«پیام و درس های خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها| بخش سوم»
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ، «پیام و درس های خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها| بخش سوم»
نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری»
*******
متن و ترجمه بخش سوم: «وَ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، كَلِمَةٌ جَعَلَ الاْخْلاصَ تَأْوِيلَها، و ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها، وَ اَبانَ فِى الْفِكَرِ مَعْقُولَها. اَلْمُمْتَنِـعُ مِنَ الاْبْصارِ رُؤْيَتُهُ، وَ مِنَ الاْلْسُنِ صِفَتُهُ، وَ مِنَ الاْوْهامِ الاْحاطَةُ بِهِكَوَّنَها. اِبْتَدَعَ الاْشْياءَ لا مِنْ شَىْءٍ كانَ قَبْلَها، وَ اَنْشَأَها بِلاَ احْتِذاءِ اَمْثِلَةٍ اِمْتَثَلَها. بِقُدْرَتِهِ، وَ ذَرَأَها بِمَشِيَّتِهِ، مِنْ غَيْرِ حاجَةٍ مِنْهُ اِلى تَكْوِينِها، وَ لا فائِدَةٍ لَهُ فى تَصْوِيرِها، اِلاَّ تَثْبِيتاً لِحِكْمَتِهِ، وَ تَنْبِيهاً عَلى طاعَتِهِ، وَ اِظْهاراً لِقُدْرَتِهِ، وَ دَلالَةً عَلى رُبُوبِيَّتِهِ وَ تَعَبُّداً لِبَرِيَّتِهِ، وَ اِعْزازاً لِدَعْوَتِهِ. ثُمَّ جَعَلَ الثَّوابَ عَلى طاعَتِهِ وَ وَضَعَ الْعِقابَ عَلى مَعْصِيَتِهِ، ذِيادَةً لِعِبادِهِ عَنْ نَقِمَتِهِ، وَ حِياشَةً لَهُمْ اِلى جَنَّتِهِ»:
یگانه اى كه انبازى بر او نبوده؛ [لا إله إلاّ اللّه] كلمه اى است كه خداوند تحقّق و تجسّم بیرونى آن را اخلاص مردمان قرار داده و آنچه از آن [لا إله إلاّ اللّه] قابلیت دریافت دارد، در دل ها به ودیعت نهاده [توحید فطرى]. [او از توحید] آن چه قابل تعقّل است، در اندیشه ها روشن كرده است. خداوندى كه چشم ها را توان دیدنش نبوده و زبان ها را یاراى توصیف او نباشد و اندیشه ها را گنجایش احاطه بر او نیست تنها اوست كه اشیاء را بدون ماده اى پیشین، آفرید و آن ها را بىطرح و نقشه اى به ظهور آورده است.
پس اشیاء را تنها به قدرت خود، هستى بخشید و به خواست خود پدیدار نمود. او كه نیازى به ایجاد هستى نداشته و در صورتگرى آن ها بهره ى برایش نیست؛ مگر آن كه نشان دهد حكمت خود را و بیدار كند آفریده ها را در فرانبردارى و نمایش دهد.
توانایى اش را و مردمان را به پروردگارى خود رهنما باشد و ایجاد نماید بندگى را در آفریدگان و نیرومندى و شكوه بخشد دعوت خود را از بندگان! آن گاه براى سوق آنان به بهشت و فرمان بردارى خود، پاداش و براى بازدارى شان از دوزخ و سرپیچى از فرمانش، كیفر آورده است»
*******
«پیام و درس های فلسفی بخش سوم خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها»
در این بخش سوم خطبه فدکیه صدیقه شهیده حضرت زهرا سلام الله علیها در قامت استاد همه حکیمان ظاهر شده، عمیق ترین و پیچیده ترین مباحث توحید نظری و توحید عملی را طرح، پیام ها و درس های اعتقادی را تبیین می نمایند.
پیام اول: «رابطه تنگاتنگ اخلاص در فکر و اخلاص در عمل»
پیام و درس فراز:« كَلِمَةٌ جَعَلَ الاْخْلاصَ تَأْوِيلَها،» این است که بین اخلاص در فکر و اخلاص در عمل رابطه تنگاتنگی وجود دارد به این معنا اگر شخص در مقام اندیشه به این باور رسیده باشد همه عالم در برابر ذات اقدس تعالی هیچ و پوچ است و اوست که روزی رسان است و حاجت بر آورده می کند، قطعا در مقام عمل نیز چنین انسانی با چنین باوری هر کاری را که انجام می دهد جز رضای خدا را در نظر نمی گیرد و کسی جز حق تعالی را شریک عمل خودش قرار نمی دهد.
پیام دوم: «رابطه بین توحید و کلمه توحید»
پیام فراز: «و ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها، وَ اَبانَ فِى الْفِكَرِ مَعْقُولَه» این درس توحیدی را به ما میآموزد که بین توحید و کلمه توحید رابطه تنگاتنگ وجود دارد. به این معنا همان گونه که انسان از راه فطرت و عقل به اصل توحید و اینکه جهان خالقی دارد ایمان می آورد از همین راه به کلمه «توحید» و اینکه این مبدأ یکی است و ثانی ندارد می تواند ایمان بیاورد چرا که عقل و فطرت هم راهی است برای اثبات « توحید» و هم برای درک و اثبات کلمه «توحید».
پیام سوم: «ممتنع بودن توصیف نمودن حق تعالی به زبان»
«اَلْمُمْتَنِـعُ مِنَ الاْبْصارِ رُؤْيَتُهُ، وَ مِنَ الاْلْسُنِ صِفَتُهُ، وَ مِنَ الاْوْهامِ الاْحاطَةُ بِهِ» این درس توحیدی را به ما میآموزد از آنجایی که به دلیل عقلی حق تعالی جسم نیست و وجود محض و مجرد است پس با چشم سر دیده نمی شود و از آنجایی که به دلیل عقلی صفات خدا چون عین ذات اوست و بینهایت است پس توصیف به زبان امکان ندارد «ومن الالسن صفته»، از آن جایی که خداوند به دلیل مجرد بودن کم و کیف ندارد پس واقعیت خدا باقوه واهمه هم قابل درک نیست و هرگز نمی توان به حقیقت خدایی پی برد «ومن الاوهام کیفیته».
پیام چهارم: «تفاوت اختراع مخترعین با اختراع حق تعالی»
«اِبْتَدَعَ الاْشْياءَ لا مِنْ شَىْءٍ كانَ قَبْلَها، وَ اَنْشَأَها بِلاَ احْتِذاءِ اَمْثِلَةٍ اِمْتَثَلَها» درس توحیدی دیگری به ما می آموزد این است: بین اختراع مخترعین و آفرینش حق تعالی از این جهت تفاوت وجود دارد که:
اولا: خداوند موجودات عالم هستی را درحالی به وجود آورد که ماده اولیه آنها وجود نداشت ولی مخترعین هر آنچه را اختراع می کنند مواد اولیه آن وجود دارد و هیچ چیز را از عدم و نیستی به هستی نمی آورند از این رو می فرمایند: «ابتدع الاشیاء لا من شی کان قبلها».
ثانیا: آنچه را خداوند خلق کرده است ابداع است یعنی بدون نمونه قبلی است ولی آنچه را که مخترعین خلق می کنند کپی برداری از نمونه پیشین است: «وانشاءها بلااحتذاء امثله امتثلها»
ثالثا: آنچه را مخترعین خلق می کنند از سر نیاز و احتیاج است ولی خداوند هرآنچه را خلق کرده از سر بی نیازی است: «و ذراها بمشیه من غیر حاجه منه الی تکوینها ولا فایده له فی تصویرها»
پیام پنجم: «هدفمندی نظام آفرینش»
پیام فراز«كَوَّنَها بِقُدْرَتِهِ، وَ ذَرَأَها بِمَشِيَّتِهِ، مِنْ غَيْرِ حاجَةٍ مِنْهُ اِلى تَكْوِينِها، وَ لا فائِدَةٍ لَهُ فى تَصْوِيرِها، اِلاَّ تَثْبِيتاً لِحِكْمَتِهِ، وَ تَنْبِيهاً عَلى طاعَتِهِ، وَ اِظْهاراً لِقُدْرَتِهِ، وَ دَلالَةً عَلى رُبُوبِيَّتِهِ وَ تَعَبُّداً لِبَرِيَّتِهِ، وَ اِعْزازاً لِدَعْوَتِهِ»
این درس توحیدی است که هرچند خداوند به دلیل غنی مطلق بودن غرض فاعلی از خلق عالم هستی ندارد ولی به دلیل حکیم بودن غرض فعلی از آفرینش دارد چراکه:
اولا: حق تعالی می خواهد حکمت خودش یعنی اینکه قدرتش در خلق همراه با مصلحت است را ثابت نماید «الا تثبیتا لحکمته».
ثانیا: روحیه اطاعت پذیری را در بندگان ایجاد کند چرا که وقتی انسان ببیند که مخلوق چنین خالقی است فرمان الهی را اطاعت می کند و از معصیت دوری می کند «وتنبیها علی اطاعته».
ثالثا: با آفرینش عالم هستی در مقام آشکار کردن عظمت قدرت خویش است تا بشر با دیدن قدرت بی انتهای حضرت حق، خود را ناچیز دیده راه تواضع و فروتنی را در پیش گرفته و به عبادت و پرستش حضرت حق می پردازد «اظهارا لقدرته وتعبدا لبریته».
رابعا: جهان هستی را خلق کرده است تا زمینه دعوت انبیا فراهم شود زیرا انبیا در دعوت خود دلیل و برهان می خواهند بهترین دلیل برای اثبات دعوت همین نظام احسن است«واعزازا لدعوته»
پیام ششم: «غرض فعلی حق تعالی در ثواب و عقاب»
پیام توحیدی فراز: «ثُمَّ جَعَلَ الثَّوابَ عَلى طاعَتِهِ» این است همان گونه که خداوند از آفرینش عالم هستی غرض فعلی داشت نه فاعلی، از ثواب و عقابی که در برابر اطاعت و معصیت قرار داد غرض فعلی دارد نه فاعلی. یعنی ثواب را قرار داد تا اطاعت کنندگان امید به بهشت پیدا کنند و عقاب را هم قرار داد تا معصیت کنندگان بترسند و از معصیت اجتناب کنند «وَ وَضَعَ الْعِقابَ عَلى مَعْصِيَتِهِ، ذِيادَةً لِعِبادِهِ عَنْ نَقِمَتِهِ، وَ حِياشَةً لَهُمْ اِلى جَنَّتِهِ»
افزودن دیدگاه جدید