مبلغ شایسته
نام نشریه: مبلغان، شماره 3
امروز جهان روی تبلیغات می‌چرخد
امام خمینی قدس سره
از جمله مسائل بسیار مهم و حیاتی در قرن حاضر، مسئله تبلیغ و تبلیغات است. اهمیت این امر برای دنیا طلبان در تحریف حقایق و یافتن قدرت و حفظ آن است.
علی رغم وحشی‌ترین جنایات، خود را مظلوم‌ترین انسان معرفی می‌نمایند به گونه‌ای كه عامۀ مردم نیز این دعوی ناحق ایشان را می‌پذیرند. از همین جهت است كه ناپلئون بناپارت می‌گوید: «از صدای قلم روزنامه نگاران بیشتر می‌ترسیم، تا صفیر گلوله» (1).
و كارتر (رئیس جمهور اسبق آمریكا) در مورد اهمیت تبلیغ می‌گوید: «یك دلار برای تبلیغات بهتر است تا ده دلار برای تسلیحات» (2).
و دقیقا به همین علت است كه انسان‌های صالح و مصلح نیز برای مقابله بلكه تهاجم هر چه قوی‌تر بر علیه ظلم و ظالمان و اجرای احكام خداوند در روی زمین باید هر چه سریعتر و بهتر خود را به این سلاح اساسی مجهز نمایند.
مع الاسف بنا به فرموده حضرت امام راحل رحمه الله : «قدرت تبلیغاتی ما بسیار ضعیف و ناتوان می‌باشد» (3). تاسف بیشتر آن هنگام خود را می‌نمایاند كه می‌بینیم استكبار جهانی و صهیونیسم و در كنار این دو، دنیای مسیحیت با تمام قوا مشغول هر چه بیشتر مجهز نمودن خود به پیشرفته‌ترین ابزار تبلیغی می‌باشند. در این مقام جهت تذكر، مقدار اندكی از تبلیغات آنها را به روایت آمار بیان می‌نماییم. باشد كه موجب تنبه نویسنده و خوانندگان شود تا فرمایشات گهربار حضرت امام خمینی علیها‌السلام را در مورد وظایف مسلمانان و روحانیون در امر تبلیغ هر چه بهتر به گوش جان بسپاریم و عمل نماییم. ان شاءالله.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» - مهمترین ارگان خبری كه مركز آن در شهر نیویورك است - روزانه 17 میلیون كلمه خبر به سراسر دنیا مخابره می‌كند. «یونایتدپرس» نیز روزانه 14 میلیون كلمه خبر برای 7 هزار مشترك خود، در 90 كشور جهان ارسال می‌كند خبر گزاری انگلیسی، رویتر در 69 كشور جهان دفتر دارد و اخبار خود را به 138 كشور جهان می‌رساند (4).
تشكیلات تبلیغی مسیحیت نیز به گونه‌ای است كه از سال 1931 واتیكان یك فرستندۀ رادیویی به وسیله «پاپ پیوس ششم» و «ماركوتی» تاسیس كرده و این رادیو 20 ساعت در شبانه روز به 30 زبان زنده دنیا برنامه پخش می‌كند و شنوندگان خود را در جریان مسائل و اخبار مربوط به كلیسا و جهان قرار می‌دهد. نشریات وابسته به واتیكان كه در سراسر دنیا به زبانهای گوناگون منتشر می‌شود، بالغ بر پنج هزار نوع با دو میلیارد تیراژ است (5).
لذا بر ما مبلغان و مسلمانان است كه تمام تلاش و كوشش خود را مصروف رشد و اعتلای اسلام كرده، در این راه از هیچ عملی دریغ نورزیم.
این حقیر نیز بر آن شدم كه برخی از وظایف مبلغان گرامی را از دیدگاه امام خمینی قدس سره (آن عالم ربانی و سیاستمدار فكور) برشمرم، باشد كه آنها را چراغ راه تبلیغ خود قرار دهیم.
1 - احاطه به مسائل روز
در این زمان آگاهی و تسلط كامل بر حوادث اطراف از واجبات تبلیغ می‌باشد، و بر مبلغ است كه تا حد توان خود، بدانها توجه نموده و از هر گونه سستی و فتور پرهیز نماید. بحمدالله با پیروزی انقلاب اسلامی و رشد جامعه، مردم وجوانان به مبلغی كه از مسائل روز بی خبر یا كم اطلاع باشد توجه نمی‌كنند و بدین سان مبلغ قدرت و توان تبلیغی خود را از دست می‌دهد.
امام قدس سره در این مورد می‌فرمایند: «مجتهد باید به مسائل زمان خود، احاطه داشته باشد. (6) »
تذكر این نكته خالی از فایده نیست كه منظور از احاطه، شناخت جزیی مسائل نیست زیرا كه این نوع شناخت احاطه آور نمی‌باشد بلكه پیوند و ربط میان این جریانات است كه انسان را محیط بر مسائل می‌كند، و طبیعی است كه در این صورت نه تنها شبهات نمی‌تواند او را از صراط مستقیم منحرف كند، بلكه می‌تواند از او فردی هادی و راهنما برای اقشار دیگر بسازد.
حضرت امام قدس سره كه تفكر و تاملی دقیق در مسائل روز داشتند، در لحظات بحرانی و حساس، یعنی، آن هنگام كه به ركت خزنده‌ای علیه اسلام و مسلمین در دولت منحوس پهلوی پی می‌برند، صدای كوبنده شان كاخ آنها را به لرزه درمی آورد و خواب شیرینشان را به كابوسی تبدیل می‌كرد.
یكی از بیانات امام راحل رحمه الله را با هم می‌خوانیم:
«شما ببینید كه محمدرضا چه ضربه‌ای به روحیه پزشكان ما زد، او با طبیبان به گونه‌ای برخورد كرده بود؛ كه مثلا، برای یك عمل جراحی باید روانه خارج شد. این خود نقشه‌ای بود برای تضعیف روحیه متخصصین ما تا خیال كنند در تمام زمینه‌ها عقب افتاده هستند.» (7)
می بینیم كه اگر امام رحمه الله احاطه به این اعمال نداشت، این برداشت میسر نمی‌شد نه آن كه مسائل جزیی مثل تعداد مسافرتهای محمدرضا را بداند كه هیچ تاثیری در فهم حركتهای خائنانه او نخواهد داشت.
2 - آمادگی رویارویی با مسائل جدید
اگر مبلغ احاطۀ كامل به دست بیاورد، می‌تواند با آمادگی كامل با تشبیهات و شبهه پراكنی‌ها روبرو شود و جواب مناسب برای دشمنان یا دوستان تحت تاثیر آماده سازد. و بدین وسیله جامعه را به سرمنزل مقصود راهنمایی كند.
امام رحمه الله در این مورد خطاب به مبلغین اسلام و روحانیون می‌فرمایند: «باید نبض تفكر و نیاز آیندۀ جامعه را همیشه در ست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عكس العمل مناسب باشند، چه بسا شیوه‌های رایج ادارۀ امور مردم در سالهای آینده تغییر كند و جوامع بشری برای حل مشكلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا كنند، علمای بزرگوار اسلام از هم اكنون باید برای این موضوع فكری بكنند.» (8)
آری، مبلغ چیره دست با احاطه بر مسائل روز جامعه خود می‌تواند تا حدودی به برخی از مسائل جدید كه هنوز برای بشریت چهرۀ خود را نمایان نكرده است، دست یابد و در حل آن بكوشد و یا حداقل خود را آمادۀ مقابله و رویارویی با آن بكند.
اتفاقا این مطلب یكی از دو مسئله اساسی‌ای بود كه رهبر فرزانه انقلاب در جمع فضلا و علمای حوزه علمیۀ قم بدان اشاره كردند وعلمای سلف را دارای این صفت دانستند، و فرمودند:
«در زمان شیخ طوسی اگر دشمن مكتب اهل بیت می‌گفت: «لامصنف لكم» ؛ شما كتاب و تصنیف ندارید، شیخ طوسی خودش به تنهایی وارد میدان می‌شد و بزرگترین كتاب رجالی را تلخیص می‌كرد و اختصاصا یك كتاب و فهرست رجالی دیگر می‌نوشت،... هنوز اشكال كسی كه می‌گفت: «فقه ندارید» از خانه‌اش بیرون نرفته بود كه ناگهان یك كتاب عظیم پرفرع پرتحقیق (به حسب سطح تحقیق آن روز) و «مبسوط» عرضه می‌گردید. اگر «محمدبن زكریای رازی» چهار كلمۀ الحادی بر زبانش جاری می‌شد، فورا «سیدمرتضای رازی» در رد او كتاب می‌نوشت و نمی‌گذاشت حرف او بی جواب بماند و...» (9).
3 - اهتمام به امور مسلمین
دین اسلام به نوع دوستی و انسان دوستی اهمیت داده و كمك به مسلمانان و توجه به وضع و حال آنها را وظیفه مسلمانان قلمداد می‌كند و یاری مسلمینی كه دچار فقر مادی و معنوی می‌باشند و برای احقاق حقوق خود هیچ پشتیبان و یاوری ندارند تكلیف مسلمانان معرفی فرموده است و از سوی دیگر خداوند عزوجل طرد و عدم توجه به ایشان را توسط پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به شدت نفی می‌كند و پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم خطاب به دنیاپرستان می‌فرمایند: «و ما انا بطارد الذین امنوا...» (10) ؛ «من هرگز مردم با ایمان را (اگر چه به نظر شما فقیر و بی چیز باشند) از خود دور نمی‌كنم»
و پرواضح است كه روحانیون و مبلغین عزیز نیز از آنجا كه انتسابشان به وجود مقدس پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم بیشتر است، ب اید به این نكته توجه وافری داشته باشند.
امام راحل رحمه الله نیز این مهم را در نظر داشته و در خطاب به ائمۀ جمعه مراكز استانهای سراسر كشور در تاریخ 61/7/22 می‌فرمایند:
«ما باید... اهتمام به امور مسلمین داشته باشیم و اهتمام به امور مسلمین تنها مسئله گویی نیست، علاوه بر آنها، امور سیاسی، اجتماعی و سایر گرفتاریهای مسلمین است كه هر كس به آنها اهتمام نكند مسلمان نیست، شما (روحانیون و مبلغان) باید بر تمام امور مسلمین نظارت داشته باشید.»
و در جای دیگر می‌فرمایند:
«خدمت همین نیست كه درس بخوانید، موظفید برای گرفتاریهای مسلمین كوشش كنید و در این راه با دشمنان مبارزه كنید. (11) »
4 - تبلیغ عملی
در دین مبین اسلام ارزش واقعی به عمل كردن به دستورات اسلامی است و قرآن كریم عالمان بی عمل را مانند «حِمار» معرفی می‌كنند.
در جای دیگر می‌فرماید:
«یا ایها الذین آمنوا لم تقولون ما لاتفعلون كبر مقتا عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون» (12) ؛ای كسانی كه ایمان آورده اید! چرا سخنی می‌گویید كه عمل نمی‌كنید؟! نزد خدا بسیار موجب خشم است كه سخنی بگویید كه عمل نمی‌كنید!»
پس تبلیغ بی عمل نه تنها عبادت محسوب نمی‌شود بلكه موجب برانگیختن خشم و غضب الهی نیز می‌شود.
از این آیه شریفه جهات زیر فهمیده می‌شود:
الف - تبلیغ باید با عمل، هماهنگ باشد.
ب - تبلیغ بدون عمل، موجب دوری از خدا می‌شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «كونوا دعاة الناس بغیر السنتكم لیروا منكم الورع والاجتهاد و الصلوة و الخیر و ان ذلك داعیة» (13) ؛ مردم را با غیر از زبان - یعنی عمل - دعوت كنید مردم باید تقوی و كوشش و نماز وعمل خیر را از شما ببینند و این همان تبلیغ و دعوت واقعی می‌باشد.
آثار تبلیغ بدون عمل
الف: گفتار بدون تاثیر
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
«ان العالم اذا لم یعمل بعلمه زلت موعظته عن القلوب كما یزل المطر عن الصفا» (14) ؛ عالم اگر به علم و دانش خود عمل نكند، موعظۀ او از دلها می‌لغزد، همان طوری كه باران از سنگ صاف (وغیرقابل نفوذ) می‌لغزد.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید:
«یا اباذر! مثل الذی یدع بغیر عمل، كمثل الذی یرمی بغیر وتر» (15) ؛ای ابوذر! مثل كسی كه مردم را به دین دعوت می‌كند، اما خود اهل عمل نیست، مانند كسی است كه تیراندازی می‌كند، بدون این كه كمانی داشته باشد.
ب: تبلیغ بی عمل و دوری از خدا
امام سجادعلیه السلام می‌فرمایند:
«ان العالم اذا لم یعمل بعلمه لم یزدد صاحبه الا كفرا و لم یزدد من الله الا بعدا» (16) ؛ اگر عالمی به علم خود عمل نكند، این علم موجب كفر برای صاحبش می‌شود و برای او چیزی از جانب خدا جز دوری از خدا نمی‌آورد.
ج: افسوس در قیامت
امام باقرعلیه السلام به یكی از یاران خویش فرمودند:
«ابلغ شیعتنا انه لم ینال ما عندالله الا بعمل، و ابلغ شیعتنا ان اعظم الناس حسرة یوم القیامة، من وصف عدلا ثم یخالفه الی غیره» (17) ؛ به شیعیان ما برسان كه به نعم الهی نزد خداوند نایل نمی‌شوید مگر با عمل، و همچنین به شیعیان ما برسان كه حسرتمندترین مردم در روز قیامت، كسی است كه عدل وعدالت را بیان كند، اما خودش به آن عمل ننماید.
امام راحل رحمه الله نیز علاوه بر این كه خود الگوی حسنه‌ای در عمل برای دیگران بودند، روحانیون را نیز هشدار داده و از این كه عملی برخلاف اسلام یا شئون روحانیت و آنچه می‌گویند، انجام دهند نهی می‌كردند.
«مسئولیت شما (روحانیون) یك مسئولیت بزرگی است كه از همه مسئولیتها بالاتر است، اگر خدای ناخواسته خطایی از بعضی افراد ما صادر شود، آنهایی كه با اسلام مخالفند، این خطا را به حساب اسلام می‌گذارند. (18) »
5 - توجه به تبلیغات خارج از كشور
دین اسلام به یك ملت و كشور خاصی اختصاص ندارد، بلكه داعیه جهانی بودن را همیشه در نهاد خود حفظ كرده است، از این جهت وجود مقدس پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به سرعت به سران كشورهای یمن، حبشه، روم، ایران و یمامه مبنی بر دعوت به اسلام نامه نوشتند و حضرت امام خمینی نیز به بزرگترین رهبر ماركسیست جهان نامه نوشته، او را به اسلام فرا خواندند و از طرف دیگر وزارت خارجه، فرهنگ و ارشاد را تشویق به این امر نمودند كه برای تبلیغ در خارج از كشور كوشش نمایند و می‌فرمایند:
«ما تبلیغاتمان در خارج بسیار ناقص است واشخاصی كه از خارج می‌آیند اینجا و با من ملاقات می‌كنند، همه از این مطلب شكایت دارند كه در خارج تبلیغات كم است... و دولت و وزارت ارشاد موظف است كه تبلیغات را درخارج تقویت كند (19).
و در وصیت نامه گهربار خود می‌فرمایند:
«باید وزارت خارجه كوشش كند تا سفارتخانه‌ها نشریات تبلیغی داشته باشند وچهره نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایند كه اگر این چهره با آن جمال جمیل كه قرآن و سنت در همه ابعاد به آن دعوت كرده از زیر نقاب مخالفان اسلام و كج فهمی‌های دوستان خودنمایی نماید، اسلام جهانگیر خواهد شد و پرچم پرافتخار آن در همه جا به اهتزاز خواهد آمد».
آری بر منادیان اسلام است كه صدای رسای اسلام را به اقصی نقاط جهان برسانند تا پاسخی قانع به ندای تشنگان حقیقت باشد.
مقام عظمای رهبری انقلاب نیز در مجمع فضلای حوزه علمیه قم در سال 1374 به این مطلب اشاره كرده و فرمودند: «... الان در آفاق دنیا (آفریقا و اروپا و آسیا) مرتب از ما روحانی می‌خواهند، من در سال (1370) كه همین جلسه را با شما داشتم، مطرح كردم كه بعضی از آقایان اعلام - كه برای كاری به خارج از كشور تشریف می‌برند، وقتی برمی گردند - می‌گویند: دانشجویان فلان جا را دیدیم كه چقدر به روحانی احتیاج داشتند، چرا كسی را به آنجا نمی‌فرستید؟ می‌گوییم: پس خوب شد كه شما برای معالجه به آنجا تشریف بردید و این حقیقت را به چشم خودتان دیدید. امروز، از همه جای دنیا درخواست فراوان است. (20) »
6 - شبهه زدایی
یكی از اهداف مهم مرزبانان عقیده، رفع شبهه و ابهام از افكار مردم است زیرا كه وجود شبهه و شك و تردید با گذر زمان از عمل و پایبندی به مسائل می‌كاهد و در نتیجه به فراموشی سپرده می‌شود، لذا بر پاسداران حقیقت است كه برای لحظه‌ای از این مهم غفلت ننمایند.
تهاجمات فرهنگی دشمن علیه جمهوری اسلامی بعد از ناكامی در جنگ نظامی، گسترش و شدت یافت و پخش شایعات، شبهه‌های فقهی، كلامی و... توسط عناصر خود فروخته غرب از داخل و خارج كشور همه و همه برای به زانو درآوردن انقلاب مبارك ما، شروع شد. ما نیز باید با همان قدرت و بلكه بیشتر به مقابله با آنها بپردازیم و شبهات را به گونه‌ای منطقی و مستدل پاسخ بدهیم. امام راحل در كتاب «ولایت فقیه» خود می‌فرمایند:
«... شما (روحانیون) باید به تبلیغات و تعلیمات در جهت معرفی و بسط اسلام همت بگمارید. ما موظفیم ابهامی را كه نسبت به اسلام به وجود آوردند، برطرف سازیم. تا این ابهام را از اذهان نزداییم، هیچ كاری نمی‌توانیم انجام بدهیم، ما باید خود و نسل آینده را وادار كنیم و به آنها سفارش كنیم كه نسل آیندۀ خویش را نیز مامور كنند، این ابهامی را كه بر اثر تبلیغات سوء چند صد ساله نسبت به اسلام در اذهان حتی بسیاری از تحصیل كرده‌های ما پیدا شده، رفع كنند، جهان بینی و نظامات اجتماعی اسلام را معرفی كنند، حكومت اسلامی را معرفی نمایند تا مردم بدانند، اسلام چیست و قوانین آن چگونه است. (21) »
7 - تكرار مطالب مهم
به طور كلی مبلغ باید از تكرار كلمات، جملات و مطالب بپرهیزد مگر در مواردی كه تكرار در آنها موضوعیت داشته باشد، همچون مسایل اخلاقی كه همیشه باید تذكر داده شود، و همچنین است مسایل مورد ابتلای مردم و مطالب عبرت انگیز كه باید زیاد تكرار شود، همان طور كه قرآن آنها را زیاد تكرار می‌كند، به طور مثال بیش از 900 آیه در قرآن مربوط به حضرت موسی علیه السلام و امتش می‌باشد و یا مسئله غافل نشدن و در محضر خدا بودن حدود 100 بار با عناوین مختلف تكرار شده است.
امام خمینی قدس سره به این مطلب اشاره كرده و می‌فرمایند:
«بعضی از مسائل است كه اهمیتش این قدر زیاد است كه باید آن مسائل را تكرار كرد، كتابهایی كه برای انسان سازی آمده است مثل قرآن كریم و كتابهایی كه در اخلاق نوشته می‌شود و مقصد ساختن یك انسان است و ساختن یك جامعه است. به حسب اهمیت هر موضوعی در آنها تكرار شده است... نكته تكرار ادعیه و تكرار نماز در هر روز چندین دفعه وهمیشه این است كه انسان با گفتن وشنیدن، خود انسان قرائت می‌كند و می‌شنود، این آیاتی كه سازنده است مثل سورۀ مباركۀ حمد - كه یك درس سازنده است - انسان باید اینها را تكرار كند. (22) »
8 - فراگیری زبانهای زنده دنیا
با دقت و توجه به نیاز كشورهای مختلف در امر تبلیغ پی به اهمیت یادگیری زبانهای زنده دنیا خواهیم برد و بر ماست كه حداقل با تسلط بر یك زبان زنده دنیا بتوانیم، معارف عمیق و گوارای اسلام شیعی را بر جویندگان حقیقت عرضه نماییم.
بحمد الله، امروز حوزه‌های علمیه به اهمیت این امر مهم به خوبی پی برده اند و به سرعت در حال پر نمودن جای خالی این نیاز هستند.
امام راحل رحمه الله در این مورد می‌فرمایند:
«اگر ما همه زبانها را برای تبلیغ اسلام بدانیم عبادتی بزرگ است. ما با زبان اینجا كه نمی‌توانیم برای مردم آمریكا و سایر كشورها مسائل اسلام را بگوییم. (23) »
و می‌فرمایند: «امروز احتیاج است كه جزو برنامه تبلیغات مدارس دینی، زبانهای زنده دنیا باشد» (24).
پی‌نوشـــــــــــــــت‌ها:
1) تبلیغات دینی ابزار و شیوه‌ها، احمد رزاقی، سازمان تبلیغات اسلامی، 1377، ص 21.
2) همان، ص 21.
3) وصیت نامه حضرت امام خمینی.
4) روشهای تبلیغ و سخنرانی، احمد صادقی اردستانی، ص 13، به نقل از كیهان، 1368/1/6، ص 10.
5) همان، ص 15، به نقل از مجله حوزه، شماره 29، دی و بهمن 1367، ص 157.
6) صحیفه نور، ج 21، 1367/12/3، صفحه 88 تا 101.
7) صحیفه نور، ج 16، ص 81.
8) صحیفه نور، ج 21، 67/12/3، صفحه 88 تا 101.
9) منشور ولایت، سخنرانی مقام معظم رهبری، مدرسه فیضیه قم، آذر ماه 1374، ص 12.
10) هود/29.
11) در جستجوی كلام امام، دفتر هشتم، ص 272.
12) صف/2 و 3.
13) وسائل الشیعه، ج 11، ص 194.
14) اصول كافی، ج 1، ص 44.
15) مكارم الاخلاق، ص 545.
16) اصول كافی، ج 1، ص 45.
17) اصول كافی، ج 2، ص 300.
18) صحیفه نور، ج 9، ص 50، 58/6/16.
19) بیانات امام امت، خطاب به اعضای شورای عالی تبلیغات اسلامی، صحیفه نور، ج 16، ص 150.
20) منشور ولایت، سخنرانی مقام معظم رهبری، مدرسه فیضیه قم، آذر ماه 1374، ص 19.
21) امام خمینی، ولایت فقیه، ص 177، انتشارات امیركبیر، تهران، 1357.
22) صحیفه نور، ج 13، ص 199.
23) صحیفه نور، ج 18، 62/6/2، ص 79 تا 80.
24) صحیفه نور، ج 18، 1362/6/15، ص 98 تا 103.
افزودن دیدگاه جدید