ویژگی‌های مبلغان در كلام ولایت

مبلغان دینی برای توفیق در تبلیغ باید از ویژگیها و شرایطی برخوردار باشند كه بدون آن ویژگیها، از تبلیغ خود بهره چندانی نخواهند برد. گاهی نبود این شرایط، تبلیغات دینی را خنثی ساخته و یا ضد تبلیغ خواهد بود.

با گذری بر سخنان دو مبلغ بزرگ و راستین جهان اسلام؛ حضرت امام خمینی رحمه الله و مقام معظم رهبری، می‌توان برخی از این ویژگیها را استخراج نمود. در این نوشته كوتاه تلاش شده است فهرستی از ویژگیهای مبلغان با استناد به كلام این دو انسان الهی ارائه گردد.

1. توجه به خداوند و استمداد از او

امام خمینی رحمه الله: «به خدا متوجه شوید تا دلهای مردم به شما متوجه بشود.‌» (1)

2. خودسازی و تهذیب نفس

امام خمینی رحمه الله: «آن چیزی كه در راس همه امور است برای همه ما اول تهذیب نفس است و در خلال او تهذیب مردم است.‌» (2)

مقام معظم رهبری: «مبلغ، اگر خودش مهذب و پاك نباشد، نمی‌تواند دیگران را پاك كند. اگر به معنای واقعی كلمه، به آنچه انسان می‌گوید، معتقد و عامل نباشد، حرفش اثری ندارد.‌» (3)

3. اخلاص

مقام معظم رهبری: «بدون اخلاص هم كه هیچ كار پا نمی‌گیرد... آن چیزی كه مردم را این طور مثل آهن ربا می‌كشاند چیزی جز اخلاص امام رحمه الله نبود، بدون اخلاص، واقعا نمی‌شود كاری انجام داد.‌» (4)

4. بینش و آگاهی

مقام معظم رهبری: [مبلغ] باید آگاهی و بینش دینی وسیع و متنوع داشته باشد، با قرآن مانوس باشد، در احادیث غور بكند و كرده باشد، با افكار نو مربوط به مذهب و دین آشنا باشد، اهل تحقیق درباره مسائل دینی و افكار دینی باشد.‌» (5)

امام خمینی رحمه الله: «این (رادیو و تلویزیون) باید... تحت نظر اشخاصی كه آشنایی دارند به مسائل سیاسی، آشنایی دارند به مسائل اجتماعی، آشنایی دارند به وضع كشور، باید در تحت نظر آنها پخش شود.‌» (6)

5. دانستن روانشناسی

مقام معظم رهبری: «مثلا می‌رود تبلیغ كند، ولی روانشناسی تبلیغی ندارد و با مردم، حرفی را می‌زند كه حرفهای آنها نیست، حرفی كه باید در دانشگاه زد، در روستا می‌زند و حرفی كه باید در روستا زده شود در كارخانه می‌زند. بنابراین، تعلیم و روش یابی علمی و فراهم كردن مقدمات علمی برای تبلیغ - مثل روانشناسی اجتماعی - در حوزه نیست.‌» (7)

6. ساده زیستی و پرهیز از تجملات

مقام معظم رهبری: «مبلغانی كه ما به اینجا و آنجا اعزام می‌كنیم، مبلغانی باشند كه به شكل مردم باشند.. در حد وضع مردم باشند. یعنی اگر مبلغ اعزام می‌كنیم، مثلا ناگهان با هلیكوپتر وارد فلان شهر كوچك نشود كه بخواهد سخنرانی بكند! این فایده ندارد.‌» (8)

امام خمینی رحمه الله: «من متواضعانه و به عنوان یك پدر پیر از همه فرزندان و عزیزان روحانی خود می‌خواهم... از زی روحانی خود خارج نشوند و از گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا كه دون شان روحانیت و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است پرهیز كنند و بر حذر باشند كه هیچ آفت و خطری برای روحانیت و برای دنیا و آخرت آنان بالاتر از توجه به رفاه و حركت در مسیر دنیا نیست.‌» (9)

7. آشنایی با زبان

امام خمینی رحمه الله: «شما نمی‌توانید بروید انگلستان برای انگلیسیها با زبان فارسی تبلیغ كنید، یا در آمریكا یا در شوروی، شما باید با زبان اصلی آنها تبلیغ كنید و این از امور لازمه است كه پیشتر نمی‌شد اسمش را برد و حال می‌بینیم جزء لازمهاست و واجبات است كه باید عمل شود.‌» (10)

مقام معظم رهبری: «باید برای این كار (تبلیغات خارج كشور) ... روانشناسی خارج را بدانند، ملتها را بشناسند و زبان تكلمی آنها را بدانند، تا بتوانند با آنها حرف بزنند و تفاهم بكنند.‌» (11)

8. ادب و مهربانی با مردم

مقام معظم رهبری: «در آموزشها، اخلاق و ادب و مهربانی و عطوفت، دایما در مد نظرتان باشد... خدای متعال به پیامبرش می‌فرماید: اگر بد اخلاق بودی از اطرافت متفرق می‌شدند.‌» (12)

امام خمینی رحمه الله: «با همه صحبت كنید، با محبت می‌شود منحرف را مستقیم كرد، بهتر از اینكه با شدت و حدت، گاهی نمی‌شود و الا غالبا می‌شود، پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله نبی رحمت است كه برای رحمت آمده است.‌»

9. عقل و تدبیر

مقام معظم رهبری: «این طلبه شما كه به آنجا می‌رود مظهر «قم‌» است... او علاوه بر اخلاق خوب، باید عقل و تدبیر داشته باشد. اگر كسی رفت و عالم و متدین هم بود، اما عاقل نبود و در آنجا واقعا سفاهت به خرج داد، مشكلات زیادی به وجود می‌آورد.‌» (13)

10. استقامت و پایداری

امام خمینی رحمه الله: «در زمان پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله چه تهمتها و ناسزاها به ایشان می‌گفتند، ولی ایشان از تبلیغ دین اسلام دست بر نمی‌داشت.‌» (14)

مقام معظم رهبری: «اول اینكه در پی محتوای عالی باشید... دوم انتخاب و استفاده از ابزارهای مناسب است و سوم همت و ایمان و اراده‌ای كه پشت سر اینها باشد؛ یعنی خسته نشدن.‌» (15)

11. شرایط اساسی هدایت

امام خمینی رحمه الله: «نداشتن سوابق مشكوك، شناختن درست هویت جامعه ایرانی و آرمانهای اساسی آنها در ابعاد مادی و معنوی، تقوی و صداقت و درستی در عمل، قدرت رهبری و اداره امور و استقامت در مبارزه برای عقیده، شرایط اساسی برای هدایت مردم است.‌» (16)

«خصوصیات بزرگی چون قناعت و شجاعت و صبر و زهد و طلب علم و عدم وابستگی به قدرتها و مهمتر از همه احساس مسئولیت در برابر توده‌ها، روحانیت را زنده و پایدار و محبوب ساخته است.‌» (17)

مقام معظم رهبری: «چون مبلغ بنابراین دارد كه سطح فكر مردم را در مسائل اسلام بالاتر ببرد، پس باید آگاهی و بینش دینی وسیع و متنوع داشته باشد، با قرآن مانوس باشد، در احادیث غور بكند و كرده باشد، با افكار نو مربوط به مذهب و دین آشنا باشد، اهل تحقیق درباره مسائل دینی و افكار دینی باشد، نه فقط آشنایی با دین به تنهایی، بلكه در كنار مسائل دینی، پاره‌ای افكار فلسفی و بینشهای اجتماعی هست كه از آنها هم باید طعمی چشیده و آگاهی داشته باشد.‌»

پی‌نوشــــــــــــــــت‌ها:

1) صحیفه نور، ج 1، ص 21.

2) همان، ج 16، ص 9.

3) حوزه و روحانیت‌» در آیینه رهنمودهای مقام معظم رهبری، ج 2، ص 112.

4) همان، ص 114.

5) همان، ص 115.

6) صحیفه نور، ج 16، ص 84.

7) حوزه و روحانیت، ج 2، ص 152.

8) همان، ص 116.

9) صحیفه نور، ج 17، ص 216.

10) همان، ص 100.

11) حوزه و روحانیت، ج 2، ص 182.

12) همان، ص 118.

13) همان.

14) صحیفه نور، ج 17، ص 51.

15) حوزه و روحانیت، ج 2، ص 121.

16) همان، ج 3، ص 100.

17) روزنامه اطلاعات، 6/12/1367.