جایگاه و خدمات شهید سلیمانی از نگاه اهل سنت
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| ره توشه ماه رمضان۱۴۴۳(ویژه مناطق مشترک)، جایگاه و خدمات شهید سلیمانی از نگاه اهل سنت.
کاری از گروه تولید محتوای معاونت فرهنگی وتبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی غرسبان روزبهانی*
مقدمه
شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی، خروش ملت انقلابی ملت ایران و تمام آزادگان جهان را برانگیخت و تشییع جنازه باشکوه ایشان و همرزمان شهیدش، جایگاه رفیع ایشان در نزد ملت ایران و مردم مسلمان جهان را به نمایش گذاشت. این جایگاه، به طور قطع ناشی از خدماتی است که سیدالشهدای مقاومت از خود ارائه داده است. مراسم تشییع جنازه شهید سلیمانی، نشان از جایگاه رفیع این شهید عزیز در نزد ملت ایران اعم از قومیت‌ها و مذاهب مختلف و جامعه اهل سنت است. این نوشتار می‌کوشد جایگاه و خدمات شهید سلیمانی را از دیدگاه اهل سنت بررسی کند.
ویژگیها و جایگاه شهید سلیمانی
علمای اهل سنت در بیانات خود به برخی از ویژگیهای شهید سلیمانی اشاره داشته‌اند که در اینجا به مواردی اشاره می‌شود:
1. اخلاص
بر اساس آیات قرآن و روایات، اخلاص فضیلت اخلاقی ارزش‌مندی انسان نزد خداوند است. برای نمونه قرآن می‌فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ؛[1] ما [این] کتاب را به حق به سوى تو فرود آوردیم. پس خدا را در حالى که اعتقاد [خود] را براى او خالصکنندهاى عبادت کن».
در روایات نیز بر اهمیت اخلاص اشاره شده است. رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در خصوص اهمیت اخلاص می‌فرماید: «مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ يَنَابِيعُ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ؛[2] هر کس که چهل شبانه روز خود را برای خدا خالص کند، سرچشمه‌های حکمت از قلبش جوشیده، بر زبانش جاری می‌شود». امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز در این باره می‌فرماید: «غَايَةُ الْإِخْلَاصِ الْخَلَاصُ؛[3] غایت اخلاص، رهایى است». آن حضرت همچنین در روایت دیگری می‌فرماید: «لَوْ خَلَصَتِ النِّيَّاتُ لَزَكَتِ الْأَعْمَالُ؛[4] اگر نیّت‌ها خالص شود، اعمال پاکیزه گردد».
یکی از ویژگیهای این شهید بزرگوار اخلاص بوده است. رحیم آخوند صمدی امام جمعه اهل سنت شهرستان رازو جرگلان می‌گوید: «اخلاص کم نظیر و مجاهدت‌های شجاعانه در جبهه‌های حق علیه باطل برای دفاع از کیان این مرز و بوم و امنیت مردم نیاز به توصیف ندارد، زیرا شهید سلیمانی به هیچ عنوان به دنبال شهرت و آوازه نبود».[5] همچنین ماموستا عبدالرحمان مرادی امام جمعه اهل سنت کرمانشاه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره سردار شهید حاج قاسم سلیمانی اظهار داشت: «شخصیت این شهید بزرگوار نه تنها در ایران بلکه در عالم اسلام از جایگاه خاصی برخوردار بود و همان‌طور که رهبر معظم انقلابK فرمودند راز محبوبیت ایشان به اخلاص، بزرگواری و نیت پاک این شهید برمی‌گردد».[6]
2. مبارزه با باطل و تقویت جبهه مقاومت
همواره میان جبهه حق و باطل نبرد وجود دارد و به فرموده امام زمان4 این نبرد با پیروزی اهل حق پایان می‌یابد. ایشان در روایتی می‌فرمایند: «أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْحَقِّ إِلَّا إِتْمَاماً وَ لِلْبَاطِلِ إِلَّا زُهُوقاً؛[7] خداوند مقدّر فرموده است که حقّ به مرحله نهایی و کمال خود برسد و باطل از بین برود».
قرآن در جنگ حق و باطل می‌گوید: این نمود باطل شما را نترساند، این فراگیری باطل شما را مایوس نکند، زیرا سرانجام حق پیروز است، حق همیشه پیروز بوده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ...؛[8] خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند وعده مىدهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد».
در نبرد حق علیه باطل، افرادی شهره عام و خاص می‌شوند و نامشان همواره بر سر زبان‌هاست که مبارز اصلی میدان باشند. سردار سلیمانی نیز مبارز اصلی این میدان بود. ماموستا عبدالسلام محمدی امام جمعه شهر حسین‌آباد، با تسلیت شهادت سردار سلیمانی، اظهار کرد: «سردار سرلشکر حاج قاسم سلیمانی از سربازان مخلص ولایت و انقلاب بود که سال‌ها در جبهه حق علیه باطل نبرد کرد».[9]
شهادت سردار سلیمانی باعث تقویت جبهه مقاومت شد. ماموستا دکتر یدالله محمدی امام جمعه سابق شهرهای قروه و دهگلان اذعان داشت: «دیروز سردار سلیمانی قهرمان یک نفر بود؛ اما امروز همه ملت رشید ایران و جبهه مقاومت بعد از شهادت این فرزند اسلام و قرآن، قاسم سلیمانی شده‌اند».[10]
ماموستا فایق رستمی امام جمعه سنندج نیز اذعان داشت: «خون سردار سلیمانی درخت مقاومت را تنومندتر می‌کند و شهادت این سردار شهید هرچند موجب ناراحتی و غم بزرگی در جهان اسلام و بین مستضعفین دنیا شد، اما دشمنان بدانند که ریخته‌شدن خون این سردار بزرگ اسلام نه تنها این حرکت جهادی برای نابودی آنان را متوقف نمی‌کند بلکه با قدرت بیشتری جلوتر خواهیم رفت».[11]
3. محبوبیت اجتماعی نزد اهل سنت
شهید حاج قاسم سلیمانی، محبوب دل‌های همه ملت ایران بود و جامعه اهل سنت نیز از این امر مستثنی نیست. محبوبیت ایشان نزد اهل تسنن ایران بر کسی پوشیده نیست. ماموستا عبدالرحمان مرادی امام جمعه اهل سنت کرمانشاه با توجه به مقبولیت و محبوبیت شهید سلیمانی در بین اهل تسنن می‌گوید: «زحمات ایشان در راستای اعتلای اسلام و اسلام ناب و همچنین دفاع از حقیقت اسلام و مبارزه با گروه‌های تکفیری و افراطی داعش که خود را منسوب به اسلام می‌دانند، محبوبیت این مرد بزرگ را در بین اهل تسنن رقم زد».[12]
ماموستا عبدالرحمان مرادی امام جمعه اهل سنت کرمانشاه نیز در این خصوص گفت: «مجاهدت‌های سردار سلیمانی در مناطق آلوده به داعش برای اهل سنت از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است و سبب محبوبیت بیش از پیش ایشان نزد اهل سنت شده است».[13]
4. تلاش برای ایجاد همبستگی جهان اسلام
اسلام با نگرش به اصل وحدت و اتحاد از دیدگاه سیاسی-اجتماعی بر اهمیت آن میان انسان‌ها، مسلمانان و ادیان الهی تأکید کرده است. قرآن با هدف یک‌پارچگی، مؤمنان را برادران یک‌دیگر خوانده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ...؛[14] مؤمنان برادر یک‌دیگرند...». همچنین در آیات بسیاری به وحدت امت اسلامی توصیه شده است؛ از جمله در سوره آل عمران می‌فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً؛[15] و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام و هر گونه وسیله وحدت] چنگ زنید و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یک‌دیگر بودید و او میان دل‌هاى شما، الفت ایجاد کرد. و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید». علامه طباطبائی; در ذیل تفسیر این آیه چنین اظهار داشته است:
شاید وجه اینکه «اعتصام به حبل‌الله و متفرق نشدن» نعمت خدا خوانده شده، اشاره به این معنا باشد که اگر شما را به اعتصام و عدم تفرقه می‌خوانیم، بی‌دلیل نیست. دلیل اینکه شما را به آن دعوت کرده‌ایم همین است که به چشم خود ثمرات اتحاد و اجتماع، تلخی عداوت و حلاوت محبت و الفت و برادری را چشیدید و در اثر تفرقه در لبه پرتگاه آتش رفتید و در اثر اتحاد و الفت از آتش نجات یافتید.[16]
قرآن کریم فارغ از معنای وحدت شیعه و سنی، به طور کل اختلاف را یکی از بدترین عذاب‌ها می‌داند و می‌فرماید: «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ عَظيمٌ؛[17] و مانند کسانى نباشید که پراکنده شدند و اختلاف کردند (آن هم) پس از آن‌که نشانههاى روشن (پروردگار) به آنان رسید! و آن‌ها عذاب عظیمى دارند».
همچنین پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین: در روایات متعددی بر مسئله وحدت تأکید داشته‌اند که از باب نمونه به برخی از این موارد اشاره می‌شود:
پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «وَ الْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَ الْفُرْقَةُ عَذَابٌ؛[18] وحدت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است». همچنین حضرت فرمود: «يَدُاللَّهِ عَلَي الجَماعَةِ و الشَّيطانُ مَعَ مَن خالَفَ الجَماعَةَ يَركُضُ؛[19] دست خدا بر سر جماعت است و شیطان با کسى همراه است که با جماعت ناسازگارى کند». امام علی(علیه السلام)در این خصوص می‌فرماید: «وَ عَلَيْكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ إِيَّاكُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ؛[20] بر شما باد به ارتباط و بخشش به یک‌دیگر و دوری گزیدن از جدایی و پشت کردن به یک‌دیگر».
امروزه در شرایطی که دشمنان اسلام تمام تلاش خویش را برای مبارزه و مقابله با اسلام به کار بسته اند، وحدت اسلامی بسیار ضروری تر از گذشته به نظر می‌رسد و پرداختن به اختلاف و مسائل تفرقه انگیز نتیجه ای جز به هدر رفتن سرمایه‌ها و استفاده دشمن از این اختلاف‌ها، نخواهد داشت. ضرورت «وحدت اسلامی» را از وجوه مختلف می‌توان اثبات کرد.
جهان اسلام امروزه بیش از همیشه به همگرایی مذاهب خود نیاز دارد و شهید عزیز حاج قاسم سلیمانی در این راه تلاش وافری داشتند. ماموستا عبدالرحمان مرادی امام جمعه اهل سنت کرمانشاه، وحدت امت اسلام را مهم‌ترین هدف شهید سلیمانی دانست و گفت: «همه این رشادت‌ها به ایثار، اخلاص و تفکر عظیم و همچنین وحدت گرایی حاج قاسم سلیمانی بر می‌گردد. ایشان همواره این دغدغه را داشتند که امت اسلامی همه با هم متحد باشند تا کسانی که قصد ضربه زدن را دارند بشناسند و با آن‌ها مقابله کنند و به آن‌ها مجال نفوذ در منطقه را ندهند».[21]
آخوند عبدالحی میرزاعلی، امام جمعه اهل سنت آق‌قلا با بیان اینکه شهید سلیمانی نماد وحدت شیعه و سنی است، اظهار داشت: «شهید سلیمانی نه فقط از مردم شیعه بلکه از برادران اهل تسنن و حتی از کسانی که از ادیان دیگر بودند، دفاع کرد که این نشأت گرفته از نگاه تقریبی وی بود که سبب وحدت امت اسلامی شد».[22]
آخوند عبدالحی میرزاعلی، امام جمعه اهل سنت آق‌قلا گفت: «سیره پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و آموزه‌های دین مبین اسلام نیز بر اصل برادری تأکید دارد و حاج قاسم سلیمانی بهترین نمونه از کسانی است که از این سیره الگوبرداری کرده و آن را در همه جهات زندگی خود عملی کرد».[23]
آخوند عبدالجلیل فرهمند یکی از کارشناسان علوم دینی اهل سنت نیز درباره این شهید بزرگوار می‌گوید: «شهید سلیمانی مدافع اسلام و سرزمین اسلامی بود و هم در زمان حیات و هم شهادت، سبب وحدت و اتحاد ملی در مقابل استکبار و صهیونیست است».[24]
مهم‌ترین برکت شهادت شهید سلیمانی، این بود که باعث وحدت دوباره اسلام و مسلمین شد. رحیم آخوند صمدی امام جمعه اهل سنت شهرستان رازو جرگلان، ضمن محکومیت اقدامات ضدبشری آمریکای جنایت‌کار به خصوص در ترور شهید سلیمانی گفت: «شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و شهیدان جبهه مقاومت برخلاف خواست دشمنان اسلام، موجب وحدت و انسجام مسلمانان و مظلومان جهان شده و می‌شود؛ به گونه ای که شهادت وی میلیون‌ها مسلمان را در ماتم فرو برد و از وی نمادی بین‌المللی در دفاع از حقوق مظلومان جهان ساخت». وی با بیان اینکه دشمنان از ابتدای انقلاب اسلامی با ملت ایران اسلامی در جنگ بودند، افزود: «آمریکای جنایت‌کار و منافقین در طول تاریخ انقلاب همیشه با ترور افراد شاخص مردمی درصدد ایجاد شکاف و ضربه زدن به پیکره نظام و انقلاب بودند، ولی نمی دانند شهادت مجاهدان بی ادعایی نظیر شهید سلیمانی، نه تنها آسیبی به نظام اسلامی نمی زند، بلکه موجب وحدت فزاینده مظلومان و مسلمانان جهان خواهد شد».[25]
ماموستا فایق رستمی امام جمعه سنندج نیز امنیت و آسایش امروز کشور را مرهون خون پاک شهیدان دانست و گفت: «خون شهید سردار قاسم سلیمانی و همراهانش موجب تقویت وحدت در جهان اسلام خواهد شد و با تکیه بر این سرمایه بزرگ پاسخ سختی به دشمنان اسلام خواهیم داد».[26]
ماموستا سیدمحسن حسینی امام جمعه موقت سنندج هم در این مورد چنین گفته است: «بدون شک با شهادت سرلشکر سلیمانی تزلزلی در صفوف مسلمانان ایجاد نخواهد شد و ما را متحدتر می‌کند».[27]
در اینجا به برخی از خدمات این شهید بزرگوار، سردار دل‌ها پرداخته می‌شود:
خدمات شهید سلیمانی
همان‌گونه که در جایگاه شهید سلیمانی در بین اهل تسنن اشاره شد، این جایگاه، به خاطر خدماتی بوده که این شهید در طول مدت مسئولیت خود ارائه داده که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
1. کوتاه کردن دست تروریسم‌ها از منطقه
ماموستا عبدالرحمان مرادی امام جمعه اهل سنت کرمانشاه در خصوص نقش این شهید در مقابله با گروه‌های تکفیری چنین می‌گوید: «در سایه اسلام و برکات انقلاب اسلامی حرکت‌های بسیار خوبی در مقابله با تکفیری‌ها در منطقه توسط برادرانی که خود اهل سنت نیستند، همانند حاج‌قاسم‌سلیمانی، انجام شد و با از خودگذشتگی و رشادت هایی که داشتند این مهم را به اثبات رساندند و دست خائنین را از منطقه و کشور کوتاه کردند». وی همچنین به مبارزه این شهید عزیز با گروه‌های تروریستی اشاره کرده، می‌گوید: «جامعه اسلامی هرگز رشادت‌ها وجان‌فشانی‌های سردار سلیمانی در مبارزه و شکست داعش و دیگر گروهک‌های تروریستی در منطقه را از یاد نخواهد برد».[28]
2. نابودی داعش
مهم‌ترین خدمت شهید سلیمانی از دیدگاه اهل سنت، نابودی داعش بوده است و این خدمت را نه تنها برای ایران بلکه به همه جهان اسلام می‌دانند.یکی از علمای اهل سنت کردستان می‌گوید: «شهید قاسم سلیمانی نه تنها متعلق به ملت ایران، بلکه متعلق به کل جهان اسلام است؛ چرا که ایشان با از بین بردن و نابودی داعش خدمت بزرگی به اهل سنت در عراق و سوریه کرد».[29]
ماموستا محمدامین راستی امام جمعه موقت سنندج نیز اذعان داشت: «حاج قاسم متعلق به جهان اسلام است؛ چرا که این شهید بزرگوار با نابودی داعش خدمت بزرگی به اهل سنت در عراق و سوریه کرد».[30]
ماموستا عبدالسلام محمدی امام جمعه شهر حسین‌آباد نیز در این خصوص تصریح کرد: «این سردار شهید از سرداران جبهه مقاومت بود که در شکست داعش و گروه‌های تکفیری نقش کلیدی داشت.»[31]
«نوری المالکی» که مسئولیت نخست وزیری و فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق را برعهده داشت می‌گوید:
زمانی که داعش به عراق یورش برد اگر حاج قاسم سلیمانی و مسأله انتقال تسلیحات از سوی ایران به عراق نبود ما با مشکلات و تنگناهای فراوانی مواجه می‌شدیم. بله، درست است که ما در آن زمان سلاح خریداری کردیم اما کشورهای جهان در زمانی که لازم بود به ما سلاح ندادند. با این حال، حاج قاسم سلیمانی به دلیل نقشی که در عراق داشت و هم حضور دائمی‌اش در این کشور، به ما کمک زیادی کرد.[32]
3. ایجاد امنیت پایدار در کشور و منطقه
ماموستا سیدمحسن حسینی امام جمعه موقت سنندج به خدمات سپاه قدس در ایجاد امنیت اشاره کرده با انتقاد از خوش‌خیالی برخی‌ها در خصوص نقش‌آفرینی نکردن نیروهای سپاه اسلام در کشورهای منطقه چنین می‌گوید: «این افراد نادان و خوش خیال باید بدانند که آمریکا و جبهه استکبار بلایایی را که علیه ملت سوریه و عراق آوردند، اگر نیروهای برون‌مرزی سپاه قدس نبودند الان باید منتظر ناامنی در کشورمان بودیم».[33]
رئیس جمهور سوریه «اسد» در پیام تسلیت خود صراحتاً عنوان کرد:
مردم سوریه هیچگاه یاد شهید سلیمانی و خدمات او در زمینه دفاع از سوریه و مبارزه با تروریسم را فراموش نخواهند کرد. رئیس جمهور سوریه عنوان کرد که حاج قاسم سلیمانی در پیروزی‌های متعدد علیه تروریسم تکفیری در این کشور نقش آفرینی داشته است. به هر حال، به دلیل همین نقش آفرینی‌های گسترده در جبهه‌های مختلف مقاومت منطقه بوده است که از شهید سلیمانی تحت عنوان «سید الشهدا مقاومت» یاد می‌شود.[34]
«زیاد النخاله» دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین تصریح می‌کند:
قدرت و امکاناتی که امروز غزه به آن دست یافته است، نتیجه تلاش‌های بزرگ شهید سلیمانی است. گام راهبردی سردار سلیمانی با ارسال موشک‌ها و اسلحه‌ها به نوارغزه آغاز شد و این مسأله شبیه یک معجزه بود و از نظر فنی و امنیتی و امکان‌پذیر بودن بسیار سخت بود اما در نهایت چنین کاری انجام شد.[35]
ماموستا عزیز امیری امام جمعه بلبان‌آباد نیز در این خصوص گفت:
سردار سرلشکر پاسدار حاج قاسم سلیمانی که سراسر عمر را وقف مجاهدت، حراست و پاسداری از امنیت اسلام کرده بود، امروز شهادتش برای جهان اسلام و مردم ایران اسلامی مایه افتخار است که این سرباز و مجاهد فی سبیل الله و پاسدار شجاع امنیت ایران و منطقه که سال‌های متمادی در راه اعتلای کلمه الله و دفاع از کیان انقلاب و سرزمین‌های اسلامی جان خود را در طبق اخلاص گذاشته بود.[36]
عبدالله آخوند خوش نظر امام جمعه اهل سنت تازه یاب از توابع شهرستان مانه وسملقان با بیان اینکه شهید سلیمانی نقشی محوری در امنیت پایدار داشت، گفت: «امنیت مورد نظر آن شهید محدود به مرزهای ایران اسلامی نمی شد، بلکه آن فرمانده دلسوز برای حفظ و برقراری وحدت و امنیت مسلمانان، در سراسر جهان بنا بر فرموده پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) هجرت کرده و نقشی موثر ایفا می‌نمود».[37]
ماموستا عبدالسلام محمدی امام جمعه شهر حسین‌آباد به جلوگیری اقدامات شهید سلیمانی از فروپاشی و سقوط کردستان اشاره کرد و گفت:
کرد و کردستان مدیون رشادت‌ها و مجاهدت‌های شهید سردار حاج قاسم سلیمانی است که در حمله داعش و گروه‌های تکفیری و خلافت نامشروع و ناخوانده داعش تنها کسی که توانست اقلیم کردستان را از سقوط و فروپاشی نجات دهد سردار عزیز شهید قاسم سلیمانی بود.[38]
4. تأثیرگذاری در معادلات منطقه و جهان
عبدالله آخوند خوش نظر امام جمعه اهل سنت با اشاره به اینکه سردار شهید نقش چشم‌گیری در برهم زدن معادلات سیاسی استکبار جهانی و ایادی استکبار داشت، گفت: «سردار سلیمانی برای دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی نه تنها مدافع حرم، بلکه مدافع تمامی مظلومان جهان به‌ویژه مردم مسلمان عراق، سوریه و لبنان بود به گونه ای که این مجاهد بی ادعا پدیده شوم داعش را با درایت و رهنمودهای مقام معظم رهبری، از صحنه روزگار محو کرد».
آخوند عبدالجلیل فرهمند یکی از کارشناسان علوم دینی اهل سنت، با اشاره به نقش ایران در معادلات گفت: «امروز نقش اثرگذار جمهوری اسلامی در معادلات جهان و قدرت جبهه مقاومت در منطقه، مرهون مجاهدت‌های سپهبد شهید قاسم سلیمانی و همرزمانش است».[39]
نتیجه گیری
شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس جدای از ملت ایران، مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان را نیز متاثر کرد؛ چرا که خدمات ایشان در مبارزه با ظلم و استکبار و گروه‌های تکفیری و داعش بر هیچ کس پوشیده نیست. اگر «حاج قاسم» نبود، شاید بازهم منطقه میدان تاخت و تاز داعش و گروه‌های تکفیری بود که فجیع‌ترین جنایات را در حق مسلمانان منطقه روا داشتند و به انحای مختلف در کشتار مسلمانان از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.
فهرست منابع
کتب
قرآن کریم
ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا7؛ تصحیح مهدی لاجوردى، چاپ اول، تهران: نشر جهان، 1378ق.
حلوانى، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، تصحیح مدرسة الإمام المهدی4، چاپ اول، قم: مدرسة الإمام المهدی4، 1408ق.
طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
طبرسی، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق و تصحیح محمدباقر خرسان، چاپ اول، مشهد: نشر مرتضى، 1403ق.
لیثی واسطی، على بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، تصحیح حسین حسنى بیرجندى، چاپ اول، قم: دار الحدیث،1376ش.
شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، مصحح: صالح، صبحی، چاپ اول، قم: هجرت، 1414ق.
مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق و تصحیح جمعى از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
سایت‌ها
https://farsi.khamenei.ir
https://www.farsnews.ir
https://www.isna.ir
https://www.irna.ir
https://www.tasnimnews.com
* دانش‌آموخته سطح 3 حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری مدرسی انقلاب اسلامی.
[1]. زمر: 2.
[2]. محمد بن على ابن بابویه، عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج2، ص 69
[3]. على بن محمد لیثى واسطى، عیون الحکم و المواعظ، ص 348.
[4]. همان، ص 415.
[5] .https://www.irna.ir/news/83673115
[6]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[7]. احمد بن على طبرسى، احتجاج على أهل اللجاج، ج2، ص469 .
[8]. نور: 55.
[9]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981014000433
[10]. همان.
[11]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981013001521
[12]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[13]. همان.
[14]. حجرات: 10.
[15]. آل عمران: ۱۰۳.
[16]. سید محمدحسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 574.
[17]. آل عمران: 105.
[18]. حسین بن محمد بن حسن حلوانى، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص27.
[19]. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۸.
[20]. محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغه، ص421.
[21]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[22] .https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/10/09/2420892
[23]. همان.
[24]. همان.
[25]. https://www.irna.ir/news/83673115
[26]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981013001521
[27]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981014000433
[28]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[29]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981014000433
[30]. همان.
[31]. همان.
[32]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[33]. https://www.farsnews.ir/kordestan/news/13981014000433
[34]. https://www.mehrnews.com/news/5389794
[35]. https://www.isna.ir/news/99100805896
[36]. همان.
[37]. همان.
افزودن دیدگاه جدید