شیوۀ سلوكی مر حوم ملاحسینقلی همدانی(ره)
بی‌شك، اهل معنا شیوه‌های گوناگونی در طیّ راه دارند كه دانستن شیوۀ سلوكی جناب آخوند(ره) برای رهپویان این راه، خود الگویی تضمین شده است.
1. شیوه توحیدی: ایشان در سیر و سلوك شیوه‌ای توحیدی داشته‌اند [كه در مرتبۀ اول آن معرفت نفس مطرح بود.] مرحوم ملاحسینقلی(رحمت‌الله‌علیه) می‌فرمودند: و راه دست‌یابی به عرفان و محبّت حق، شناخت ابعاد نفس است، روح الهی در همین تن خاكی و نفس بشری دمیده و باید آن را كاوید. «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ.»1 علامۀ بزرگوار جناب سیّدمحمدحسین طباطبایی(رض) می‌فرمایند: «گروهی دسته جمعی توطئه كردند، روش عرفانی، الهی و توحیدی مرحوم آخوند را به باد انتقاد گرفته و عریضه‌ای به مرحوم شربیانی- زمانی كه او ریاست مسلمین را داشت- نوشتند كه ملاحسینقلی همدانی، روشی صوفیانه در پیش گرفته است. مرحوم شربیانی نامه را مطالعه فرمود و زیر نامه نوشت: «كاش خداوند مرا مثل آخوند صوفی قرار بدهد. با این جمله‌ی آن عالم بزرگ، كار تمام شد.»2
2. روش معرفتی: روش استاد بزرگ، آخوند همدانی(ره)، همان طریق معرفت نفس بوده است. و می‌فرمودند: «برای رسیدن به معرفت نفس، سالك باید در هر شبانه روز مقدار نیم ساعت و یا بیشتر را معیّن نموده و به نفس خود توجّه كند تا آرام آرام تقویت یابد و معرفت نفس برای او حاصل شود و به وطن مقصود برسد.»3
ناگفته نماند كه شیوۀ توحیدی با شیوۀ معرفتی دو شیوۀ جدا از هم و ناآشنا با یكدیگر نیستند. چرا كه هر كدام نقش بر جانب یك سكّه است. كسی كه معرفت نفس را دنبال كرد، از طریق خویشتن به او راه می‌یابد. و آن سالك كه توانست او را بشناسد، خود را شناخته است. این است كه بر بیان پیامبر اعظم اسلام(صلوات‌الله‌علیه وآله) این حقیقت جاری گشته است كه فرمودند: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ.»4 هر كه خود را شناخت خدایش را شناخته است. و از جانبی دیگر خداوند متعال از این كه او را فراموش كنند، همه را نهی فرموده: «وَ لاتَكوُنوُا كَالَّذیِنَ نَسوُا اللهَ.»5 و نتیجه این خدا فراموشی را خود فراموشی دانست. بیان او این است كه «فَاَنسَاهُم اَنفُسَهُم، اوُلَئِكَ هُمُ الفَاسِقوُنَ.»6 ، پس خود را فراموش كردند. این‌ها همان اهل فسق و گناه‌اند. درهرحال، رابطه‌ای طرفینی بین خدا فراموشی و خود فراموشی وجود دارد كه فسق و گناه در این‌جا نقش جدّی ایفا می‌كند.
پی نوشت ها:
-------------------------
. محمد ری‌شهری، میزان الحكمة، مكتب الاعلام اسلامی، 1370، چ 3، ج 6، ص 142.
2. سیّدمحمّدحسین حسینی‌تهرانی، مهر تابان؛ مصاحبات تلمیذ و علامه، باقر العلوم، بی تا، بخش دوّم، ص 140.
3. بر گرفته از: چلچراغ سالكان، ص 98.
4. محمد، محمدری‌شهری، میزان الحكمة، ج 6، ص 142.
5. سورۀ مباركۀ حشر، آیۀ شریفۀ 19.
1. سورۀ مباركۀ حشر، آیۀ شریفة 19.
بازنشر از تبیان زنجان
افزودن دیدگاه جدید