جنگ نرم چیست
یکی از بحث‌هایی که در سیاست دوره معاصر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده، مفهوم «جنگ نرم» در مقابل « جنگ سخت» است. جنگ نرم، قدمتی معادل جنگ سخت دارد.
قدیمی ترین کتاب، حاوی محور هایی درباره روش های جنگ سخت و نرم، به « سان تزو » تعلق دارد. وی استراتژیستی است که حدود پانصد سال پیش از میلاد می زیسته است. این کتاب، یکی از قدیمی ترین مجموعه های مرتبط با استراتژی است و ارتش های چین، ژاپن و کره در جنگ های متعدد، از این کتاب استفاده کرده اند. پس از جنگ جهانی دوم، اولین بار « هنری کیسینجر » وزیر امور خارجه پیشین امریکا، این کتاب را در غرب مطرح کرد و باعث نگاه مجدد به آن شد. بر اساس باورسان تزو، جنگ تنها یک مسأله نظامی صرف نیست؛ بلکه جوانب مختلف اطلاعاتی، روانی، اقتصادی و سیاسی را در بر می گیرد.
مفهوم جنگ نرم، تعریفی واحد و مورد پذیرش همگان ندارد و تلقی و برداشت افراد، جریان ها و دولت های گوناگون از آن متفاوت است. « جان کالینز» نظریه پرداز دانشگاه ملی جنگ آمریکا، آن را این گونه تعریف می کند:«جنگ نرم، استفاده طراحی شده از تبلیغات و ابزار های مربوط به آن است برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که موجب پیشرفت مقاصدِ امنیت ملی مجری می شود.»
ارتش ایالات متحده در آیین رزمی خود این نوع از هجوم را چنین تعریف کرده است: « جنگ نرم، استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و دیگر اعمالی است که منظور اصلی آن تأثیرگذاری بر عقاید، احساسات، تمایلات و رفتار دشمن، گروه بی طرف و یا گروه های دوست است به نحوی که برای برآوردن مقاصد و اهداف ملی پشتیبان باشد ».
با عنایت به تعاریف فوق، معروف ترین تعریف را به « جوزف نای »، پژوهشگر برجسته آمریکایی در حوزه «قدرت نرم» نسبت می دهند. وی در سال 1990 میلادی در مجله «سیاست خارجی» شماره هشتاد، قدرت نرم را «توانایی شکل دهی ترجیحات دیگران» تعریف کرد. بنابراین جنگ نرم را می توان هر گونه اقدام نرم، روانی و تبلیغات رسانه ای دانست که جامعه هدف را نشانه می گیرد و آن را بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست وا می دارد.
این جنگ به دلیل پیچیدگی و اتکا به قدرت نرم از ویژگی های بسیار زیاد و متنوع برخوردار است که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
1. جنگ نرم در پی تغییر قالب های ماهوی جامعه و ساختار سیاسی است. در این جنگ به اعتقادات، باورها و ارزش های اساسی یک جامعه، هجوم می آورند. با تغییر باور های اساسی جامعه، قالب های تفکر و اندیشه دگرگون می شود و مدل های رفتاری جدیدی شکل می گیرد. مدل های رفتاری جدید به گونه ای است که به سمت ساختار شکنی و مقابله با جریان سیاسی حاکم گام بر می دارد.
2. جنگ نرم؛ آرام، تدریجی و زیر سطحی است و دفعی، شتابان و مقطعی نیست. این نبرد به صورت آرام شروع می شود و به صورت تدریجی حرکت می کند. آرام و تدریجی بودن این جنگ به گونه ای است که بسیاری، آن را تشخیص نمی دهند.
3. جنگ نماد ساز است. نماد سازی با بهره گیری از نماد های تاریخی برای ارائه و نمایش تصویری مطلوب از خود، یکی از ویژگی های برجسته آن است. در این هجوم، تلاش می شود تصویری شکست خورده و مأیوس از حریف ارائه شود و در مقابل، مهاجم با نمادسازی و تصویرسازی، خود را پیروز و موفق نشان می دهد.
4. نتایج جنگ نرم در صورت موفق بودن، پایدار خواهد بود. هدف اصلی در این نوع تهاجم، تغییر باورها و اعتقادات است. چنانچه این تغییر حاصل شود، به راحتی تغییر مجدد و بازگشت به حالت اولیه میسر نیست.
5. جنگ نرم از مردم جامعه هدف، علیه خودش بهره می گیرد. شیوه های این هجوم به گونه ای است که پس از گذشت بخشی از آن، مردم جامعه هدف نیز به صورتِ بخشی از نیروی مهاجم، وارد عمل می شوند.
6. جنگ نرم، آسیب محور است. آسیب های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، میدان مانور آن است. کشور مهاجم با شناسایی نقاط آسیب جامعه هدف، فعالیت های خود را سامان می دهد و با خلق آسیب های جدید بر دامنه تحرکات خود می افزاید.
7. جنگ نرم چند وجهی است. پر دامنه بودن و برخورداری از وجوه مختلف از دیگر ویژگی های آن است.
8. جنگ نرم تضاد آفرین است. جنگ نرم از محیط های آسیب دار جامعه هدف آغاز می شود و از طریق ایجاد اختلاف در باور ها و ارزش ها، اعضای یک جامعه را در برابر یکدیگر قرار می دهد. تضاد های ناشی از طریق جنگ نرم، هم بستگی اجتماعی و وحدت ملی را بر هم می زند و هم زمینه های بروز بحران و درگیری های داخلی را فراهم می سازد.
9. جنگ نرم تردید آفرین است. در جنگ نرم، ایجاد تردید و بدبینی به بسیاری از مسائل، یک اصل و قاعده است. حرکت در این جنگ با خلق تردید و ایجاد نا امیدی شروع می شود.
10. جنگ نرم از ابزار روز استفاده می کند. در جنگ نرم از پیشرفته ترین امکانات روز استفاده می شود. بر همین اساس، فضای مجازی و سایبری، محیط اصلی جنگ نرم در شرایط کنونی به حساب می آید.
منبع: رسا
افزودن دیدگاه جدید