سید محمود طاهری

فرازهایی از دعای شب مبعث

تاریخ انتشار:
اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْاَعْظَم فی هذِهِ اللَّیْلَة. در این فراز از دعا اشاره شد، کامل‏ترین و بزرگ‏ترین تجلّی خداوند درجهان هستی پیامبر اکرم صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله است.
فرازی از دعای شب مبعث

بی ‏تردید، فیض حق تعالی همواره بر بندگانش جاری است، ولی گاه، بارش کرم و رحمت او، سیل آسا می ‏شود و شب مبعث از جمله آن زمان‏هاست و چه بینوا بنده‏ای که حتّی قطره‏ ای از آن را نصیب خود نکند.

از امام جواد علیه ‏السلام نقل است که: «در ماه رجب، شبی هست که بهتر است از برای مردم از آنچه آفتاب بر آن می ‏تابد و آن، شب بیست و هفتم است و کسی که آن شب را عبادت کند مثل اجر عبادت شصت سال، خدا به او عطا می‏ کند».[1]

بنا به نقل شیخ کفعمی در کتاب «بَلَدُالْاَمین»، دعایی در شب مبحث خوانده می ‏شود که به فرازهایی از آن اشاره می‏ کنیم.

1. این دعا با این عبارت شروع می ‏شود:

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْاَعْظَم فی هذِهِ اللَّیْلَة.

پروردگارا، از تو می ‏خواهم به حقّ بزرگ‏ترین تجلّی‏ات در این شب (یعنی حضرت رسول صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله)؛ که عارفان جهان هستی او را تجلّی وجلوه خداوندی می‏ دانند؛ همان‏گونه که حافظ اشاره کرده است:

در ازل پرتو حُسنت ز تجلّی دم زد

عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد[2]

و یا:

هر دو عالَم یک فروغ روی اوست

گفتمت پیدا و پنهان نیز هم[3]

فروغی بسطامی نیز گفته است:

با صد هزار جلوه برون آمدی که من

با صد هزار دیده تماشا کنم ترا[4]

همان گونه که در این فراز از دعا اشاره شد، کامل‏ترین و بزرگ‏ترین تجلّی خداوند درجهان هستی پیامبر اکرم صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله است.

حکیم نظامی می‏ گوید:

ای شاه مقرّبان درگاه

بزم تو ورای هفت خرگاه

سلطان سریر کایناتی

شاهنشه کشور حیاتی[5]

و نیز:

سر آمدترینِ همه سروران

گزیده ‏ترِ جمله پیغمبران

ما دست بر دامان کسی می ‏زنیم که به تعبیر حکیم نظامی، در بارگاه الهی، پشت قوی ساخته و برگشته است تا دستمان گیرد و رستگارمان سازد:

پشت قوی گشته از آن بارگاه

روی در آورد بدین کارگاه

لب به شکر خنده بیاراسته

امّت خود را به دعا خواسته

لب بگشا تا همه شِکَّر خورند

ز آب دهانت رطب ‏تر خورند

ای شب گیسوی تو روز نجات

آتش سودای تو آب حیات

ما همه جسمیم بیا جان تو باش

ما همه موریم سلیمان تو باش

گر نظر از راه عنایت کنی

جمله مهمّات کفایت کنی[6]

از فرازهای دیگر این دعا، طلب رزق و روزی فراوان از خداوند است که با دو بیان مطرح شده است:

یکی «وَ اَرْزاقَنا بِالْیُسْرِ مَدْرُورَةً؛ روزی ما را آسان و فراوان فرما».

و دیگر «وَرِزْقا واسِعا غَیْرَ مَمْنُونٍ؛ مرا رزقی گسترده و بی‏ منّت از دیگران عطا فرما».

درخواست رزق و روزی انبوه، در دعای شب مبعث منحصر نمی‏ شود، بلکه در دعاهای دیگر نیز بدان اشاره شده است. از جمله آنها:

1. «وَ وَسِّعْ عَلَی مِنْ حَلالِ رِزْقِکَ؛ وروزی حلال را بر من گسترده گردان».[7]

2. «اَللّهُمَّ اَعْطِنی السَّعةَ فِی الرِّزْقِ؛ پروردگارا، روزی فراوان عطایم فرماا![8]»

3. وَ اَغْنِنی وَ اَوْسِعْ عَلَی فِی رِزْقِکَ؛ خدایا، بی‏ نیازم کن و مرا رزق و روزی فراوان عنایت فرما».[9]

بی ‏تردید آثار مثبت رزق و روزی حلال و فراوان که در دعاها مطلوب اهل بیت علیهم‏ السلام بوده است و به ما نیز آموخته ‏اند که چنین بخواهیم، انکارناپذیر است. در تبیین این آثار، تنها به دعایی از امیرمؤمنان علی علیه ‏السلام و نقل حکایتی بسنده می‏ کنیم.

علی علیه ‏السلام در خطبه 225 نهج ‏البلاغه از خداوند چنین می ‏خواهد:

«اَللّهُمَّ صُنْ وَجْهی بِالْیَسارِ، وَ لاتَبْذُلْ جاهی بِالْاِقْتارِ؛ پروردگارا، آبرویم را با بی ‏نیازی، حفظ فرما! و شخصیّت مرا در اثر فقر، پایین نیاور».[10]

از سلمان فارسی حکایت است که:

وقتی نصیب سالانه خویش را از بیت‏ المال می‏ گرفت، به اندازه یک سال مخارج خود را ذخیره می ‏کرد.

به او گفتند: تو با این همه زهد و تقوی در فکر ذخیره سال هستی؟ شاید امروز یا فردا بمیری و به آخر سال نرسی؟

در جواب گفت: شاید هم نمردم. چرا شما فقط فرض مردن را صحیح می ‏دانید. یک فرض دیگر هم وجود دارد وآن زنده ماندن است. اگر زنده بمانم خرج دارم و حوایجی دارم. شما چرا از این نکته غافلید که نفس انسان اگر به مقدار کافی وسیله زندگی نداشته باشد، در اطاعت حق کندی می‏ کند. و نشاط و نیروی خود را در راه حقّ از دست می‏ دهد و همین قدر که به اندازه کافی، وسیله فراهم شد، آرام می ‏گیرد.[11]

یا رب زقناعتم توانگر گردان

وز نور یقین دلم منوّر گردان

روزی من سوخته سرگردان

بی منّت مخلوق میّسر گردان[12]

* * *

از فرازهای قابل توجّه دیگر در دعای شب مبعث که باز به رزق و روزی مربوط است، ولی به وقت پیری اشاره دارد، چنین است:

«وَاجْعَلْ اَوْسَعَ اَرْزاقِنا عِنْدَ کِبَرِ سِنِّنا؛ پروردگارا، گسترده ‏ترین ارزاق ما را در سنین پیری ‏مان قرار ده».

با فرا رسیدن ایّام پیری، از طرفی نیروهای بدنی به ضعف می ‏گراید و در نتیجه، توان کار و فعالیّت و تلاش از آدمی سلب می‏ شود و از سوی دیگر، آدمی تا پایان عمر محتاج به رزق و روزی است و از سوی دیگر، بسیاری از پیران، هرگز حاضر نیستند که حتّی از فرزندانشان نیز تقاضای کمک کنند.

بر همین اساس، حضرت در این فراز از دعا، گسترده‏ ترین رزق و روزی را از خداوند می ‏خواهد. از پیامبر اکرم صلی ‏الله‏ علیه ‏و‏آله در نهج ‏الفصاحه نیز شبیه این دعا نقل شده است:

«اَللّهُمَّ اجْعَلْ اَوْسَعَ رِزْقِکَ عَلَی عِنْدَ کِبَرِ سِنّی؛ پروردگارا، گسترده ‏ترین رزق خود را برای من در ایام کهنسالی قرار ده».

همچنین در دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه، امام سجاد علیه ‏السلام از خداوند می ‏خواهد:

«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ وَاجْعَلْ اَوْسَعَ رِزْقِکَ عَلَی اِذا کَبِرْتُ؛ خدایا، بر محمد و آل او درود فرست و در زمان پیری ‏ام فراوان‏ ترین روزی را عطایم فرما!».

بنابراین، طلب گسترده‏ ترین روزی، خواسته اهل بیت علیهم السلام بوده و مناسب است که خواسته ما نیز باشد.

در فراز دیگری از دعای شب مبعث چنین می ‏خوانیم:

«اَللّهُمَّ نَعُوذُبِکَ اَنْ نَذِلَّ و نَخْزی؛ پروردگارا، پناه می ‏برم به تو از ذلیل شدن و خوار گشتن».

عزیز بودن، یکی از صفات خداوند است؛ چنان که در دعای جوشن کبیر می‏ خوانیم: «یا مَنْ هُوَ عَزیزٌ بِلا ذُلٍّ؛ ای عزیزی که به دور از هر گونه ذلت هستی».

هر کس که در جامعه عزت مند باشد، از صفتی، خدایی بهره جسته است و جلوه عزت خداوند در او متجلی گشته است. چنان که سیدالشهدا در دعای عرفه چنین مناجات می ‏کند:

«یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرِّفْعَةِ، وَ اَوْلِیاؤُهُ بِعِّزهِ یَعْتَزُّون؛ ای آنکه بلندمرتبگی و رفعت را ویژه خود گردانیده و دوستانش به عزت او عزت مندند».

اما گاه ممکن است، انسان در اثر ارتکاب لغزش‏هایی، آبرو و عزتش را بر باد دهد که برای یک آبرومند، این حادثه می‏ تواند تلخ ‏ترین حادثه عمرش باشد. برای او در چنین حالی، دنیا ضیق و تنگ شده و زندگی‏ اش صفا و لطف را از دست خواهد داد.

به همین سبب، پیامبر فرمود:

بر سه گروه رحم آورید: 1. عزیزی که ذلیل شد؛ 2. ثروتمندی که فقیر شد؛ 3. فقیه و دین ‏شناسی که بازیچه دست جاهلان گشت.[13]

مولانا این روایت را این گونه به شعر درآورده است:

گفت پیغمبر که با این سه گروه

رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه

آنکه او بعد از رئیسی خوار شد

وان توانگر هم که بی ‏دینار شد

وان سوُم آن عالِمی کاندر جهان

مُبتلا گردد میانِ ابلهان

زان که از عزت به خواری آمدن

همچو قطع عضو باشد از بدن[14]

پروردگارا، پناه می ‏بریم بر تو از سرافکندگی و ذلت و از تو سربلندی و عزت می‏ خواهیم:

خدایا، به عزت که خوارم مکن

به ذُلِّ گنه شرمسارم مکن

عزیزی و خواری تو بخشی و بس

عزیز تو خواری نبیند ز کس

چو ما را به دنیا تو کردی عزیز

به عُقبی همین چشم داریم نیز[15]

تمنای آمرزش، قبولی حسنات، ورود در بهشت و رهایی از دوزخ و نیز تقاضای نیکو شدن جمیع احوال، برآورده شدن حوایج دنیا و آخرت و توفیق گام برداشتن در صراط مستقیم و همچنین استدعای خیرخواهی در حق دیگران، ازجمله فرازهای دعای شب بیست و هفتم ماه رجب است.

پی نوشتها:

---------------------------

[1] ثمرات الحیاة، ج 1، ص 100.

[2] حافظ

[3] حافظ

[4] فروغی بسطامی

[5] حکیم نظامی

[6] حکیم نظامی

[7] دعاى سمات.

[8] دعاى ابو حمزه ثمالى.

[9] دعاى مکارم الاخلاق.

[10] خطبه 225 نهج ‏البلاغه

[11] مجله حوزه، شماره 46، صص 104 و 105.

[12] ابوسعید ابوالخیر

[13] غزالى، احیاء العلوم، ج 4، ص 21.

[14] جلال الدین محمد بلخی

[15] سعدی

منبع : تحفه رجبیون

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.