فاجعه مواد مخدر و رسالت مبلغان
نام نشریه: مبلغان، شماره 5
مقدمه
شناخت كاستىها، عوامل انحطاط، سقوط جوامع بشرى و پاسخگویى به نیازها و مشكلات آنان، وظیفه قشر متفكّر و اندیشمند جامعه بوده و بر عالمان است كه با توجّه به سوابق و تجربیات خود از لا به لاى منابع و متون گوناگون راه حلهاى اساسى و قابل اجرا را یافته، براى جامعه خویش تبیین نمایند و با موشكافى حقایق، راه مبارزه با انحطاط و كجروى را سهل و آسان گردانند.
مكتب اسلام به عنوان یك دین زنده و پویا در قبال مسائل مستحدثه و مشكلات روز از قبیل مواد مخدّر و اعتیاد بدون رأى و نظر نیست. رسالت حوزههاى علمیه، عالمان و اندیشمندان و مبلّغان دینى به عنوان پرچم داران اصیل و تواناى مكتب اسلام، رساندن پیام اسلام به گوش مردم و بیدار ساختن آنهاست.
از دید اندیشمندان پنهان نیست كه از میان انواع مبارزه، ریشهاىترین تلاش در راه مقابله با پدیده شوم اعتیاد به شكلى كه بتواند جامعه را در مسیر پیشگیرى از این آفت محافظت كند، پرداختن به فعالیت فرهنگى در زمینههاى گوناگون اعتقادى، فكرى، هنرى، تبلیغى و غیره است. تلاش بىوقفه فرهنگى است كه تضمین كننده بهره دهىِ فعالیت در سایر بخشها است.
نكتهى مهم در كیفیت تقابل فرهنگى با مشكل مواد مخدر، توجّه به ویژگىهاى فرهنگى هر جامعه بخصوص در بُعد عقاید مذهبى - با توجّه به نقش مهم و اساسى مذهب در زندگى انسانها - است.
در جامعهاى كه اكثر افراد آن معتقد به احكام نورانى اسلام هستند، بر عهده دستاندركاران مسائل فرهنگى، عالمان و اندیشمندان اسلامى است كه با تبیین معارف، اخلاقیات، آرمانها و احكام این دین مبین - كه ضامن سعادت دنیا و آخرت بشریت است - جامعه و بخصوص جوانان را از ورطهى مفاسدى چون مواد مخدر و اعتیاد به آن بازدارند. وظیفه و تكلیف شرعى و الهى هر فرد را در این باره مشخص نمایند تا آحاد جامعه و ارگانهاى مختلف با توجّه به شرع و قانون الهى به وظیفهى خود مبادرت ورزند.
مواد مخدر و اعتیاد به آن، مشكلى فراگیر و جهانى است و تاكنون خسارات و زیانهاى غیرقابل جبرانى را بر ملل جهان وارد نموده، موجب رشد فساد و تباهى در دهههاى اخیر گردیده است.
تبیین وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدر
ریشه بحران و معضل اعتیاد به مواد مخدر به 11 هزار سال قبل؛ یعنى، زمانى كه سومریان شیرهى تریاك را مىگرفتند، برمىگردد.
بر طبق آنچه در تاریخ ثبت شده است، سومریان ضمن استفاده از تریاك به عنوان یك داروى مسكن، تدریجاً به عنوان «مخدر» نیز آن را مورد استفاده قرار دادند.
دامنهى این بحران و فاجعه گریبان بیش از 6/445 میلیون نفر را گرفته است. متأسفانه این بلاى خانمان سوز كشور اسلامى ایران را نیز در برگرفته است.
آمار دقیقى از معتادان قبل از انقلاب در دست نیست و آمار ارائه شده ضد و نقیض است. در گزارشى كه توسط انجمن مبارزه با تریاك و الكل در سال (1322) منتشر شد، تعداد معتادان كشور 5/1 میلیون نفر (تقریباً 11% از جمعیت 14 میلیون نفرى) بوده است. در گزارش دیگرى، تعداد معتادان در سال (1346) بین 300 تا 400 هزار نفر ذكر شده است.
در سال (1358) سازمانهاى بین المللى اعلام كردند كه ایران در بین كشورهاى جهان بیشترین تعداد معتاد را نسبت به جمعیتش دارا است.
آخرین آمار رسمى حاكى از وجود دو میلیون نفر معتاد در كشور است، (000/200/1 نفر معتاد رسمى و 000/800 نفر كه به صورت تفننى مصرف مىكنند) .
در طول سالهاى (1359 تا 1376) از مجموع 000/300/1 نفرى كه در ارتباط با موادّ مخدر توسط نیروهاى انتظامى دستگیر شدهاند 46% آنها معتاد بودهاند.
به موازات افزایش تولید در منطقه - از 200 تن در سال (59) تا 4500 تن در سال (1376) - مشاهده مىشود كه میزان دستگیرىها نیز از سال (1359) به بعد سیر صعودى داشته است. میزان كشف مواد مخدر نیز روند رو به رشدى داشته است. چنان كه در سال (1376) به تنهایى 197000 كیلوگرم مواد مخدر كشف و ضبط شده است.
تعداد مراجعه كنندگان به مراكز بازپرورى از 5579 نفر در سال (1362) به 29467 نفر در سال (1376) بالغ گشته كه نشانگر رشد فزایندهاى معادل 528% بوده است. (1)
طبق آخرین گزارش توسط مسئولین نیروى انتظامى، در سال (1378) بیش از 202 تُن انواع مواد مخدر در كشور كشف شده است كه نسبت به سال (1377) 61 تن افزایش داشته است. از این مقدار 12 تُن مرفین است كه تمام آن براى حمل به كشورهاى اروپایى در نظر گرفته شده بود، همچنین كشف هروئین در سال (1378) دو برابر كشفیات سال قبل ذكر شده است كه نشانگر افزایش تولید این مواد در كشور افغانستان مىباشد. (2)
اعتیاد از دیدگاه فقه و حقوق جزا
اغلب مىپرسند: آیا اعتیاد جرم است یا بیمارى؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت:
1 - در این كه اعتیاد به مواد مخدر یكى از مصادیق بارز اسراف و تبذیر است، ابهامى وجود ندارد، براساس یك تحقیق، خسارتهاى اقتصادى ناشى از اعتیاد در سال (1376) در ایران، حدود 700 میلیارد تومان بوده است. (3)
در آیین نورانى اسلام، در مورد منكر و حرام بودن اسراف، قرآ ن كریم در آیات متعددى بدان پرداخته است.
توجّه كنید:
الف: «انّ المسرفین هم اصحاب النّار» (4)
ب:«ان اللّه لایهدى من هو مسرف كذاب» (5)
ج:«كلو واشربوا ولاتسرفوا انه لایحب المسرفین» (6)
د:«... لا تبذر تبذیراً انّ المبذرین كانوا اخوان الشیاطین....» (7)
4 - چنان كه مىدانید، غالب مواد مخدر در دورههاى اخیر پدید آمدهاند و در زمان پیامبر گرامى اسلامصلى الله علیه وآله و ائمه طاهرینعلیهم السلام نبوده است، لذا توقع نمىرود كه از آنها در روایات به طور خاص سخن به بیان آمده باشد گرچه در میان اخبار و روایات رسیده از طریق شیعه و اهل سنت، روایاتى به چشم مىخورد كه از برخى از مواد مخدر یاد شده است.
در میان آیات و روایات مواردى وجود دارد كه حكم در آنها روى عناوین كلى مثل سكر، مضر،... است و قابل تطبیق بر انواع مواد مخدر مىباشد.
در احادیث و متون اسلامى اعم از شیعه و سنى، بیانات روشنگرى در باب حرام بودن و نهى مسلمین از مصرف مواد مخدر آمده است.
الف - عن النبىصلى الله علیه وآله انه قال: «سیأتى زمان على امتى یأكلون شیئاً اسمه البنج انا برىء منهم و هم بریئون منى» (8)
«زمانى بر امت من خواهد آمد كه چیزى بنام بنگ استفاده مىكنند. من از آنان بیزارم و آنان نیز از من بیزارند.
ب - عن النبىصلى الله علیه وآله انه قال: «سلّموا على الیهود و النصارى ولا تسلموا على آكل البنج» (9)
به یهود و نصارى سلام كنید ولى به استعمال كننده بنگ سلام نكنید.
ج - قال رسول ا... صلى الله علیه وآله «من احتقر البنج فقد كفر» (10)
هر كس بنگ را كوچك شمارد هر آینه كافر شده است.
5 - با توجه به مضرات استعمال مواد مخدر، مصرف این مواد بدون تردید از موارد قرار دادن خویش در معرض هلاكت است، كه خداوند در آیه شریفه: «ولا تلقوا بایدكم الى التهلكه» (11)
از آن نهى فرموده است.
آیه فوق از جمله ادلّهاى است كه گروهى از فقیهان شیعه و سنى براى استنباط حكم اضرار به نفس بدان تمسك جسته و استدلال نمودهاند.
6 - احتمالاً مرحوم شیخ مفیدرحمه الله (متوفّى 413 - ه ق) نخستین كسى است كه از بنگ و سكرآور بودن آن سخن گفته (12) و بعد از ایشان علماى دیگرى مطالبى دربارهى مواد سكرآور و مخدر بیان كردهاند.
شیخ بهایىرحمه الله (متوفى 1031 ه ق) مىنویسد: «خوردن بنگ حرام است» (13)
و از زمان مرحوم آیت ا... العظمى حاج سید ابوالحسن اصفهانى - مرجع عالیقدر عالم تشیع اعلى ا... مقامه الشریف - تا زمان ما مراجع بزرگ تقلید فتاواى صریحى درباره حرمت مصرف مواد مخدر صادر نمودهاند كه از جمله آنها مىتوان از حضرت آیت ا... العظمى بروجردىرحمه الله و حضرت امام خمینىقدس سره نام برد.
توجه كنید:
سؤال: استعمال مواد مخدر از قبیل بنگ، حشیش، تریاك، هروئین، مرفین،... به صورتهاى گوناگون (خوردن، آشامیدن، دود كردن، تزریق كردن و...) چه حكمى دارد؟
1 - آیت ا... العظمى سید محمدرضا گلپایگانىرحمه الله: «با فرض عدم اعتیاد حرام است». (14)
2 - آیت ا... العظمى محمد على اراكىرحمه الله: «استعمال به نحو مذكور اضرار به نفس است و حرام مىباشد». (15)
3 - آیت ا... العظمى سید على خامنهاى (16) : «هر نوع استعمال هرگونه مواد مخدر و استفاده از آن به ملاحظه مضرات معتنىبه فردى و اجتماعى كه بر آن مترتب است شرعاً حرام است مگر در موارد استثنایى».
4 - حضرت آیت ا... بهجت: «مصرف هروئین و نظیر آن حرام است و آنچه در ارتباط با آن است حكم خود آن را دارد و خرید و فروش آن هم جایز نیست و اعتیاد به تریاك جایز نیست..»
5 - آیت ا... مكارم شیرازى : «به هر صورت حرام است».
6 - آیت ا... موسوى اردبیلى: «حرام است و جایز نیست.»
7 - آیت ا... یوسف صانعى: «استعمال آنها به هر قسم حرام است».
8 - آیت ا... تبریزى: «اعتیاد به مواد مخدر مزبور، كه نوعاً آفت اجتماعى دارند جایز نیست.»
9 - آیت ا... نورى همدانى: «استعمال تریاك و سایر مواد مخدر و حمل و نقل آنها براى استعمال و خرید و فروش آنها حرام است».
7 - با توضیحات مختصرى كه داده شد در حرام بودن مصرف مواد مخدر از دیدگاه فقه اسلامى تردیدى نیست. چون قانون مجازات عمومى و اسلامى و حقوق جزاى ما نشأت گرفته از دین مقدس اسلام است، بدون شك این فعل حرام، جرم است. بر همین اساس و رعایت مقررات بینالمللى، مجازاتهایى در قانون مجازات عمومى و اسلامى براى مرتكبین معین شده است.
نقش روحانیت در مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر:
مراجع عظیم الشأن تقلید، علماى اعلام، ائمهى جمعه و جماعات، خطبا، وعاظ و مدرسین محترم حوزههاى علمیه نقش بسیار مؤثرى در ارشاد و آگاهى دادن به مردم دارند.
همان طور كه رهبر كبیر انقلاب اسلامى حضرت امام خمینىقدس سره مشكل مواد مخدر را به عنوان یك معضل اجتماعى تشخیص داده و قانونگذارى در جهت حلّ این معضل را به مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامى ارجاع نمودند، (17) مىطلبد تمام روحانیون به این مشكل جامعه توجّه خاص مبذول دارند و هر اقدامى كه مىتوانند، براى حلّ آن انجام دهند.
امروزه تولید، توزیع و مصرف مواد مخدر به منظور اعتیاد عمل منكر است و بر همه خصوصاً طبقه روحانى كه داراى نفوذ كلام بوده و محافل و مجالس مذهبى را جهت سخنرانى در اختیار دارند، واجب است كه مردم را نهى از منكر نموده و از مواد مخدر با ذكر دلایل و نقل فتوا بر حذر دارند.
اگر همهى عزیزان توجّه خاص به این مشكل مبذول ندارند، به نظر مىرسد به زودى روزى خواهد رسید كه جز ندامت و اظهار تأسف عذر موجّهى نداشته باشیم تا نسبت به عملكرد مان در این بُرهه از تاریخِ حكومت جمهورى اسلامى درباره آثار سوء و فراگیر مواد مخدر، ابراز داریم.
اقدامات قانونىِ دولت و قوه قضائیه به تنهایى نتیجه بخش نبوده و از كسانى كه ارشاد فرهنگى و مذهبى جامعه را به عهده دارند، اسقاط تكلیف نمىكند. اگر اقدامات قانونى و دولتى كافى و كارساز بود، هر روز مواجه با افزایش قاچاق و اعتیاد نبودیم.
لازم بذكر است، فعالیتهاى فرهنگى مبلّغان دینى نیز، از مقامات مسؤول رفع تكلیف نمىكند و مأموران مبارزه با مواد مخدر باید فعالیتهاى بازدارنده خود را تشدید نمایند.
· پاورقــــــــــــــــــــی
1 - وضعیت موجود اعتیاد به مواد مخدّر، بروشور توزیع شده در مراسم روز جهانى مبارزه با مواد مخدر سال 1377.
2 - گزارش تیمسار انصارى جانشین نیروى انتظامى، روزنامه انتخاب، چهارشنبه، 31/1/1379.
3 - جنگ بدون مرز، ستاد مبارزه با مواد مخدّر، ص 10.
4 - مؤمن/43.
5 - مؤمن/28.
6 - اعراف/31.
7 - بنى اسرائیل/26 و 27.
8 - مستدرك الوسائل، ج 3، ص 145.
9 - همان.
10 - همان.
11 - بقره/195.
12 - المقنعة، ص 805.
13 - جامع عباسى، ص 431.
14 - مجمع المسائل، ج 3، ص 65.
15 - رساله توضیح المسائل، ص 568.
16 - استفتاءات ذیل توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر به صورت جزوه منتشر شده است.
17 - ابعاد بین المللى مواد مخدر در زمینه مسایل قضایى، ستاد مبارزه با مواد مخدر، ص289. لازم بذكر است قانون فوق در تاریخ 3/8/1376 در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید.
افزودن دیدگاه جدید