«شرح و تفسیر دعای روز ششم ماه رمضان»
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ|«شرح و تفسیر دعای روز ششم ماه رمضان»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»
*******
متن و ترجمه دعای روز ششم:«اللَّهُمَّ لاتَخْذُلْنِي فِيْهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِكَ، وَلا تَضْرِبْنِي بِسِياطِ نَقْمَتِكَ، وَزَحْزِحْنِيِ فِيْهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ، بِمَنِّكَ وَأَيادِيكَ يا مُنْتَهى رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ: خدایا در این ماه به خاطر دست زدن به نافرمانیت خوارم مساز، و تازیانه‌های عذابت را بر من مزن، و از موجبات خشمت دورم بدار با منت و بخششت بر من ببخشای، ای نهایت آرزوی آرزومندان.»
*******
«شرح و تفسیر سه فراز»
در دعای روز ششم صائم و روزه دار بر پایه تعلیم رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم سه خواسته مشترک که نجات از «عذاب الهی» در دنیا و آخرت است درخواست می کند که با بیان نکاتی که زمینه فهم صحیح این سه فراز را فراهم می کند به شرح و تفسیر سه فراز خواهیم پرداخت؛
شرح فراز اول دعا: «اللَّهُمَّ لاتَخْذُلْنِي فِيْهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِ وَلا تَضْرِبْنِي بِسِياطِ نَقْمَتِكَ»
شرح و تفسیر فراز اول دعای روز ششم ماه مبارک رمضان مبتنی بر بیان چند نکته است؛
نکته اول؛ صفات الهی از منظر عرفانی به دوسته «صفات جمال وجلال» تقسیم می شود؛ مقصود از صفات «جمال» آن دسته از صفاتی است که دلالت بر لطف بی نهایت خداوند متعال به بندگانش دارد چون صفت «تواب، غفار، رزاق، منان، ستار»، مقصود از صفت «جلال» چون «منتقم، قهار، متکبر» که دلالت بر هیبت، کبریایی ذات اقدس حق تعالی دارد.
نکته دوم؛ تحلیل دقیق عرفانی صفات «جمال و جلال» حکایت از این معنا دارد که همیشه صفات جمال غلبه برصفت جلال دارد به این معنا با اینکه حق تعالی می تواند بنده از گناه کار به دلیل اینکه او از امرش سر پیچی کرده است انتقام بگیرد و مجازاتش نماید، و با افشاء نمودن گناهش او را از چشم همه ساقط کند نه تنها از کبریائیش استفاده نمی کند بلکه توبه بنده گناهکار را می پذیرد و در ایه (54) سوره انعام خطاب به اومی گوی: «وَ إِذا جاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ : و هرگاه كسانى كه به آيات ما ايمان دارند نزد تو آيند، پس بگو: سلام بر شما! پروردگارتان بر خودش رحمت را مقرّر كرده است كه هر كس از شما از روى نادانى كار بدى انجام دهد و پس از آن توبه كند و خود را اصلاح نمايد، پس قطعاً خداوند، آمرزنده و مهربان است»
و نیز در ایه (53) سوره زمر می فرماید: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ :بگواى بندگان من كه بر نفس خويش اسراف (و ستم) كرده‌ايد! از رحمت خداوند مأيوس نشويد، همانا خداوند همه‌ى گناهان را مى‌بخشد، زيرا كه او بسيار آمرزنده و مهربان است.»
نکته سوم؛ هر چند صفت جمال (تواب، ستار،غفار) بودن خداوند متعال بر صفات جلال (منتقم) بودن خداوند متعال غلبه دارد اما اگر بنده گناهکار به گناه خودش ادامه داد خود را پیوسته در معرض گناه گذاشت، توبه و انابه نکرد و حرمت گناه را شکست و تا جایی پیش رفت که گناه را گناه ندانست؛ خداوند متعال او را به «خذلان» می کشاند یعنی دست از سرش بر می دارد و تنهایش می گذارد و او با همین گناه سقوط می کند و در قهر عذاب انتقام الهی قرار می گیرد و سخت گرفتار عذاب دنیوی و اخروی می شود، خذلان در این دعای شریف به همین معنا است، چرا که در لغت خذلان از ریشه «خَذَل» به معنای رها کردن و یارى نکردن است (قاموس قرآن، ج2، ص232) و خذلان یعنی یارى نرساندن و ترک کمک از کسی که گمان یاری‌اش می‌رفت. (راغب، مفردات، ج1، ص588).
بر اساس این تعریف، معصیت خدا به مرور زمان سبب می‌شود خداوند دست از یاری انسان بردارد و او را به حال خود واگذارد تا در معرض حوادث و ناگواری‌ها قرار گیرد، انسان مؤمنی که ناخواسته و یا بر اساس جهل و غفلت دست به معصیت خدا می‌زند، برای آنکه از قهر خدا بیم دارد، از خداوند درخواست می‌کند ما را به سبب این معصیت دچار خذلان نکن و از عذاب و نقمتت ما را دور بدار ازهمین رو رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به روزه دار می آموزد که ازخدا بخواهد اورا به به دلیل گناهی که مرتکب شده است تنهاییش نگذارد ودراین روز ششم بازبان روزه بگوید:
«اللَّهُمَّ لاتَخْذُلْنِي فِيْهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِيَتِكَ، وَلا تَضْرِبْنِي بِسِياطِ نَقْمَتِكَ:خدایا در این ماه به خاطر دست زدن به نافرمانیت خوارم مسازوتازیانه‌های عذابت را بر من مزن»
*******
شرح فراز دوم دعا «وَزَحْزِحْنِيِ فِيْهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ، بِمَنِّكَ وَأَيادِيكَ يا مُنْتَهى رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ»
شرح این فراز از دعا و فهم دقیق از آن و اینکه موجبات سخط و خشم و غضب الهی چیست؟ در صورتی امکان پذیر می شود که یک نکته مهم به درستی توضیح داده شود؛
و ان اینکه هرچند صفت جمال حضرت حق برصفت جلال غلبه دارد ولی در بین گناهانی که بندگان مرتکب می شوند گناهانی وجود دارد که موجب خشم وغذب الهی می شود و حق تعالی تصمیم به مجازات سخت دنیوی و اخروی بنده معصیت کار می گیرد که در روایات به برخی از این گناهان که موجب خشم و عذاب الهی و موجب فرود آمدن بلا می شود اشاره شده است.
در يك روايت زيبا از امام سجاد (ع) مصاديقی ذكر شده است و به برخي از گناهاني و اثرات بد آن ها اشاره شده است، كه ما برخي از فقرات آن ذكر مي كنيم:ُ
1- «الذُّنُوبُ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ الْبَغْيُ عَلَى النَّاسِ وَ الزَّوَالُ عَنِ الْعَادَةِ فِي الْخَيْرِ وَ اصْطِنَاعُ الْمَعْرُوفِ وَ كُفْرَانُ النِّعَمِ وَ تَرْكُ الشُّكْرِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ : گناهاني كه باعث تغيير نعمت مي شود عبارتند از: ظلم به مردم، ترك و از بين رفتن عادت به كارهاي خير، كارهاي معروف و خير را مصنوعي (رياكارانه) انجام دادن، كفران نعمت ،ترك شكر خداوند عزيز و جليل مي فرمايد: خداوند سرنوشت هيچ قوم (و ملّتى) را تغيير نمىدهد، مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند.
2- «وَ الذُّنُوبُ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ عِصْيَانُ الْعَارِفِ بِالْبَغْيِ وَ التَّطَاوُلُ عَلَى النَّاسِ وَ الِاسْتِهْزَاءُ بِهِمْ وَ السُّخْرِيَّةُ مِنْهُمْ:وگناهاني كه باعث نازل شدن نقمت و عذاب و بلا مي شود عبارتند از: اين كه انسان كه عارف است (يعني بدي ها و ظلم ها را مي شناسد) بغي و ستم كند، تكبر و برتري جويي بر مردم و استهزا و مسخره كردن آن ها»
3- «الذُّنُوبُ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ اللَّعِبُ بِالْقِمَارِ وَ تَعَاطِي مَا يُضْحِكُ النَّاسَ مِنَ اللَّغْوِ وَ الْمِزَاحِ وَ ذِكْرُ عُيُوبِ النَّاسِ وَ مُجَالَسَةُ أَهْلِ الرَّيْبِ .:گناهاني كه پرده هاي عصمت را مي درد عبارتند از: نوشيدن شراب و بقيه مسكرات، بازي با آلات قمار، انجام دادن كارهاي لغو وشوخي هايي كه باعث خنديدن مردم مي شود، يادآوري عيب هاي مردم، همنشيني با انسان هايي كه اهل شك و ريب هستند.»
4- «وَ الذُّنُوبُ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلَاءَ تَرْكُ إِغَاثَةِ الْمَلْهُوفِ وَ تَرْكُ مُعَاوَنَةِ الْمَظْلُومِ وَ تَضْيِيعُ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ:و گناهاني كه باعث نزول بلا مي شوند عبارتند از: ترك كمك به كسي كه تقاضاي كمك مي كند، و ترك كمك كردن به مظلوم ، و ضايع كردن امر به معروف و نهي از منكر.»
5- «وَ الذُّنُوبُ الَّتِي تَقْطَعُ الرَّجَاءَ الْيَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ الثِّقَةُ بِغَيْرِ اللَّهِ وَ التَّكْذِيبُ بِوَعْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ:گناهاني كه باعث قطع اميد مي شود عبارتند از: نا اميدي از برطرف كردن اندوه خداوند، ونااميدي از رحمت خداوند، و اعتماد به غير خداوند، و تكذيب وعده هاي خداوند عزيز و جليل»
6-«والذنوب التي ترد الدعاء، سوء النية وخبث السريرة والنفاق مع الاخوان وترك التصديق بالاجابة وتاخير الصلوات المفروضات حتي تذهب اوقاتها وترك التقرب الي الله عزوجل بالبر والصدقة واستعمال البذاء والفحش في القول : «.بحار الأنوار،، ج 70، ص 376.» گناهاني كه موجب رد شدن دعا مي شوند عبارتند از: نيت بد، پليدي باطن، دو رويي با برادران ديني، باور نداشتن اجابت دعا، به تاخير انداختن نمازهاي واجب تا آن زمان كه وقتش بگذرد، دوري جستن از نزديك شدن به خداي بزرگ با كار خير و دادن صدقه، و به كارگيري كلمات زشت و ناسزا در گفتار .»اين ها مصاديقي از گناهان هستند كه اين اثرات را دارند».
و در حديث ديگري امام باقر(ع) مي فرمايد:
1- «وَجَدْنَا فِي كِتَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذَا ظَهَرَ الزِّنَا مِنْ بَعْدِ یكَثُرَ مَوْتُ الْفَجْأَةِ: در كتاب رسول خدا يافتيم كه وقتي بعد از من زنا آشكارا شود، مرگ هاي ناگهاني زياد مي شود»
2- «وَ إِذَا طُفِّفَ الْمِكْيَالُ وَ الْمِيزَانُ أَخَذَهُمُ اللَّهُ بِالسِّنِينَ وَ النَّقْصِ :و وقتي كيل و وزن سبك گرفته شود ( كم فروشي)خدا آن ها را گرفتار قحطي و خشكسالي مي كند»
3- «وَ إِذَا مَنَعُوا الزَّكَاةَ مَنَعَتِ الْأَرْضُ بَرَكَتَهَا مِنَ الزَّرْعِ وَ الثِّمَارِ وَ الْمَعَادِنِ كُلَّهَا: وقتي مردم زكات ندهند زمين بركات خود را از زراعت و ميوه و معدن ها منع مي كند»
4- «وَ إِذَا جَارُوا فِي الْأَحْكَامِ تَعَاوَنُوا عَلَى الظُّلْمِ وَ الْعُدْوَانِ: و وقتي در حكم دادن ظلم كنند، بر ظلم و عداوت كمك خواهد شد»
5- « وَ إِذَا نَقَضُوا الْعَهْدَ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ:و وقتي عهد شكني زياد شود خداوند دشمنان شان را بر آن ها مسلط مي كند»
6- « وَ إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِي أَيْدِي الْأَشْرَارِ: و هنگامي كه قطع رحم كنند اموال در دست اشرار قرار خواهد گرفت»
7- «وَ إِذَا لَمْ يَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ يَنْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لَمْ يَتَّبِعُوا الْأَخْيَارَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ شِرَارَهُمْ فَيَدْعُوا خِيَارُهُمْ فَلَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ : و هنگامي كه امر به معروف و نهي از منكر نكنندو از اخيار اهل بيت من تبعيت نكنند، خداوند بدان شان را بر آن ها مسلط مي كند و خوبان هر چه دعا كنند مستجاب نشود«،الكافي، ج 2، ص 374»
به دلیل سخت بودن مجازات دنیوی ناشی از سخط وغضب و خشم حق تعالی است که رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم به صائم و روزه دار می آموزد به صفت «من الهی» متوسل شده و برای ایمن از خشم وغضب الهی اینگونه دعاکند:
«و َزَحْزِحْنِيِ فِيْهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِكَ، بِمَنِّكَ وَأَيادِيكَ يا مُنْتَهى رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ:و از موجبات خشمت دورم بدار با منت و بخششت بر من ببخشای، ای نهایت آرزوی آرزومندان.»
افزودن دیدگاه جدید