کار گروهی در دین اسلام

فعالیت گروهی به دلیل در کنار هم قرار گرفتن افکار، انرژی‌ها و توانمندی‌ها، باعث به وجود آمدن آثار، برکات مثبت و مفیدی است که از جمله آن؛ موجب تولید فکر بیشتر، تقویت اندیشه، بوجود آمدن افکار گوناگون، همدلی و همراهی بیشتر و تقویت انگیزه‌ افراد می‌شود و در نهایت منجر به افزایش کمی و کیفی در امور می‌شود.

همچنین تشکیل و ایجاد گروه‌های هم‌فکر و همکار باعث ارتقا همّت و تلاش و اراده جمعی برای انسجام کارها و فعالیت‌های بزرگ‌تر می‌شود و مضاف براینکه اینگونه فعالیتهای گروهی در لابه لای خود نیروهای متخصص بهتری را تربیت خواهد کرد و افراد تربیت شده و حاضر در این گروه‌‌ها، با تجربه فایده رسانی به دیگران، در خود احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهند کرد؛ بدین صورت که فرد تنها به خودش متعلق نیست، بلکه می‌تواند با مشارکت و همکاری در امور، به دیگران هم تعلقی داشته باشد.

آموزه‌های دینی نیز بر فعالیت‌ کار گروهی و جمعی برای رسیدن به نتیجه مطلوب و بهتر، تأکید زیادی داشته و کارهای جمعی را در موارد گوناگون، خواه در مسائل اقتصادی و خواه در مسائل معنوی و علمی مورد تاکید قرار داده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

کاری گروهی برای اصلاح جامعه

یکی از میدانهایی که خدای متعال بر فعالیت گروهی همواره تاکید داشته است، میدان امر به معروف و نهی از منکر برای اصلاح جامعه و تغییر روند نادرست آن به سمت خوبی‌ها و شایستگی‌ها است؛ زیرا که در این میدان، فعالیت‌های گروهی بیشتر می‌تواند نتیجه بخش باشد؛ لذا اگر گروهی و با برنامه منسجم و متحد به صورت هماهنگ باشد، به قطع و یقین تاثیر گذاری بیشتری خواهد داشت. «وَ لْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ باید از میان شما گروهی دعوت به نیکی و خوبی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند.» [آل عمران، آیه۳]

همکاری جمعی در بر قراری وحدت ملی

اتحاد و انسجام در میان ملت‌های گوناگون، یک امر عقلانی و مورد توجه همه جهانیان است که البته آموزه‌های دینی نیز بر آن تاکید داشته و توصیه‌های فراوانی را داشته‌اند و حتی در همه ادیان توحیدی نیز نسبت به وحدت و پرهیز از تفرقه تاکید شده است؛ «شَرَعَ لَکُم مِّنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ‏ نُوحًا وَ الَّذِى أَوْحَیْنَآ إِلَیْکَ وَ مَا وَصَّیْنَا بِهِ‏ إِبْرَهِیمَ وَ مُوسَى وَ عِیسَى أَنْ أَقِیمُواْ الدِّینَ وَ لَا تَتَفَرَّقُواْ فِیهِ؛ از(احکام) دین آنچه را به نوح سفارش کرد، براى شما(نیز) مقرّر داشت و آنچه به سوى تو وحى کردیم و آنچه ابراهیم و موسى و عیسى را بدان سفارش نمودیم آن بود که دین را به پا دارید و در آن دچار تفرقه نشوید.» [شورى، آیه۴۲]

به صورت جمعی و گروهی دعا کردن

در مورد اهمیت و ارزش کار گروهی، حتی می‌توان به امر دعا اشاره کرد؛ زیرا که در روایات به دعای گروهی فراوان توجه شده و این شیوه را برای اجابت مناسب‌تر دانسته‌اند و آمده است که این گونه دعا کردن به اجابت مطلوب‌تر است.
پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره دعا فرمودند: « هرگاه یک فرد دعا می‌کند خوب است برای همگان دعا کند، زیرا این دعا به اجابت نزدیک‌تر است.» [۱]

امام صادق(علیه‌السلام) نیز فرموده است: «هیچ چهار نفر با هم جمع نشدند و برای امری به درگاه خداوند دعا نکردند، جز اینکه با اجابت آن دعا از هم پراکنده شدند.» [۲]

یادگیری و آموزش گروهی

آموزش و یادگیری در همه موارد امری مطلوب و مورد پسند است به ویژه در آموزش و یادگیری علوم دینی. به همین منظور قرآن کریم همواره به تشکیل گروه‌ها و هسته‌های یادگیری در امر دین و پرورش معلمان و مبلغان دینی توصیه می‌کند. «وَ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ؛ و شایسته نیست مؤمنان همگى کوچ کنند. پس چرا از هر فرقه‏اى از آنان دسته‏اى کوچ نمى‏کنند تا(دسته‏اى بمانند و) در دین آگاهى پیدا کنند و قوم خود را وقتى به سوى آنان بازگشتند بیم دهند باشد که آنان(از کیفر الهى) بترسند.» [توبه، آیه۱۲۲]

فعالیتهای گروهی در مسائل اقتصادی

از آنجایی که آموزه‌های دینی به همه نیازهای بشر توجه کرده، به بخش اقتصادی و مالی نیز توجه خاصی داشته است. معاملاتی همچون؛ مشارکت، مضاربه، مزارعه، معاملات مشاعی و تعداد بسیاری از دیگر معاملات در فقه و احکام شرعی به ویژه در ابواب اقتصادی فقه، نشان دهنده اهمیت کار و فعالیت گروهی در جذب کردن سرمایه‌ها و همچنین نیروی انسانی است که می‌تواند انگیزه خوبی برای جامعه در ترویج فرهنگ کار و فعالیت گروهی باشد.

ارکان کار و فعالیت گروهی

شایان ذکر است که تلاش و کار گروهی در صورتی محقق خواهد شد که ارکان آن مستقر شده باشد و پایه‌های این کار ارزنده می‌تواند شامل این موارد باشد؛ ۱. تعاون و همکاری ۲. نظم و انضباط ۳. مشورت
جالب اینجاست که مستندات هر سه مورد را می‌توان به روشنی، در آموزه‌های دینی پیدا کرد.

۱. تعاون و همکاری: «وَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى وَ لَا تَعَاوَنُواْ عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ ... ؛ و در نیکی و تقوا با یکدیگر تعاون و همکاری کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید... .»[مائده، آیه۲]

۲. نظم و انضباط: در وصیتنامه امام علی(علیه‌السلام) به امام حسن و حسین(علیهماالسلام) آمده است که حضرت فرمود: «أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی‏ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم؛ شما را و تمام فرزندان و خاندانم را و کسانى را که این وصیّت به آنها مى‏‌رسد، به ترس از خدا و نظم در امور زندگى توصیه مى‏‌کنم.»[۳]

۳. مشورت: «...وَ أَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ؛ و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست و از آنچه به آنها روزى داده‏ایم انفاق مى‏‌کنند.»[شوری، آیه ۳۸]

---------------------------------------------------------------------------------

منبع:
[۱]. بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۱۳، ح۱۷
[۲]. اصول کافی، ج۲، ص۴۸۷
[۳]. نهج البلاغه، نامه‏‌ی ۴۷