حوزه و تبلیغ (2) مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین نبوى

نام نشریه: مبلغان ، مهر و آبان 1387 ، شماره 108

اشاره‏

توجه شما را به بخش دوم گفتگوى حجت الاسلام والمسلمین نبوى معاون تبلیغ و آموزشهاى كاربردى حوزه علمیه قم با خبرنگار مركز خبر حوزه، در خصوص مدارس پیش حوزوى و طرح هجرت كوتاه و بلندمدت، جلب مى ‏كنیم.

· آیا تبلیغ به استعداد افراد برمى‏گردد یا نیازمند یادگیرى و مهارت است؟

o یك زمانى خط و رشته‏هاى هنرى را موروثى مى‏دانستند؛ اما امروزه اینچنین نیست. بازیگرى زمانى هنر بود و مى‏گفتند كه به قریحه ذاتى است؛ ولى امروزه تمام حركتهاى یك بازیگر را قطعه قطعه مى‏كنند و بر روى قطعات مختلف تمرین مى‏دهند و جواب مى‏گیرند. ما در بحث منبر هم این كار را كرده‏ایم، ما منبر را قطعه قطعه كرده‏ایم و فرمولهاى مورد نیاز آن را آموزش مى‏دهیم و سپس افراد باید در كلاسهاى كارورزى با حضور استاد وارد گروههاى مهارتى شوند و در جمع خود، تمرین عملى كنند: البته این‏جور نیست كه این آموزشها و تمرینها به همه افراد یك جور جواب دهد؛ اما معدل توانمندى خطابه این نیروها خیلى افزایش پیدا كرده است، از اینرو مى‏توان گفت: بخشى از خطابه، مربوط به استعداد است و بخش دیگرى اكتسابى است و باید آموزش داده شود كه اگر تمرین كنند به نتایج مطلوب دست پیدا خواهند كرد.

· جنابعالى در سخنرانیهاى مختلفى به تأسیس مدارس پیش حوزوى یا همان مدارس وابسته به حوزه اشاره كرده‏اید، در این باره توضیح بفرمایید.

o مدارس پیش حوزوى به نظر من یك تحول عظیم است. اگر حوزه به‏طور جدى وارد این عرصه شود، بستر یك تحول بزرگ خواهد بود. در این طرح چند هدف را دنبال مى‏كنیم، اوّلین هدف این است كه اگر ما با روشهاى تربیتى مدارس آموزش و پرورش مشكل داریم و مى‏گوییم كه آموزش و پرورش در ساختن نسلى پارسا موفق نبوده است، در این طرح به هر حوزه‏اى یك مدرسه داده مى‏شود تا مدل دلخواه حوزه را از جهت تربیتى در این مدرسه اعمال كند، ما الآن 250 حوزه علمیه داریم. اگر به‏طور متوسط تحت اشراف تفكرات تربیتى هر حوزه‏اى، یك مدرسه راه‏اندازى شود، 250 مدرسه را مى‏توانیم اداره كنیم.

· آیا طرح مدارس پیش حوزوى مدون شده است؟

o بله! در این طرح به لحاظ آموزشى، كم‏ترین تغییر آموزشى را داریم، یكى از اشتباهات مدارسى كه تحت مدیریت افراد متدین قرار مى‏گیرد، این بوده است كه به سوى افزایش حجم آموزشها رفته‏اند. ما با این امر موافق نیستیم، ما مى‏گوییم همان آموزشها با مدیریت توانمند و كار تربیتى درست ارائه شود. ممكن است آموزشهایى را اضافه كنیم ولى خیلى محدود خواهد بود و در بحث تربیت، یك طرح تربیتى خاص را در حال تدوین داریم.

این طرح در آموزش و پرورش بى‏سابقه است. به موازات طرح تربیتى، یك طرح تربیتى براى حوزه‏ها دنبال مى‏كنیم، از معاونت تهذیب و جاهاى دیگر سؤال كردیم، هیچ كس یك طرح تربیتى به ما تحویل نداد كه اگر خواستید طلبه‏اى را تربیت كنید، فلان فرآیند را باید طى كنید. اصلاً هدف تربیتى معلوم نیست. ما مى‏گوییم همه باید مثل پیغمبر و امام صادق‏علیه‏السلام باشید. این درست است؛ اما طبق روایات اهل بیت‏علیهم‏السلام نمى‏توانیم عین آنها زندگى كنیم و تا حدّ توان باید خود را به آنها نزدیك كنیم. ما در این طرح، هدف تربیتى خود را مشخص كرده و شاخصهاى كلیدى تربیتى را تعریف كردیم.

· آیا كادر آموزشى این مدارس از حوزه‏ها تأمین مى‏شود؟

o نه! ما دنبال این هستیم كه فضاى آموزشى و نیروى انسانى را آموزش و پرورش بدهد؛ لكن كار مدیریت و تربیتى‏اش به عهده حوزه باشد. نیروهاى مناسب در بدنه آموزش و پرورش وجود دارد، مشكلى كه داریم این است كه یك مدل تربیتى مناسب نداریم.

· این طرح، اختصاص به چه مقطعى دارد؟

o ما الآن كا را در دبیرستان و راهنمایى آغاز كرده‏ایم، اما معتقدیم اگر بخواهیم كار تربیتى جامع بكنیم باید از روز اوّل تربیت، وارد معركه شویم یعنى اعتقاد به راه‏اندازى این مراكز آموزشى در مقاطع پیش‏دبستانى نیز داریم.

· ایده خوبى است، اما به نظر شما موفق مى‏شود؟

o امسال 4 مدرسه را راه انداخته‏ایم. مجوز 11 مدرسه را گرفته‏ایم و سال تحصیلى آینده آغاز به كار خواهند كرد. اگر ما یك فضاى مطمئنى براى مردم ایجاد كنیم، استقبال مردم بسیار بالا خواهد بود.

دومین هدف ما این است كه افرادى كه وارد حوزه مى‏شوند با پیشینه تربیتى وارد شوند. به نظر ما در حوزه، كار تربیتى مهم‏تر از كار آموزشى است. الآن ما با چشم بسته، طلاب را پذیرش مى‏كنیم. یك آزمون و مصاحبه مى‏گذاریم كه بعضاً بعد از سه سال مى‏فهمیم این فرد به درد دنیاى طلبگى نمى‏خورد. خب اگر با شناخت باشد، دچار این مشكلات نخواهیم شد.

بحث دیگر این است كه میانگین استعدادهاى ورودى به حوزه پایین است. ما اگر مدارس با جاذبه راه انداختیم كه افراد مستعد در آن حضور یابند، آنها را تشویق به حضور در حوزه خواهیم كرد. الآن دانش‏آموزان متوسطه یا پیش‏دانشگاهى با حوزه آشنایى ندارند و در معرفى مشاغل هم حرفى از حوزه وجود ندارد، بسیارى از دانش‏آموزان بااستعداد، اگر با هدف و توانمندیهاى حوزه، آشنا شوند، وارد حوزه خواهند شد. و ما با راه‏اندازى این مدارس، هم كانال مطمئن براى ورود به حوزه ایجاد مى‏كنیم و هم كانالى براى جذب افراد مستعد. از طرف دیگر اگر دانش‏آموزان این مدارس، مناسب ورود به حوزه نباشند، هیچ مشكلى پیش نمى‏آید و مى‏توانند در مراكز و مقاطع دیگر ادامه تحصیل دهند؛ اما اگر كسى وارد حوزه شد و بعد از سه سال او را بیرون كردیم، تا پایان عمر، میانه مناسبى با حوزه طلبگى نخواهد داشت. با اجراى درست این طرح، خیلى از ضایعات كه الآن در پذیرش، جذب یا طرد افراد داریم، برطرف مى‏شود.

· فضاى آموزشى این مدارس را حوزه تأمین مى‏كند یا آموزش و پرورش؟

o به دنبال رایزنى هستیم تا آموزش و پرورش، فضاهاى آموزشى مورد نیاز را در اختیار ما بگذارد. جدیداً با وزیر آموزش و پرورش جلسه داشتیم، من به ایشان گفتم اگر مى‏خواهید حوزه به كمكتان بیاید، نباید از حیث امكانات، وابسته به حوزه باشید، مثلاً حوزه براى شما مدرسه درست كند، بلكه دنبال این باشید كه بخشى از فضاهاى آماده خود را در اختیار حوزه بگذارید تا ببینید مدل تربیتى آن جواب مى‏دهد یا خیر.

· آیا در صورت تمایل، وارد حوزه‏هاى سفیران هدایت خواهند شد یا بین دوره كوتاه یا بلند مدت حوزه مخیرند؟

o خیر مى‏توانند طرح كوتاه مدت یا بلند مدت حوزه را طبق تمایل خود انتخاب كنند.

· نحوه گزینشتان براى این مدارس چگونه خواهد بود؟

o در مدارس وابسته به حوزه به دنبال این هستیم كه اگر فرد، خانواده‏اش صالح باشد و خودش سوء پیشینیه نداشته باشد، بیاییم روى او كار تربیتى كنیم.

امیرالمؤمنین‏علیه‏السلام نیز در روایتى فرمود: در امور كارگزارانت، با آزمایش آنها، افراد باتجربه را براى مسئولیتها انتخاب كن، افراد باحیا را انتخاب كن كه از خانواده‏هاى صالح و داراى سابقه دیندارى باشند. ما مسئولیت طلبگى را خیلى مسئولیت مهمى مى‏دانیم، باید با خانواده و پیشینه او آشنا باشیم.

· از نظر آمارى چند نفر در طرح هجرت بلند مدت حضور دارند؟

o الآن حدوداً 2350 نفر روحانى هجرت طولانى مدت داریم. یعنى حداقل یكسال با خانواده در منطقه محروم، تبلیغ مى‏كنند و افرادى داریم كه 6 سال است فعالیت مى‏كنند.

· تشخیص اینكه مبلّغ به كجا برود با شماست یا مبلّغ؟

o ما جاهاى مورد نیاز یعنى مناطق فاقد روحانى و داراى شرایط اعزام را شناسایى كرده‏ایم و مبلّغ مى‏تواند محلّ تبلیغ خود را انتخاب كند.

· آیا شما روحانى هجرت بلند مدت به شهرها اعزام مى‏كنید؟

o بله بعضى شهرها هستند كه اصلاً روحانى ندارند، ملاك جمعیت است و بدون روحانى بودن مناطق.

عده‏اى از اینها علاوه بر كار تبلیغ، كار تدریس در حوزه‏هاى علمیه را هم انجام مى‏دهند و تدریس در حوزه‏ها براى ما اولویت دارد. از دیگر ضوابط این طرح آن است كه این افراد به محض اینكه وارد هر شغلى شوند، آنها را از طرح خارج مى‏كنیم.

· درباره حضور در سازمان تبلیغات و دانشگاه‌ها هم همینطور است؟

o البته در خصوص دانشگاه گفته‏ایم كه 4 ساعت تدریس در هفته مى‏توانند داشته باشند، اما بیش‏تر نه! در مدارس آموزش و پرورش هم مُبلّغ هجرت روزى یك ساعت مى‏تواند برود كار تبلیغى كند، چون مى‏خواهیم كاملاً در اختیار مردم باشد. اگر بخواهد كارخانه یا اداره‏اى هم برود، اجازه نمى‏دهیم.

· یعنى نماز هم اجازه نمى‏دهید در ادارات و كارخانه‏ها بخواند؟

o نه! نماز هم باید در مسجد و براى مردم عادى بخواند، آنها خودشان بودجه فرهنگى دارند و مى‏توانند روحانى جذب كنند.

ما روحانى مى‏خواهیم كه در آن منطقه كار تبلیغى كند و ممحض در كار براى بچه‏ها، جوانان، ارتباط مردمى، رسیدگى به فقرا و... باشد.

· حالا واقعاً روحانیون شما از صبح تا شب وقت خود را صرف تبلیغ اقشار مختلف آن منطقه مى‏كنند؟

o نوعاً همین‏طور است و به شدت وقتشان پر است، ما گفته‏ایم كه دو ساعت قبل از ظهر بروند مسجد، چون مسجد محلّ كار روحانى است. مردم اگر مسئله دارند بروند بپرسند و مطالب خود را مطرح كنند. اختلافات خانوادگى و احیاناً محلى خود را بیان كنند و مشاوره بگیرند.

· آیا روحانیون هجرت مرخصى هم دارند؟

o ماهى دو روز مرخصى دارند و اگر غیربومى باشند ماهى سه روز.

· طرح هجرت را از چه سالى شروع كردید؟

o سال 79 طراحى و برنامه‏ریزى آن را كردیم و از سال 80 آغاز شد.

· فعالیتهایى كه تا به حال روحانیون طرح هجرت به صورت عمده انجام داده‏اند چه بوده است؟

o 752 نفر را جذب حوزه‏هاى علمیه كرده‏اند، 19 هزار نفر را به تشكّلهاى دینى وارد كرده‏اند. جذب بیش از 99 هزار جوان به مسجد، تغییر نگرش نسبت به روحانیت 190 هزار مورد، ساخت و تأسیس مسجد 1326 مورد، توسعه مسجد 420 مورد، تعمیر مسجد 1044 مورد، تأسیس حسینیه 808 مورد، توسعه حسینیه 130 مورد، تعمیر حسینیه 230 مورد، تأسیس دار القرآن 179 مورد، توسعه دار القرآن 11 مورد، تعمیر دار القرآن 25 مورد، تأسیس كتابخانه 355 مورد، توسعه كتابخانه 32 مورد، تعمیر كتابخانه 66 مورد، همچنین خدمات اجتماعى فراوانى داشته‏اند مثل پیگیرى براى گازرسانى، آب و موارد دیگر كه بسیار مؤثر است؛ ولى به دلیل اینكه كار روحانى نیست ما در این آمارها نیاورده‏ایم، ولى انصافاً خدماتشان زیاد است.

برخى مسئولان مناطقى كه روحانى هجرت به آنجا اعزام شده، تصریح كرده‏اند با حضور روحانى دائم در مناطق، مشكلات و اختلافات محلى فروكش كرده است.

· چه طرحهایى براى ارتقاء سطح علمى و اخلاقى این افراد دارید؟

o یكى از مشكلات عمده این افراد و نگرانیهاى آنها، اُفت تحصیلى است. ما آموزش و خدمات آموزشى مختلفى براى اینها طراحى كرده‏ایم كه به آنها به صورت فهرست‏وار اشاره مى‏كنیم: كارهاى خدماتى براى آموزش در حوزه مانند كارهاى ثبت‏نام آنها در امتحانات حوزه را انجام مى‏دهیم.

كارشناسى تبلیغ از راه دور را براى آنها طراحى كرده‏ایم. اینها امتحان ورودى مى‏دهند و اگر قبول شدند، انتخاب واحد مى‏كنند و درسها را از طریق CD فرا مى‏گیرند و در امتحانات حاضر مى‏شوند.

كارشناسى ارشد تبلیغ را نیز به همین طریق طراحى كرده‏ایم، كه این دوره براى طلبه‏هاى سفیران یا فارغ التحصیلان مقطع كارشناسى تربیت راهنما و یا افرادى است كه در دیگر رشته‏هاى تحصیلى داراى مدرك كارشناسى‏اند.

این سه نوع آموزشى كه عرض شد هیچكدام اجبارى نیست و اختیارى است؛ اما مواردى نیز اجبارى است. مثلاً هر سه ماه باید یك جزء تفسیر قرآن را مطالعه و خلاصه‏نویسى كنند و امتحان دهند. این امتحانات در مراكز استانها برگزار مى‏شود و گاهى در شهرستانها.

از دیگر آموزشهاى اجبارى، احكام مبتلابه و مباحث اخلاقى است، اینها مجله مبلّغان را هم باید مطالعه كنند و به سؤالهاى آن پاسخ دهند. این موارد را براى آنها طراحى كرده‏ایم تا دچار افت تحصیل نشوند.

بخش دیگرى از آموزشها براى همسران اینهاست، در حدّى كه بتوانند قرائت نماز خانمها را تصحیح كنند، آموزش قرآن بدهند و احكام بانوان را تدریس كنند، چون گاهى این احكام را خانمها خجالت مى‏كشند از روحانى سؤال كنند. آموزشهاى فرقه‏اى منطقه‏اى، بخش دیگرى از آموزشهاى ما را تشكیل مى‏دهد.

· مانند همان آموزشهایى كه در حوزه‏هاى سفیران به تناسب مناطق وجود دارد؟

o بله، ولى شكلش فرق مى‏كند، اینها به صورت فشرده در چند روز صبح تا شب آموزشهاى لازم را مى‏بینند. آموزش دیگرى براى اینها داریم در خصوص توانمندسازى آنها براى حضور در مدارس آموزش و پرورش، آنوقت اگر این آموزشها را ببینند در مورد كلاسهایى كه براى جوانان در خارج از مدارس مى‏گذارند هم خیلى مؤثر است.

· آیا نظارت و ارزیابى هم در مورد عملكرد روحانیون طرح هجرت انجام مى‏گیرد؟

o ما چند مدل ارزیابى و نظارت داریم. اوّلاً در هر استانى، شوراى هجرت متشكّل از امام جمعه، مسئول حوزه علمیه، مسئول سازمان تبلیغات و نماینده طرح هجرت داریم. در هر استانى یك نمایندگى داریم و این نماینده در هر شهرى براى خود یك رابط دارد و با این كار یك شبكه تشكیلاتى در كلّ كشور ایجاد كرده‏ایم كه از این طریق امر نظارت انجام مى‏گیرد. ما در هر شهر به‏طور متوسط 15 روحانى داریم كه رابط ما، ماهى یك بار باید به اینها سركشى و فعالیتهاى آنها را بررسى كند. نماینده استان هم بایستى هر 6 ماه یكبار به همه اینها در شهرها سر بزند.

· در مقام عمل، این كارها واقعاً انجام مى‏شود؟

o بله! مرتب انجام مى‏شود و از سوى دیگر خود ما كه از اینجا مى‏رویم، هم بر نماینده‏ها نظارت داریم، هم بر رابطها و حتى به‏طور تصادفى، خودم مى‏روم روستاها، طلبه‏ها را مى‏بینم، بعد مى‏بینیم كه ارزیابیهایى كه اینها كرده‏اند چقدر دقیق بوده است و اگر موردى از فیلتر آنها گذشته باشد، بازخواست مى‏كنیم. به تمام ائمه جمعه هم گفته‏ایم كه شما نظارت داشته باشید، از اینرو شبكه‏هاى نظارتى ما متعدد است، به تمام ائمه جمعه هم گفته‏ایم كه شما نظارت داشته باشید. خیلى وقتها امام جمعه، گزارشى مى‏دهد كه رابط نداده است و ما اینها را دنبال مى‏كنیم.

· گزارشها مى‏آید قم؟

o بخشى از اینها در شوراى هجرت همان شهرستان بررسى مى‏شود و شورا رأى به تمدید حكم، جا به جایى فرد یا لغو حكم وى مى‏دهد و سپس به شوراى استان داده مى‏شود.

· مدت حكمهایتان چقدر است؟

o حكمها یك ساله است و پس از یك سال و درخواست تمدید حكم، حكم سه ساله مى‏دهیم.

افرادى كه امر نظارت در شبكه داخلى شما را انجام مى‏دهند، از صلاحیتهاى لازم براى نظارت برخوردارند؟

سعى كرده‏ایم بهترینهاى آن استان را از خود روحانیون طرح هجرت انتخاب كنیم.

· طرح هجرت كوتاه مدت چگونه است؟

o طرح هجرت كوتاه مدت مربوط به اعزام مبلّغ در ایام تبلیغ مانند ماه‏هاى محرّم و رمضان است و بیش‏تر سعى‏مان این است كه طلابى را كه از آموزشهاى تخصصى بهره‏مند شده‏اند به مناطق آسیب‏پذیر اعزام كنیم.

· این اعزامها تداخلى با اعزام دفتر تبلیغات و سازمان تبلیغات اسلامى ندارد؟

o نه! چون از قبل هماهنگ مى‏كنیم و هرجا آنها بفرستند، نمى‏فرستیم.

· الآن چند روحانى طرح هجرت بلند مدت نیاز داریم تا نیاز به روحانى در مناطق محروم برطرف شود؟

o   دقیقاً نمى‏توانم بگویم، ولى اگر حدود 6 هزار روحانى بلند مدت داشته باشیم، تقریباً همه روستاهاى بزرگ را پوشش مى‏دهیم، الآن هم تقریباً روستاى با جمعیت بالاى 3 هزار نفر نداریم كه فاقد روحانى باشد، ولى اگر بخواهیم روستاهاى با جمعیت بالاى 500 تا 3 هزار نفر را پوشش دهیم، نیازمند حدود 6 هزار روحانى هستیم.