یادداشت تبلیغی؛

ده خصوصیت ویژه که امام باقر(ع) را امام باقر کرد

تاریخ انتشار:
به دلیل کلامی و دلیل نقلی ائمه معصومین علیهم السلام بالذات درآن چه مربوط به مقام امامت می شود مشترک اند و در(عصمت، علم غیب، ولایت تکوینی) تفاوتی بین ذوات معصومین نیست ولی بالعرض وبه حسب موقعیت ها، هریک از امامان خصوصیت ویژه ای دارند...

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ|  به دلیل کلامی و دلیل نقلی ائمه معصومین علیهم السلام بالذات در آنچه مربوط به مقام امامت می شود مشترک اند و در(عصمت، علم غیب، ولایت تکوینی) تفاوتی بین ذوات معصومین نیست ولی بالعرض وبه حسب موقعیت ها، هریک از امامان خصوصیت ویژه ای دارند که امام قبلی وامام بعدی آن را نداردبه همین دلیل امام باقر علیه السلام نسبت به ائمه دیگر، ده خصو صیت ویژه دارد که امامان دیگر آن را ندارند، در هفتم
  ذی حجه که مقارن با سالروز شهادت آن حضرت است به تحلیل ده ویژگی می پردازیم  

1-(پیشگویی تولد قبل ازتولد)
نخستین ویژگی امام باقرعلیه السلام (پیشگویی ولادتش) توسط رسول الله پنجاه سال قبل ازتولد است، چراکه در روایت آمده است:پیامبر به جابربن عبدالله انصاری فرمود:(اِنّكَ سَتَدْرِكُ يا جابِرُ رَجُلاً مِنْ اَهْلِ بيتي اِسْمُهُ اِسْمِي وَ شمائِلُهُ شَمائِلي، يَبْقَرُ الْعِلْمَ بَقراً فَاِذا لَقِيتُهُ فَأقْرأهُ عَنِي السّلام:بدرستي كه تو بزودي مردي از اهل بيت مرا درك مي كني كه او هم نام من هم سيماي من و شكافنده علم است هر وقت او را ملاقات كردي سلام مرا به او برسان:)
 ازهمین روست که امام باقر علیه السلام می فرماید :((روزی جابر بن عبدالله انصاری رحمة الله علیه را دیدم و به او سلام دادم. او سلامم را پاسخ گفت و سپس به من گفت:تو کیستی؟(در این هنگام، جابر بینایی خود از دست داده بود)گفتم: محمد بن علی بن حسین.گفت: پسرم به من نزدیک شو.وقتی نزدیک شدم، دستم را بوسید و سپس خم شد که پایم را ببوسد ولی مانع این کارش شدم.سپس جابر گفت: همانا رسول خدا(ص) به تو سلام می‌رساند.پس گفتم: و بر رسول خدا باد سلام و رحمت و برکات خدا. ولی چگونه‌ ای جابر؟گفت: روزی با او [یعنی با پیامبر] بودم که به من گفت:‌ ای جابر! امید است که تو باقی بمانی تا اینکه مردی از فرزندان مرا ببینی که به او محمد بن علی بن حسین گفته می‌شود و خدا به او نور و حکمت می‌بخشد. پس، از سوی من به او سلام برسان.:مفید، الارشاد،،ص۳۸۲.))
 
2-(ملقب شدن به باقر:(رمز گشایی علوم) پنجاه سال قبل از تولد)
دومین ویژگی  تعیین لقب خاص (باقر:رمز گشای علوم) توسط رسول اللّه پنجاه سال پیش ازتولدبرای امام باقر علیه السلام است، چراکه در ملاقات جابر با رسول الله صلی الله علیه علیه وآله اینچنین به جابر فرمودند (اِسْمُهُ اِسْمِي وَ شمائِلُهُ شَمائِلي، يَبْقَرُ الْعِلْمَ بَقرا:بحار، ج46، ص294)
شیخ صدوق در وجه ملقب شدن امامچ باقر علیه السلام به باقر این چنین روایت می کند:((عـمـر بـن شـمـر  گـفـت : سـؤ ال كـردم از جـابـر بـن يـزيـد جـعـفـى كـه براى چه امام محمدباقر عليه السلام را باقر نـامـيـدنـد؟ گـفت : به علت آنكه بَقَرَ الْعِلْمَ بَقْرَا اى شَقَّهُ وَ اَظْهَرَهُ اَظْهارا؛ شكافت علم را شـكـافـتـى و آشـكـار و ظاهر ساخت آن را ظاهر كردنى ، به تحقيق حديث كرد مرا جابر بن عـبـداللّه انـصـارى كـه شـنـيـد از رسـول خـدا صلى اللّه عليه و آله و سلم كه فرمود: اى جابر! تو زنده مى مانى تا ملاقات مى نمايى پسرم محمّد بن على بن الحسين بن على بن ابـى طـالب عـليـهـم السـلام را كـه معروف است در تورات به باقر، پس هرگاه ملاقات كردى او را از جانب من او را سلام برسان ، پس جابر بن عبداللّه رحمه اللّه آن حضرت را در يكى از كوچه هاى مدينه بديد و گفت : اى پسر! تو كيستى ؟ فرمود: محمّد بن على بن الحـسـين بن على بن ابى طالب هستم . جابر گفت : اى پسرك ! با من روى كن ، آن حضرت بـه او روى كرده گفت روى واپس كن چنان كرد، عرض كرد: سوگند به پروردگار كعبه كـه ايـن شـمـايـل و خـصـال رسـول خـدا صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلم اسـت ، اى فـرزند! رسـول خـدايـت سـلام رسـانـيـد. فـرمـود: مـادام كـه آسـمان و زمين بر جاى باشد سلام بر رسـول خـدا بـاد و بـر تو باد اى جابر كه تبليغ سلام آن حضرت نمودى ، آنگاه جابر بـه آن حـضـرت عـرض كـرد: (يـا بـاقـِرُ اَنْتَ الْباقِرَ حَقَّا اَنْتَ الَّذى تَبْقَرُ الْعِلْم بَقْرا. :)
 
3-(علوی من علویین وهاشمی من هاشمیین)
سومین ویژگی امام باقر علیه السلام که وی رامتمایز از سایر ا ئمه می کند این است آن حضرت علوی من علویین وهاشمی من هاشمیین  است چراکه  ابوجعفر، محمد بن علی الباقر، مشهور به امام محمدِ باقر متولد(ا رجب سال۵۷) وشهادت ( ۷ ذی الحجه سال ۱۱۴) پنجمین امام شیعیان  پدرش سجاد فرزند حسین بن علی علیه السلام و مادرش فاطمه دختر حسن بن علی علیه السلام است  بنابراین او اولین امام شیعه، از نسل هر دو نوه پیامبر امام حسن و حسین علیهماالسلام است که خالص علوی  است
 
4-(شاهد واقعه کربلا درچهار سالگی)
چهارمین ویژگی امام باقر علیه السلام شاهد واقعه عاشورااز(کربلا تاشام) ونجات دهنده اسرای واقعه از(مرگ حتمی)  است،چراکه امام باقر (ع) خود در مورد حضورش در کربلا، فرمود:
«جدم امام حسین (ع) کشته شدند، در حالی که من چهار ساله بودم و کشته شدن او را به یاد می آورم :تاریخ یعقوبی، ج2 ص32۰))  بلکه امام باقر(ع)  درهمان سن کودکی،  با یزید مقابله کرد، و او را رسوا ساخت. ماجرا از این قرار بود که یزید با اطرافیانش در مورد اسراء مشورت می‌کند، اطرافیان یزید، به او مشورت و پیشنهاد دادند همه را به قتل برسان. اینجا امام باقر(ع) در سن کودکی، شروع به سخن می‌کند: بعد از حمد و ثناء الهی به یزید خطاب می‌کند: سفارش اطرافیانت بر خلاف سفارش اطرافیان فرعون در امر موسی(ع) و هارون(ع) است، زیرا آنان در مشورت به فرعون، گفتند: به آن دو (موسی و هارون) مهلت بده، ولی اینان (اطرافیان یزید)، کشتن ما خاندان اهل بیت پیامبر را به تو سفارش کردند، این امر، علتی دارد! یزید گفت: علتش چیست؟ امام باقر(ع) فرمود: آنان (اطرافیان فرعون) حلال‌زاده بودند و اینان (اطرافیان یزید) حرام زاده؛ و همانا، پیامبران و فرزندانشان را جز حرام‌زادگان نمی‌کشند! یزید در مقابل این استدلال کودکی امام باقر، درمانده می‌شود و جوابی ندارد جز اینکه مدتی در فکر فرو می‌رود و بعد هم دستور می‌دهد با بردن آنان از مجلس، رسوایی اش، بیش از این نشود. :اثبات الوصیه مسعودی، ص 181))

5-((57سال معاصر باده خلیفه اموی ومرو انی))
پنجمین خصوصیت ویژه امام باقر علیه السلام معاصربودن 57 سال از دوره زندگی وامامت باده( خلیفه اموی ومر انی)) بوده است که چنین امری درحیات سیاسی هیچ امامی اتفاق نیفتاده است، چراکه ازسال 57 تاسال 95  معاصر باخلفای اموی معاویه، یزید بن معاویه معاویه بن یزید، مروان ومحمدبن مروان بوده است ودرمدت19سال ازدوره  امامت ازسال (95تاسال114)  با پنج خلیفه ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶ق)،سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹ق)،عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق) یزید بن عبدالملک (۱۰۱-۱۰۵ق)،هشام بن عبدالملک ۱۰۵-۱۲۵ق بود و سرانجام در هفتم ذی الحجه سال ۱۱۴ هجری قمری به دست هشام بن عبدالملک و به روایتی ابراهیم بن ولید به شهادت رسیدند، دراین 19 سال  جهت گیری امام علیه السلام دربرابر پنج خلیفه آنچنان سنجیده بود که توانست ازیک طرف موجودیت اقليت شیعه را حفظ نماید واز دست زدن به شورش کور که زید وپیروانش به دنبال آن بودند  وجانشان بدون هیچ دست آوردی هزینه می کردند د ورنگه داشته باشد، وازطرف دیگر برای این که  راه گم نشود وشیعیان هضم درتفکر خلیفه گری نشوند وسکوت معنادار امام ر ابه معنای به رسمیت ومشروع دانستن خلفای عباسی ندانند   بابیانیه های کوتاه چون  ((بنی الاسلام علی خمسه اشیا الصلاه،واالزکاه، و الحج، والصوم، والولایه)) تفکر ولایی را در اقلیت شیعه خالص در شرایط سخت امنیتی خلافت  مروانیان نهادینه می کر

6-((تاسیس قواعد اجتهاد))
ششمین خصوصیت ویژه امام باقر علیه السلام تاسیس ((قواعد اجتهادی)) است‌۰ به این معنا در موقعیتی که حکومت مروانیان به دلیل اختلافات داخلی روبه افول بود وفشارهای امینتی کاهش پیدا می کرد ومشرب فقهی اهل سنت  رشد وفزونی می یافت وفقهایی چون نعمان ثابت مشهور به ابوحنیفه، مسروق بن سعیدبن ثابت، سفیان ثوری باتکیه به قواعدی چون قیاس، استحسان، سد ذرایع اجتهاد بی پایه ای دربرابر کتاب وسنت پیش می بردند امام باقر علیه السلام قواعد اصولي چون قاعده استصحاب ((لاینقض الیقین بالشک ولا یدخل الشک فى الیقین و لا یخلط احدهما بالآخر و لکنه ینقض الشک بالیقین و تیم على الیقین فیبنى علیه و لا یعتد بالشک فى حال من الحالات‏:وسایل، ج5، ص321)) قاعده تجاوز وفراغ(( علاء بن رزین عن محمد بن مسلم عن احدهما علیهما السلام قال: سالته عن رجل شک بعد ما سجد انه لم یرکع، قال: یمضى فی صلاته،: محمد بن مسلم از امام صادق (ع) و یاامام باقر درمورد مردى مى پرسد:که پس از سجده شک مى کند که آیا رکوع را انجام داده است یا نه. حضرت مى فرماید: نمازش صحیح است )) قاعده ضرر((لاضر ولاضرار علی مؤمن)) قاعده لاتعاد( لاتُعادُ الصَّلاةُ الّا مِن خَمسَةٍ الطَّهُورِ و الوَقتِ و القِبلَةِ وَ الرُّکوعِ و السُّجُودِ»  وسایل، ج 3، ص ))و قاعده علاج تعارض بین اخبار
((قال: الحكم ما حكم به أعدلهما وأفقههما وأصدقهما في الحديث وأورعهما ولا يلتفت إلى ما يحكم به الآخر.قال: قلت: فإنهما عدلان مرضيان عند أصحابنا لا يفضل واحد منهما على الآخر؟۰۰۰ )) را که می تواند درون مایه اجتهاد درتمام ابواب فقه یا بعضی از ابواب فقه باشد وفقهاواصولیین برای هریک ازاین قواعد صدها صفحه شرح نگاشته اند و درزمان  امام صادق علیه السلام به اوج شکوفایی خود رسید تاسیس نمایدواین نهضت علمی امام باقر علیه السلام موجب شد که نه تنها شیعه مانند زیدیه درفروعات فقهی هضم در فقه حنفی  اهل سنت نشود بلکه فقه اهل بیت علیهم السلام چیر ه وغلبه برفقه اهل سنت گردد.

7-((گسترش احادیث اهل بیت علیهم السلام))
هفتمین ویژگی امام باقر علیه السلام ((ترویج دادن احادیث)) است ۰هرچند نقل حدیث از رسول الله صلی الله علیه وآله دردوره حکومت طولانی اموی ومرو انی ممنوع بود ولی از ویژگی های دوره امامت امام باقر وامام صادق عليهما السلام انست سستی پایه‌های حکومت امویان، ونیز رفع ممنوعیت حدیث توسط عمربن عبدالعزیز زمینه‌ای را برای این د وامام فراهم آورد که برای سایر ائمه(ع) فراهم نشد. این زمینه، سبب شد تا امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیشترین آرای فقهی، تفسیری و اخلاقی را در کتب فقهی و حدیثی از خویش بر جای گذارند. از این رو راویانی چون محمد بن مسلم ۳۰ هزار  و جابر جعفی ۷۰ هزار حدیث از امام باقر درمقابله باجعل احادیث واسرائلیئات نقل کرده‌اند  وهمین موجب شد شهرت علمی امام باقر نه تنها در حجاز، بلکه در عراق و خراسان نیز فراگیر شده بود، چنان‌که راوی می‌گوید: مردمی از خراسان درمسجد النبی مدینه دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او می‌پرسند:رجال کشی، ص387 بحار، ج46، ص242

8-((گسترش علم کلام ومناظرات))
 هشتمين ویژگی امام باقر علیه السلام ((گسترش دادن علم کلام)) است به این معناباکم شدن فشار و کنترل از سوی حاکمیت مروانی، زمینه برای ظهور نحله ها و بروز عقاید و افکار مختلف بوجود آمد که خود این باعث ایجاد و رواج افکار انحرافی در محیط آسیب دیده ودور نگه داشته از فرهنگ غنی اسلامی می شد  درچنین شرایط وموقعیتی امام باقر علیه السلام با نگاه ژرف وعمیق خود درکنار تاسیس  قواعد اجتهادی وگسترش دادن احادیث وتاسیس حلقه درسی ونخبه پروری نه تنها به گسترش مباحث عقلی وکلامی پرداخت بلکه برای نشان دادن برتری منطق فکری اهل بیت علیهم السلام به مناظره وگفتگو مستقیم وبی واسطه بارهبران نحله ومذهب ها ی فقهی، کلامی وسیاسی پرداخت که ازجمله مناظره مهم امام علیه السلام که درتاریخ  گزارش شده وثبت شده است مناظره امام علیه السلام بااین اشخاص است:1-مناظره امام با اسقف مسیحیان، 2-مناظره با حسن بصر، 3-مناظره با هشام بن عبدالملک، 4-مناظره با محمد بن منکدر، 5-مناظره با نافع بن ازرق 6-مناظره با عبدالله بن معمر لیثی،
7-مناظره با قتادة بن دعامة :بحار، ج1، ق161، ج46، ص357، ج37، ص321))

9-((حلقه درسی وتربیت نخبگان علمی))
نهمین خصوصیت ویژه امام باقر علیه السلام تاسیس ((حلقه درسی وتربیت نخبگان علمی)) در دو حوزه فقهي وکلامی بوده است، به این معنا امام علیه السلام با نگاه شرفی که به آینده داشت می دانست که هرانقلاب سیاسی ونهضت جهادی، اگر از نهضت جهادی وعلمی، پشتیبانی نشود محکوم به شکست‌ یا به انحراف کشیده می شود وسرنوشت زیدیه را پیدا می کند که پیروانش ازنظر کلامی معتزلی، وازنظر فقهی حنفی گرایش پیداکنند،  اقدام به تاسیس مدرسه وحلقه درسی وجذب نخبگان وتربیت علمی آنان پرداخت ودراین مدرسه چهارصد نفر نخبه چون((  ابان بن تغلب، زرارة بن اعین، جابر بن یزید بن حارث جعفی، محمد بن مسلم ثقفی کوفی، عبدالملک بن اعین، سلیمان بن خالد، برید بن معاویه عجلی، کمیت اسدی، ابوخالد کابلی، فضیل بن یسار، ابوالصباح کنانی)) جذب وبه عنوان فقیه وکلامی، مفسرتربیت شدند تا مکتب غنی فقهی، تفسیری وکلامی اهل بیت علیهم السلام راترویج نمایند وشیعه خالص را پشتیبانی کنند آنان نیز از فرصت‌های مختلف برای فراگیری دانش‌های اسلامی از امام باقر (ع) علیه بهره می‌جستند و در نشر آن می کوشید ند،ولي با  این‌همه امام در پوشش تقیه ورعایت اصول امنیتی از آنان می‌خواست که همه آموخته‌های خود را به هر کسی نگویند و خصوصاً مراقب مأموران دستگاه خلافت باشند:اختیار معرفة الرجال شیخ طوسی، ج، 1،ص211تاص245))

10-((شناسنامه دار کردن واقعه کربلا))
دهمین خصوصیت امام باقر علیه السلام درکنار جهاد علمی  نهضت سیاسی  ((شناسنامه دار کردن واقعه عاشورا)) است۰به این معنا برای این که واقعه عاشورا برای همیشه زنده بماند وشیعه پیوند سیاسی عمیق ومعنا داری باحما سه حسینی برای همیشه تاریخ خورده با شد،منشوری را با (صد سلام) و (صد لعن)درقالب زیارت عاشورا برای علقمه انشاء نمودند،تا ‌این زیارتنامه شناسنامه هویت ومرام سیاسی هرشیعه بادو اصل ( تولا) و(تبرا) شود، که ازیک طرف  بگوید: ((برئْتُ اِلَی اللَّهِ وَ اِلَیْکُمْ مِنْهُمْ وَ مِنْ اَشْیاعِهِمْ  واتباعهم، یا اَباعَبْدِاللَّهِ اِنّی سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکُمْ اِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ)) وازطرف دیگر  بگوید:((اَلسَّلامُ عَلَيک يا اَبا عَبْدِ اللَّهِ، وَعَلَى الْأَرْواحِ الَّتى‏ حَلَّتْ بِفِنآئِک، عَلَيک مِنّى‏ سَلامُ اللَّهِ اَبَداً ما بَقيتُ وَبَقِىَ اللَّيلُ وَالنَّهارُ، وَلا جَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّى‏ لِزِيارَتِکمْ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَينِ، وَعَلى‏ عَلِىِّ بْنِ الْحُسَينِ، وَعَلى‏ اَوْلادِ الْحُسَينِ، وَعَلى‏ اَصْحابِ الْحُسَيْنِ)).

 

نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین سید محمد تقی قادری

دیدگاه‌ها

online 11:31 - 1399/09/25

لطفا مطالب بیشتری بزارید

زهرا 07:37 - 1402/02/01

خوب بود

فاطمه 11:15 - 1402/02/08

عالی

محمد مومن 07:22 - 1402/04/25

بسیار عالی بود.

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.