورهای ما را مورد تعرض قرار بدهند این نیز اشتباه است. باید از باورها، عقاید، از روستاها، شهرها و مرزهایمان دفاع کنیم و از آن طرف هم بر طبل تفرقه نکوبیم. این مسئله باید در محیط‌های علمی و دانشگاهی تبیین شود و خیلی خوب است که در دستور مطالعه قرار بگیرد.
وی با بیان پیشنهاداتی برای برگزارکنندگان همایش در سال‌های بعد ابراز کرد: بگذاریم کار کیفی باشد و به کمیت نیندیشیم، این اعداد و ارقام تا به‌حال نتیجه‌ای نداشته است. اگر واقعاً می‌خواهیم قرآن را در دانشگاه و محیط‌های دانشگاهی وارد کنیم، باید مخلصانه حرکت کنیم و به کیفیت کار بیندشیم.
حجت‌الاسلام نصیری با اشاره به ضرورت استفاده از صاحب‌نظران در این کار گفت: استفاده از نظرات صاحبان فن در این کار بسیار مهم است، گاهی افراط و تفریط‌ها، غفلت‌ها و عدم توجه به دیدگاه‌های صاحب‌نظران دیده می‌شود که باید با تشکیل کمیته علمی برطرف شود. داوری‌ها، بررسی‌ها و مشورت‌ها بسیار اهمیت دارد و تا لحظه آخر کار جدی گرفته شود. کار مهمی است هم از بابت مسئله میان رشته‌ای و هم از بابت فضای دانشجویی. به تشویق‌ها نیز اهمیت داده شود. اگر دانشجو و استادی وارد میدان شد و زحمت کشید به‌صورت شایسته‌ای تشویق شود و این تشویق ادامه پیدا کند. شرکت‌کننده‌ها بعد از مسابقات رها نشوند بلکه باید یک بانک آماری تهیه شود که در آن اسامی دانشجویان، سطوح آنها و علاقه‌مندیشان مشخص شده باشد، به آنها اطلاع‌رسانی کنند و در طول سال کتاب‌ها و جزوه‌های مرتبط را در اختیارشان قرار دهند.