مبلغان و پدیده كم‏ حجابی (4)

در گفتارهاى پیشین پیرامون پدیده كم‏حجابى بانوان نكاتى یاد شد. در آنچه گفته شد این نكته مورد تاكید قرار گرفت كه چنین نیست كه دختران و زنان پیوسته كم‏پوشیدگى را به منظور فسادآفرینى برگزیده باشند. درك این واقعیت‏سبب مى‏شود كه مربى در هدایت افراد سنجیده‏تر گام بردارد و به عوامل و انگیزه‏هاى روانى رفتار اشخاص بیشتر توجه كند و از فرو افتادن در چاره‏جویى‏هاى انحرافى و بى‏نتیجه در امان ماند و بى‏سبب افراد را به لجاجت در رفتار خود وا ندارد.

تشخیص صحیح انگیزه افراد مهم‏ترین قدم در راه بر طرف كردن نابهنجارى ایشان است. مربى بدین وسیله مى‏داند كه هدایت فرد را از كجا آغاز كند و به كجا پایان ببرد، با دلجویى از او وى را با خود همراه سازد و خیراندیشى‏اش را به او ثابت كند.

در میان عوامل و انگیزه‏هاى روانى كم‏حجابى بانوان چند عامل از اهمیت‏بیشترى برخوردار است، كه در این نگاشته به آن خواهیم پرداخت:

1 - در جست و جوى شخصیت اجتماعى

در نهان آدمى یك مركز سنجش و جست و جو وجود دارد كه «خویشتن‏» فرد یعنى تفكرات، رفتارها و آرزوهاى او را ارزیابى و قیمت‏سنجى مى‏كند. آن مركز در درون هر فردى كه شخصیت او دچار اختلال و فطرت وى دستخوش تغییر نشده باشد، به انجام وظیفه مى‏پردازد.

از ابعاد دقت آن مركز ارزیابى، یكى آن است كه میان شخصیت‏حقیقى فرد و آنچه به وسیله آن‏ها موقعیت و نفوذ اجتماعى یافته است، تمایز و تفاوت مى‏نهد. ارزش فرد را كه به فضایل درونى و صفات انسانى اوست‏با نمودار بیرونى او كه خانه و پوشاك و شغل و ماشین و... است، از یكدیگر جدا مى‏سازد و هر دو را متمایز از یكدیگر به شخص تفهیم مى‏كند.

آنگاه كه فرد در اندیشه فرو مى‏رود تا ارزش خویشتن را كه به تفكرات، رفتارهاى انسانى و آرزوهاى بهادار است‏بسنجد و چیزى در درون نمى‏یابد، به بخش دیگر وجود خود، یعنى امكانات رفاهى زندگى، شغل، امتیازات جسمى و ظاهرى و... رو مى‏كند تا به كمك آن‏ها منزلت نایافته‏اش را به شكل مجسمه‏اى توخالى، تصویرسازى و ترسیم كند و از هیچ، چیزى بسازد و از رنج پوچى برهد. هر چه آدمى از باطن تهى‏تر مى‏شود توجه او به ظاهر، بیشتر مى‏گردد. نماى ظاهر (شامل وضع لباس، خانه، ماشین و...) بهترین ابزار براى پوشش «ضعف‏هاى ناپیداى شخصیتى‏» است.

در اصلاح این رفتار، بهترین تذكر، بیان این فرموده حضرت صادق علیه السلام است. یكى از یاران امام صادق علیه السلام مى‏گوید: نزد آن حضرت از برخى گفتارهاى مردم گله كردم. حضرت فرمود: «بدان كه تو شیعه راستین ما نیستى مگر آنگاه كه اگر در دستت مرواریدى باشد و همگان بگویند پاره‏سنگى در دست اوست، اندوهگین نشوى. و اگر گردویى در دستت‏باشد و همه بگویند قطعه‏اى مروارید در دست اوست، اندوهگین نگردى.‌» (1)

وظیفه مربى و مبلغ آن است كه مخاطبان خود را با ارزش‏هاى حقیقى و پوشالى آشنا كند. منزلت فضایل اخلاقى و صفات انسانى و نیز بى‏مقدارى امور ناپایدار دنیوى را براى وى آشكار سازد. مبلغى كه نتواند در افكار و اعتقادات مخاطبانش نفوذ كند فرد موفقى نیست. وى باید بتواند با نفوذ در ناخودآگاه افراد به زودى پى ببرد كه علت و انگیزه رفتارهاى ایشان چیست؟ فرد از چه هراس دارد و به دنبال چیست؟ مسائل معنوى و اخلاقى براى وى تا چه میزان بها دارد و چرا مى‏كوشد كه با حفظ ظاهر، آنچه ندارد بپوشاند.

نیز باید وى را بیدار ساخت تا معیارهاى صحیح داشتن شخصیت را بشناسد و از طرفى مطمئن شود كه هستند افراد بسیارى كه توجه به ظواهر، آن‏ها را از توجه به باطن غافل نمى‏كند و به خوبى مى‏توانند دریابند كه بسا جلوه‏هاى ظاهر كه حكایت از پوچى باطن مى‏كند. هرگاه كسى از ارزش حقیقى دیگرى پرسش مى‏كند، وى نمى‏تواند بهاى پوشاك و فرش و ماشین و خانه‏اش را قیمت‏خود بداند. این‏ها همه امكانات پیرامون اوست نه ترجمه ارزش او.

2 - اثبات لیاقت

همه ما به منظور ارضاى حس شایستگى مى‏كوشیم تا لیاقت‏خود را با فعالیت‏هایمان به اثبات برسانیم. اما گاه این حس دچار انحراف مى‏گردد و شخص نمى‏داند كه به چه وسیله لیاقت‏خود را به دیگران ثابت كند. دختران و زنان كم پوشش، هر چند كم دانش و سست ایمان باشند، خود را به داشتن دو امتیاز، شایسته والاترین احترامات مى‏شناسند:

- جنبه‏هاى معنوى كه هدف آفرینش زن بوده است.

- برخوردارى از ظرافت‏هاى زنانه كه نزد مرد بسى داراى اهمیت است.

اگر دختر یا زنى با كم‏حجابى خود مى‏كوشد تا نظر دیگران را به امتیازات ظاهرى خود جلب كند، تلاشش سراسر به منظور به رخ كشیدن ظرافت‏هاى زنانه نیست. این هدف، دام هدف والاتر است. او مى‏خواهد بدین‏وسیله تماشاگر خود را بدین حقیقت معترف سازد كه زن شایسته احترام و بزرگداشت است و نزد او چیزى است كه باید شناخته و مورد توجه قرار گیرد. زن در وجود خود نیروى متراكم آزاد نشده‏اى سراغ دارد كه نمى‏داند باید از چه راهى آن را آزاد كند و دیگران را از وجود آن با خبر سازد.

بنابراین از بخشى از نیروهاى آماده و آشكار خود استفاده مى‏كند تا شاید بتواند راهى براى نفوذ در دل‏ها بیابد و قدرت و استعداد خود را به اثبات رساند.

در این مرحله ضرورى‏ترین طرح، جلب اعتماد بانوان است. هرگاه آنان مطمئن شوند كه جامعه ارزش‏هاى معنوى ایشان را مى‏شناسد و به آن ارج مى‏نهد شتاب‏زده براى اثبات آن ارزش‏ها، به جلوه نمایى رو نمى‏كنند. وقتى ارزش حقیقى و راستین زن به خود وى و جامعه‏اش شناسانده نشود، از آنجا كه جلوه ظاهر اندام او براى مرد بسیار فریبنده و جاذبه آفرین است، پیش از آنكه آن جلوه ظاهر، پرده از قدرت معنوى او بردارد، مرد را گرفتار خود مى‏كند و زن نیز از هدف اصلى‏اش دور مى‏ماند و به تدریج گویا فراموش مى‏كند كه از آن همه جلوه‏نمایى‏ها، هدفى دیگر داشته است كه خود و تماشاگرانش از آن دور شده‏اند.

افزون بر این، باید زن را بدین فرموده حضرت سید الشهداء علیه السلام آگاه ساخت كه: «من حاول امرا بمعصیة الله تعالى كان افوت لما یرجوا و اسرع لمجیى‏ء ما یحذر؛ (2) آن كه بخواهد از راه نافرمانى خدا به هدفى دست‏یابد، هر دم آنچه بدان امید داشته بیشتر از دست مى‏دهد و در آنچه هراس داشته است‏سریع‏تر وارد مى‏گردد.‌»

زمانى كه زن به وسیله جلوه‏نمایى خود در پى اثبات توانایى خویش برآید از این امر غافل است كه این شیوه رفته‏رفته روزنه‏هاى انحرافات تازه‏ترى را بر وى مى‏گشاید و زمینه سودجویى هوسرانان را بهتر و بیشتر فراهم مى‏سازد و آنگاه جامعه چنان از معنویات دور مى‏گردد كه نه فقط ارزش معنوى زن را كه حقایق ارجمندتر از آن را هم نه مى‏شناسد و نه پاس مى‏دارد.

اشتیاق به پسندیدگى و تحسین برانگیزى

تمایل به برانگیختن احساسات دیگران و اشتیاق به پسندیدگى و پذیرفتگى، نیرومندترین محرك زندگى زن است. او از ارائه زیبایى و دلربایى و حتى افتخارات تحصیلى و امتیازات اجتماعى بیشتر بدین مى‏اندیشد كه وجودش مورد تحسین و تمجید و مایه شگفتى قرار گیرد. پذیرفته شدن نزد مردم و مورد پسند آنان قرار گرفتن، زن را آرامش و امنیت مى‏بخشد و به زندگى دلگرم مى‏كند و اندوه آرزوهاى برباد رفته و ناكامى‏ها را از او دور مى‏سازد. شاید به همین سبب است كه گروه بیشمارى از زنان و دختران كم پوشش، آن‏هایند كه در زندگى با شكست روبه‏رو شده‏اند یا نتوانسته‏اند محبت فردى را به خود جلب كنند یا امتیازات خود را نزد آشنایان به اثبات رسانند.

نخستین وظیفه مربى آن است كه احساس (پسندیدگى و تحسین برانگیزى) را هدیه خدا و جزو سرشت زن بشناسد نه پدیده‏اى به منظور ایجاد انحراف. بنابراین، زنان پاكدامن و تربیت‏یافته نیز از آن گ زیرى ندارند؛ جز آن كه با نداشتن اعتقادات صحیح دینى، ضوابط آن در نظر گرفته نمى‏شود و آنچه هدیه خداست عامل لغزش و انحراف مى‏شود.

در پى هدفمند كردن این تمایل ذاتى و به منظور بهره‏بردارى هر چه بهتر از آن و در امان ماندن اجتماع از آثار زیانبار انحراف آن، این اصول را باید از نظر دور نداشت:

1 - چنان كه خداى متعال میل به دلربایى را در زن شدت بخشیده است، دوست داشتن پاكى و شرم را نیز تا حد بالا به وى ارزانى نموده تا وى این تمایل سركش را در یك نقطه متمركز سازد و آنچه مى‏تواند در جلب توجه و حمایت همسر بكوشد و وى را بدین وسیله از گناه حفظ كند و نیروى او را در تامین نیازمندى‏هاى زندگى و چرخ اقتصاد به حركت درآورد.

مربى وظیفه دارد میدان فعالیت‏هاى مباح زنان را كه زن مى‏تواند بدین وسیله استعدادهاى خود را شكوفا سازد و از تحسین و تمجید دیگران بهره‏مند شود، به وى نشان دهد.

2 - تربیت دینى دختران و زنان سبب مى‏شود كه مرز تمایل آنان به جلوه‏گرى و تحسین برانگیزى به حوزه‏هاى ناجایز گسترش نیابد. در غیر این صورت او پیوسته براى نیل بدان خواسته، مى‏كوشد تا محیط بهره‏ورى خود را گسترش دهد و دایره مشتاقانش را توسعه بخشد و هر عامل بازدارنده مانند حجاب را براى خود و آرزوهایش عنصر ناكامى بشناسد.

والدین و مربیان وظیفه دارند ضمن آشنا ساختن این فرد با ضوابط اسلامى، به او تفهیم كنند كه رها كردن این تمایل نه تنها به وى آرامش نمى‏دهد و حس پسند آمدن او را ارضاء نمى‏كند، به زودى او را در جلب نظر بیگانگان، بى‏قرار مى‏گرداند.

3 - برگزینى راه صحیح ارشاد دختران و زنانى كه از زیبایى برخوردار نیستند یا اندام موزونى ندارند و بسا به نقص بدنى گرفتارند، اندكى دشوارتر است. این افراد به دلجویى و توجه بیشترى نیازمندند. نیز باید ایشان را به نیروهاى درونى و استعدادهاى پنهانشان زودتر آگاه ساخت تا مبادا براى اثبات شخصیت و ارضاى حس پذیرفتگى به روش‏هاى انحرافى مانند كم‏حجابى رو كنند.

· پاورقــــــــــــــــــــی

1) بحارالانوار، ج 2، ص 66.

2) كافى، ج 2، ص 373، ح 3.