فرصت های تبلیغی را دریابیم(11)؛ مدیریت مسجد

در بحثهای مربوط به فرصتهای تبليغی به اماكن و فضاهای تبليغ رسيديم و در مجله شماره 53 بيان شد كه بهتر است فضاهای تبليغی در مسجد متمركز شده و بودجه‌های مردمی به سوی مسجد سوق داده شود. در اين راستا مطالبی درباره اهميت و جايگاه مسجد بيان گرديد و مباحثی در مورد مديريت و كارگزاران مسجد مطرح شد. در اين شماره بطور گذرا بحث اداره مسجد را مطرح می‌كنيم.

اداره مسجد

از آنجا كه مسجد يكی از اماكن عمومی مسلمانان است و جهت پرستش خداوند ايجاد می‌شود، و هر مسلمانی علاقه مند به افزايش حضور مردم در اين مكان مقدس می‌باشد، لازم است به گونه‌ای اداره شود كه بيشترين ميل و رغبت را در مؤمنين برای حضور مداوم فراهم سازد. برای دستيابی به اين هدف ارزشمند و الهي، بايستی از جهت ساختمان، تجهيزات، تاسيسات و... به گونه‌ای عمل شود كه بر جاذبه‌های مشروع مسجد افزوده و در چگونگی اداره مسجد نيز ميل عمومی مؤمنين لحاظ گردد.

امروزه در جوامع گوناگون، مديريت مشاركتی از تاثيرات شگرفی برخوردار بوده، و توانسته است امكانات و نيروهای انسانی را در جهت نيل به اهداف سازمانهای مختلف بسيج كند.

در اداره مسجد نيز می‌توان با بهره گيری از اين شيوه مديريتي، علاقه و ميل افراد زيادی را با مسجد همراه ساخته، بر رونق مساجد افزود.

مديريت مشاركتی و اسلام

مديريت مشاركتی در آموزه‌های دينی ما از جايگاه بسيار مهمی برخوردار بوده، تحت عنوان «شور» و «مشورت » و «مشاوره » مطرح گرديده است.

در اهميت مشورت همين بس كه خداوند به پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله دستور می‌دهد كه با مردم درباره چگونگی حكومت مشورت كند.

«و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوكل علی الله » ; (1) «با مردم در امور مشورت كن و هنگاميكه تصميم گرفتی بر خدا توكل نما.»

اگر بخواهيم آيات و روايات مشورت را مطرح كنيم، بحث به درازا می‌انجامد; ليكن مبلغان محترم را به مطالعه آيات و روايات مربوط به مشورت سفارش می‌نمائيم. پس از مطالعه آيات و روايات بهتر است اندكی تامل و تعمق شود تا شيوه‌های عملی ساختن مشورت متناسب با مديريت مسجد پيش بينی و در مسجد بكار گرفته شود.

در مديريت مشاركتی برای جلب همدلی و همراهی نيروها، سيستم پيشنهادات ارائه گرديده و در مجموعه‌های كارگري، توليدي، اقتصادي، اداری و فرهنگي، آثار بسيار مطلوبی به همراه داشته است كه در اينجا با توجه به ويژگيهای مسجد با اندك تغييراتی بيان می‌شود.

1. تبيين جايگاه مشورت

روحانی مسجد قبل از فعال سازی سيستم پيشنهادات، مردم را به اهميت و جايگاه مشورت توجه داده، آيات و روايات مربوطه را مطرح و از آنان می‌خواهد جهت بهبود فعاليتهای مسجد پيشنهادات خود را ارائه كنند.

2. محدوده مشورت

مشورت به معنای هم انديشی و هم فكری جهت يافتن بهترين گزينه در امور علمي، فرهنگي، اجتماعی و سياسی می‌باشد. اين مسئله از نظر اسلام بسيار ارزشمند بوده و بر آن توصيه شده است; زيرا زمينه رشد و تعالی جوامع انسانی در همه شاخصهای فوق را فراهم می‌سازد. ليكن بايد توجه داشت كه محدوده بكارگيری اين امر مهم، در غير از حيطه تشريع است; بدين معنی كه اگر در جايی دستوری از طرف شارع مقدس وضع شده باشد، از حيطه مشورت خارج است.

مشورت برای دستيابی به بهترين طريق، موفق ترين شيوه و ارزشمندترين هدف وضع گرديده است، ليكن بايد توجه داشت كه اگر امری از طرف شارع به عنوان مصلحت بندگان خدا تشخيص داده شد، حتما در دستيابی به صلاح و دوری از فساد، صائب‌تر از تشخيص فكر جمعی بندگان خداست.

از اينرو بايد مردم را توجه داد كه برای اداره بهتر مسجد پيشنهاداتی پذيرفته می‌شود كه خلاف دستورات شرع مقدس نباشد.

3. دريافت پيشنهادات

پس از آماده سازی و ايجاد انگيزه در مردم، برای ارائه پيشنهادات اقدامات ذيل بايد انجام شود:

الف. صندوق پيشنهادات در محلی از مسجد نصب گردد كه در معرض ديد مردم قرار داشته باشد.

ب. در كنار صندوق، برگه‌های پيشنهادات و قلم برای نوشتن پيشنهاد قرار داده شود. اين برگه‌ها بهتر است به شكل ذيل باشد.

مشخصات پيشنهاد دهندگان

اسم يا اسامي:............................................................. تلفن:..............................

آدرس:................................................................................................................

پيشنهاد:.............................................................................................................

4. پيشنهاد گروهی

به مردم گفته شود كه اگر اهل مسجد به صورت گروهی و با تشكيل جلسه برای برنامه‌ها و مسائل مسجد به پيشنهادی ست يافتند و آن پيشنهاد را ارائه كردند، نسبت به پيشنهادهای فردی از اهميت بيشتری برخوردار بوده و با دقت و حساسيت عميق تری مورد بررسی قرار می‌گيرد.

5. توضيح در هيئت امناء

اگر پيشنهادی گروهی بود، مسئول و يا نماينده گروه می‌تواند با حضور در هيئت امناء از ايده و پيشنهاد خود دفاع كرده، توضيحات لازم را بيان كند. همچنين در صورتی كه پيشنهادی فردی بود، ليكن از عمق و پيچيدگی برخوردار بود، با تشخيص هيئت امناء، پيشنهاد دهنده می‌تواند با حضور در جلسات تصميم گيری مسجد، به تبيين پيشنهاد خود بپردازد.

6. كليد صندوق

بهتر است كليد صندوق پيشنهادات در اختيار روحانی و يا يكی از معتمدين مورد وثوق قرار داده شود تا او همه پيشنهادات را به جلسه هيئت امناء آورده، و در آنجا مورد بحث قرار گيرد.

7. بررسی پيشنهادات

همه پيشنهادها در هيئت امناء مطرح و پس از تصميم گيری نسبت به هر پيشنهاد، نتيجه در اشكال ذيل به پيشنهاد دهنده منعكس می‌شود:

الف. اگر پيشنهادی پذيرفته نشد، دلايل عدم پذيرش، براساس تشخيص هيئت، كتبا يا به صورت حضوری برای پيشنهاد دهنده بيان می‌شود.

ب. در صورتی كه پيشنهاد با تغييراتی پذيرفته شد، ضمن تشكر از پيشنهاد دهنده، اعلان می‌شود كه پيشنهاد شما الهام بخش تصميم ديگری در هيئت امناء گرديد.

ج. اگر پيشنهاد پذيرفته شد، علاوه بر تشكر كتبی و شفاهي، در بين مردم - به گونه‌ای كه ايجاد حساسيت نكند - از ايشان قدردانی می‌شود.

بهتر است اسامی پيشنهاد دهندگانی كه پيشنهاد آنها پذيرفته شده، در ليستی ثبت و در مسجد جهت تشويق آنان نصب گردد.

8. پس از تصميم گيری

پس از گردآوری پيشنهادها و تصميم گيری درباره آنها، تازه فعاليت آغاز می‌شود. در هنگام اجرای تصميمها ممكن است يكی از حالات ذيل پديد آيد:

الف. پيشنهاد اجرا شود و هيچ مشكلی پيش نيايد; اين بهترين گزينه خواهد بود. فقط لازم است در صورتی كه تبعات خاصی ندارد، گزارش فعاليت برای مردم بيان شود.

ب. پيشنهاد اجرا شده، ليكن به دلائلی در حين اجرا با مشكل مواجه شده و با تغييراتی تصميم اجرا گردد; در اين صورت نيز گزارش فرايند اجرا برای مردم مطرح می‌گردد.

ج. در مراحل اجرای تصميم مشكلی پيش آمده كه مردم با همياری و مساعدت می‌توانند به حل مشكل كمك كنند; در اين صورت با فعال سازی نيروها و امكانات مردمی به رفع مشكل پرداخته می‌شود.

د. پس از پيگيری زياد، تصميم گيرندگان به خطا بودن تصميم پی برده و يا اينكه بطور كلی انجام آن تحقق ناپذير برآورد می‌شود; در اين صورت نيز خيلی صادقانه و راحت با مردم در ميان گذاشته می‌شود.

قابل ذكر است كه در همه موارد فوق، ممكن است به دلائلی گزارش فرايند اجرا يا مصلحت نباشد و يا ضروری تشخيص داده نشود، كه براساس تشخيص هيئت امناء اقدام می‌گردد.

تا اينجا مباحث مربوط به مديريت مشاركتی با ويژگيهای مسجد مطرح گرديد و انشاء الله نكات مربوط به معماری مسجد در شماره‌های بعدی بيان خواهد شد.

پی نوشت:

1) آل عمران/159.