«نگاهی تازه؛ به شیوه «وداع » کردن معصومین (علیهم السلام ) با ماه مبارک رمضان»

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ، «نگاهی تازه ؛ به شیوه «وداع » کردن معصومین (علیهم السلام ) با ماه مبارک رمضان»

اشاره:

نوشتار حاضر سعی دارد تا نگاهی تازه به شیوه «وداع » حضرت محمد(صلی الله علیه وآله والسلم) وحضرت زین العابدین (علیه السلام )وحضرت صادق (علیه السلام ) با ماه مبارک رمضان، داشته باشد.لذا وظیفه همگانی است تا با پیروی کردن از این شیوه معصومین (علیهم السلام) بتوانیم با معرفت بیشتر از این ماه  سراسر رحمت وفیض ،خداحافظی نماییم.

1.دعای پیامبر(صلی الله علیه وآله والسلم) در وداع با جمعه آخر ماه رمضان

«جابربن عبدالله انصارى »می گوید در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان خدمت حضرت رسول (صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله) رسیدم چون نظر آن حضرت بر من افتاد فرمودند: که اى جابر این آخرین جمعه اى است از ماه رمضان، پس آن را وداع کن و بگو:«اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ اخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیامِنا اِیّاهُ فَاِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنى مَرْحُوما وَلا تَجْعَلنى مَحْرُوما[1]»

خدایا این ماه را ماه آخر روزه داری ما قرارمده و اگر چنین خواهی کرد پس مرا ازکسانی قرار ده که مورد رحمت تو قرار گرفته اند ومرا از محرومین قرار مده. پس بدرستى که هر که این دعا را در این روز بخواند به یکى از دو خصلت نیکو ظفر مى یابد:

الف :یا به رسیدن به ماه رمضان آینده برای او رقم خواهد خورد .

 ب:یا به آمرزش خدا و رحمت بى انتهایی الهی خواهد رسید..

2. وداع امام سجاد(علیه السلام ) با ماه رمضان

امام زین العابدین (علیه السلام ) اینگونه با ماه رمضان وداع می کردند :‌

الف: جبران دشواری ها

« اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اجْبُرْ مُصِيبَتَنَا بِشَهْرِنَا ،. دشواری‌های ما در این ماه را جبران کنی.

ب : روز عید ،روز گشایش

«وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا»و روز عید و روزه گشایی ما را بر ما مبارک گردانی

ج: روز دریافت فیوضات وآمرزش گناهان

3. وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ ، وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ ، وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِيَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ . و فیوضات بسیاری خود را شامل حال ما بگردانی و این روز را بیشتر از روزهای دیگر مایه عفو و بخشش و محو گناهان ما قرار دهی تا ما از تمام گناهان آشکار و نهان خود بخشیده شویم.

د: دریافت الطاف الهی

«اللَّهُمَّ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَايَانَا »، خواست ما ای خدا این است که از الطاف خودت به ما ببخشی.

ذ: رسیدن به سعادت ایمانی

«وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَيِّئَاتِنَا ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ ، وَ أَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِيهِ ، وَ أَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ» و به سعادت ایمانی در دنیا و اطمینان معنوی در آخرت دست پیدا کنیم و برای ما گناهی نمانده باشد مگر اینکه آن را بخشیده باشی و ما نیز اثری از شقاوت و بدبختی در وجود خویش نیابیم که در سایه عفو و رحمت بیکران تو، این روز ما سراسر فایده و نعمت است.

ر: خستگی ناپذیری

«السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوکٍ صِیَامُهُ سَأَماً» خداحافظ که در این وقت وداع، نه از تو ناراحتیم و نه از روزه‏ داری‏ ات خسته شده ‏ایم.

ز: خوشحال بودن از آمدن ماه رمضان و ناراحت از رفتن آن

«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ وَ مَحْزُونٍ عَلَیْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ» خداحافظ از جانب من که خواستار تو بودم و پیش از آمدنت خوشحال بودم که تو خواهی آمد و اکنون هم که می‏ خواهی بروی، اندوهگین شده‏ ام که از دوری‏ات چه کنم.

س : ازبین رفتن بدی ها ودرک خیرات

«السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِکَ عَنَّا، وَ کَمْ مِنْ خَیْرٍ أُفِیضَ بِکَ عَلَیْنَا[2]»! خداحافظ که چه بدی‏هایی را از ما دور کردی و چه خیراتی را با آمدنت نصیب مان کردی!

3. وداع امام صادق (علیه السلام ) با ماه رمضان

دعای «وداع »با رمضان دعایی است که ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند و موضوع آن خداحافظی با ماه رمضان است. امام از خدا می‌خواهد «وداع »با این ماه را آخرین «وداع »قرار ندهد.

الف :طلب آمرزش گناهان

«تَقُولُ فِي وَدَاعِ شَهْرِ رَمَضَانَ اللَّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ وَ قَوْلُكَ الْحَقُ‏ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ‏ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ‏»وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ قَدِ انْصَرَمَ‏ فَأَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّاتِ إِنْ كَانَ بَقِيَ عَلَيَّ ذَنْبٌ لَمْ تَغْفِرْهُ لِي وَ تُرِيدُ أَنْ تُحَاسِبَنِي بِهِ‏ أَوْ تُعَذِّبَنِي عَلَيْهِ أَوْ تُقَايِسَنِي بِهِ أَنْ يَطْلُعَ‏ فَجْرُ هَذِهِ اللَّيْلَةِ أَوْ يَنْصَرِمَ هَذَا الشَّهْرُ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ لِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ «در وداع ماه رمضان می‌گویی: خدایا تو در کتاب مُنزَل بر پیامبر مرسلت (صلّی اللَّه علیه و آله )فرموده‌ای و گفتهٔ تو حقّ است: «و آن ایام که روزه‌داشتنش بر شما واجب شده، ماه رمضان است که قرآن به‌عنوان راهنما برای مردم و به صورت آیات بینات از هدایت، و جداسازی حقّ از باطل نازل شده است،و این ماه رمضان است که سپری گشته است، پس تو را به حرمت ذات کریمت و کلمات تامّاتت (مخلوق کامل) مسئلت می‌کنم که اگر گناهی بر ذمّه‌ام باقی مانده باشد که آن را بر من نیامرزیده باشی، و بخواهی که مرا به علّت ارتکاب آن مورد محاسبه قرار دهی، یا مرا برای آن عذاب فرمایی، یا به تحمّل درد و رنج گرفتار سازی، از تو می‌خواهم که پیش از طلوع فجر این شب، و سپری‌شدن این ماه آن گناه را بر من ببخشی،‌ ای مهربان‌ترین مهربانان.

ب : اظهار ناتوانی ازشمارش نعمت های الهی

«اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِكَ كُلِّهَا عَلَى نَعْمَائِكَ كُلِّهَا أَوَّلِهَا وَ آخِرِهَا مَا قُلْتَ لِنَفْسِكَ مِنْهَا وَ مَا قَالَهُ الْخَلَائِقُ الْحَامِدُونَ الْمُجْتَهِدُونَ فِي ذِكْرِكَ وَ الشُّكْرِ لَكَ‏ الَّذِينَ أَعَنْتَهُمْ عَلَى أَدَاءِ حَقِّكَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِكَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ وَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ أَصْنَافِ النَّاطِقِينَ وَ الْمُسَبِّحِينَ لَكَ مِنْ جَمِيعِ الْعَالَمِينَ عَلَى أَنَّكَ بَلَّغْتَنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ عَلَيْنَا مِنْ نِعَمِكَ وَ عِنْدَنَا مِنْ قَسْمِكَ وَ إِحْسَانِكَ وَ تَظَاهُرِ امْتِنَانِكَ مَا لَا نُحْصِيهِ » خدایا تو را ستایش و سپاس به همگی انواع ستایش‌ها و سپاس‌هایت، بر کلیه نعمت‌هایت، چه آن نعمت‌ها که در آغاز انعام فرموده‌ای و چه آنها که در آخر عطا کرده‌ای، چه آنها که خودت برای خود ذکر نموده‌ای و چه آنها که خلایق حامد و کوشا در ذکر و شکر تو بر زبان رانده‌اند، همان حامدان و شاکرانی از اصناف خلقت که تو خود ایشان را بر ادای حقّت یاری داده‌ای، حمدگویان و سپاسگزارانی از فرشتگان مقرّب و انبیا و مرسلین و طبقات سخنگویان و تسبیح‌کنندگان برای تو، از همگی جهانیان. اگرچه تو ما را در حالتی به این ماه رمضان رسانده بودی که چندان از نعمت‌هایت بر ما جریان داشت و آن‌قدر از ارزاقت و احسانت و توالی منن و تراکم الطافت بر ما وارد شده بود که از شمارش آن ناتوان بودیم!

ج: قبولی اعمال به بهترین شکل

«فَلَكَ الْحَمْدُ الْخَالِدُ الدَّائِمُ الزَّائِدُ الْمُخَلَّدُ السَّرْمَدُ الَّذِي لَا يَنْفَدُ طُولَ الْأَبَدِ جَلَّ ثَنَاؤُكَ أَعَنْتَنَا عَلَيْهِ حَتَّى قَضَيْتَ عَنَّا صِيَامَهُ وَ قِيَامَهُ مِنْ صَلَاةٍ فَمَا كَانَ مِنَّا فِيهِ مِنْ بِرٍّ أَوْ شُكْرٍ أَوْ ذِكْرٍ اللَّهُمَّ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا بِأَحْسَنِ قَبُولِكَ وَ تَجَاوُزِكَ وَ عَفْوِكَ وَ صَفْحِكَ وَ غُفْرَانِكَ وَ حَقِيقَةِ رِضْوَانِكَ حَتَّى تُظْفِرَنَا فِيهِ بِكُلِّ خَيْرٍ مَطْلُوبٍ وَ جَزِيلِ عَطَاءٍ مَوْهُوبٍ تُؤْمِنُنَا فِيهِ مِنْ كُلِّ مَرْهُوبٍ أَوْ بَلَاءٍ مَجْلُوبٍ أَوْ ذَنْبٍ مَكْسُوبٍ‏» پس بر تو باد حمد جاوید دائم فزاینده ابدی سرمدی که در کشاکش درازنای زمان و طول ابدیت فنا نپذیرد. شکوهمند و بلند بارگاه است کاخ ثنای تو! تو ما را بر قیام به وظائف این ماه یاری کردی، تا به گرفتن روزه‌اش و قیام به نمازش از سوی ما برگزار شد. پس هر کار نیکی یا هر شکری یا ذکری که در این ماه از جانب ما به وقوع پیوسته است خدایاآن را به بهترین نوع قبولت و گذشتت و عفوت و اغماضت و آمرزشت و خشنودی حقیقیت از ما بپذیر، تا ما را به این وسیله به هر خیر دلخواه و عطای سرشار موهوبی نائل‌سازی که در پناه آن از هر پیشامد سهمگین، یا بلای دستاورد از معصیت، یا گناه خودکرده‌ای در امانمان داری.

د: رواشدن حاجت ها

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِعَظِيمِ مَا سَأَلَكَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ مِنْ كَرِيمِ أَسْمَائِكَ وَ جَمِيلِ ثَنَائِكَ وَ خَاصَّةِ دُعَائِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ‏ شَهْرَنَا هَذَا أَعْظَمَ شَهْرِ رَمَضَانَ مَرَّ عَلَيْنَا مُنْذُ أَنْزَلْتَنَا إِلَى الدُّنْيَا بَرَكَةً فِي عِصْمَةِ دِينِي‏ وَ خَلَاصِ نَفْسِي وَ قَضَاءِ حَاجَتِي وَ تَشْفِيعِي فِي مَسَائِلِي‏ وَ تَمَامِ النِّعْمَةِ عَلَيَّ وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّي وَ لِبَاسِ الْعَافِيَةِ لِي وَ أَنْ تَجْعَلَنِي بِرَحْمَتِكَ مِمَّنِ ادَّخَرْتَ لَهُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا لَهُ خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فِي أَعْظَمِ الْأَجْرِ وَ أَكْرَمِ الذُّخْرِ وَ أَحْسَنِ الشُّكْرِ وَ أَطْوَلِ الْعُمُرِ وَ أَدْوَمِ الْيُسْرِ» خدایا تو را به آن نام عظیم از نام‌های کریمت و به آن ثنای جمیل و دعای مخصوصت که یکی از آفریدگانت تو را به آن نام و به آن ثنا و به آن دعا خوانده است، مسئلت می‌کنم که بر محمّد و آل محمّد درود و رحمت فرستی، و این ماه ما را از جهت برکت در نگهداری دینم و رهایی جسم و جانم و رواشدن حاجتم و پذیرفته‌شدن شفاعت در خواهش‌هایم و کامل‌شدن نعمت بر من، و برگرداندن بدی‌ها از سوی من و پوشاندن خلعت عافیت بر من عظیم‌ترین رمضانی قرار دهی که از آغاز فرود آمدنمان از سوی تو به این دنیا بر ما گذشته است.

ذ: شب قدر عظیم‌ترین اجرو گرامی‌ترین ذخیره

«اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ وَ عِزَّتِكَ وَ طَوْلِكَ وَ عَفْوِكَ وَ نَعْمَائِكَ وَ جَلَالِكَ وَ قَدِيمِ إِحْسَانِكَ وَ امْتِنَانِكَ أَنْ لَا تَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا- لِشَهْرِ رَمَضَانَ حَتَّى تُبَلِّغَنَاهُ مِنْ قَابِلٍ عَلَى أَحْسَنِ حَالٍ وَ تُعَرِّفَنَا هِلَالَهُ مَعَ النَّاظِرِينَ إِلَيْهِ وَ الْمُتَعَرِّفِينَ لَهُ فِي أَعْفَى عَافِيَتِكَ وَ أَتَمِّ نِعْمَتِكَ وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِكَ وَ أَجْزَلِ قِسْمِكَ». و از تو می‌خواهم که به رحمت خودت مرا از کسانی قرار دهی، که شب قدر را در عظیم‌ترین اجر و گرامی‌ترین ذخیره و بهترین شکر و طولانی‌ترین عمر و بر قرارترین رفاه، برای او اندوخته‌ای و آن را برای او از هزار ماه بهتر ساخته‌ای.

خدایا و از تو مسئلت دارم، به رحمتت و عزّتت و بخشش بیمنّت، و عفوت، و انواع نعمت، و جلالت قدر و علوّ منزلتت، و قدیم احسان و سابق امتنانت، که این ماه را آخرین نوبت برخورد ما با ماه رمضان قرار ندهی، تا در سال آینده، با بهترین حال، ما را به ملاقات آن برسانی، و هلال آن را با نگرندگان به سوی آن، و جستجوگران برای آن در کامل‌ترین مراتب عافیتت، و جامع‌ترین انواع نعمتت، و گسترده‌ترین رحمتت و سرشارترین قسمتت قرار دهی.

ر: این وداع ،آخرین وداع من نباشد

«اللَّهُمَّ يَا رَبِّيَ الَّذِي لَيْسَ لِي رَبٌّ غَيْرُهُ لَا تَجْعَلْ هَذَا الْوَدَاعَ مِنِّي لَهُ وَدَاعَ فَنَاءٍ وَ لَا آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي لِلِّقَاءِ حَتَّى تُرِيَنِيهِ مِنْ قَابِلٍ فِي أَسْبَغِ النِّعَمِ وَ أَفْضَلِ الرَّجَاءِ وَ أَنَا لَكَ عَلَى أَحْسَنِ الْوَفَاءِ «إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ» اللَّهُمَّ اسْمَعْ دُعَائِي وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِي وَ تَذَلُّلِي لَكَ وَ اسْتِكَانَتِي وَ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ فَأَنَا لَكَ مُسْلِمٌ لَا أَرْجُو نَجَاحاً وَ لَا مُعَافَاةً إِلَّا بِكَ وَ مِنْكَ فَامْنُنْ عَلَيَّ جَلَّ ثَنَاؤُكَ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ وَ بَلِّغْنِي شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَنَا مُعَافًى مِنْ كُلِّ مَكْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ وَ جَنِّبْنِي مِنْ جَمِيعِ الْبَوَائِقِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَعَانَنَا عَلَى صِيَامِ هَذَا الشَّهْرِ حَتَّى بَلَغْنَا آخِرَ لَيْلَةٍ مِنْهُ[3]»

خدایا ای آن پروردگار من که مرا جز او پروردگاری نیست، این وداع من با آن ماه را وداع فنا و آخرین عهدم به لقا قرار مده، تا با فرا رسیدن سال آینده، آن را در گسترده‌ترین نعمت، و برترین امید به من بنمایانی، در حالی که من در عهد خود با تو در بهترین شرایط وفا باشم؛ زیرا که تو شنونده و اجابت‌کننده هر دعایی.

خدایا دعای مرا بنیوش، و بر زاری، و اظهارخواری، و نگونساریم در پیشگاه تو، و توکلم بر تو، رحمت آور؛ زیرا که من در برابر تو بر سر تسلیمم، و هیچ رستگاری و کامیابی را جز به وسیله تو و از جانب تو امید نمی‌دارم، پس‌ ای خدایی که ثنای تو از حدّ توصیف بالاتر است، و نام‌هایت در هاله‌ای از قداست قرار گرفته است، بر من منّت گذار، و مرا در حال عافیت از هر امر مکروه و محذوری به ماه رمضان دیگر برسان، و از همگی شرور دور بدار. ستایش و سپاس خدایی را که ما را به روزه‌گرفتن این ماه یاری کرد، تا به آخرین شب آن دست یافتیم.

خداحافظ ای ماه غفران ورحمت                       خداحافظ ای ماه عشق وعبادت

خداحافظ ای ماه نزدیکی بر آرزوها                  خداحافظ ای ماه مهمانی حق تعالی

خداحافظ ای دوریت سخت وجانکاه                   خداحافظ ای ماه بهترین خدا

[1] . مسائل الشیعه ج10ص365.

[2] . فرازی از دعای 54 «صحیفه سجادیه».

[3] . صدوق، «من لایحضره الفقیه،» ج۲، ص۱۶۴.و کلینی،« الکافی» ج۴، ص۱۶۵.