اشعار سعدی درباره پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله - 4

اشعار سعدی درباره پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله - 4

بخش چهارم از مجموعه اشعار مبعث پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلّم

امام الهدي [1]

كريم السجايا [2] جميل الشيم [3]
نبيّ البرايا [4] شفيع الامم‌ [5]

امام رسل، پيشواي سبيل
امين خدا، مهبط جبرئيل [6]

شفيع الوري‌ [7]، خواجه بعث و نشر [8]
امام الهدي [9]، صدر ديوان حشر [10]

كليمي كه چرخ فلك طور اوست [11]
همه نورها پرتو نور اوست

يتيمي كه ناكرده قرآن درست
كتب‌خانه چند ملّت بشُست

چو عزمش برآهخت [12] شمشير بيم
به معجز ميان قمر زد دو نيم [13]

چو صيتش در افواه دنيا فتاد
تزلزل در ايوان كسري فتاد [14]

به لا قامت لات بشكست خرد [15]
به اعزاز دين آب عزّي ببرد [16]

نه از لات و عزّي برآورد گرد 
كه تورات و انجيل منسوخ كرد [17]

شبي بر نشست از فلك برگذشت
به تمكين و جاه از ملك برگذشت‌ [18]

چنان گرم در تيه قربت براند
كه در سدره جبريل ازو باز ماند‌ [19]

بدو گفت سالار بيت‌الحرام [20]
كه اي حامل وحي برتر خرام

چو در دوستي مخلصم يافتي
عنانم ز صحبت چرا تافتي؟

بگفتا فراتر مجالم نماند
بماندم كه نيروي بالم نماند

اگر يك سر مو فراتر پرم
فروغ تجلّي بسوزد پرم [21]

نماند به عصيان كسي در گرو
كه دارد چنين سيّدي پيشرو

چه نعت پسنديده گويم ترا؟
عليك‌السلام اي نبيّ الوري

درود ملك [22] بر روان تو باد
بر اصحاب و بر پيروان تو باد

خدايا به حقّ بني فاطمه [23]
كه بر قول ايمان كنم خاتمه

اگر دعوتم رد كني ور قبول 
من و دست و دامان آل رسول

چه كم گردد اي صدر فرخنده پي
ز قدر رفيعت به درگاه حي

كه باشند مشتي گدايان خيل
به مهمان دارالسلامت‌ [24] طفيل

خدايت ثنا گفت و تبجيل كرد [25]
زمين بوس قدر تو جبريل كرد

بلند آسمان پيش قدرت خجل
تو مخلوق و آدم هنوز آب و گل ‌[26]

تو اصل وجود آمدي از نخست
دگر هر چه موجود شد فرع تست

ندانم كدامين سخن گويمت
كه والاتري زان چه من گويمت

تو را عزّ لولاك تمكين بس است
ثناي تو طه و يس بس است [27]

چه وصف كند سعدي نا تمام
عليك الصلوة اي نبيّ و السّلام

ماه فرو ماند از جمال محمد صلی الله علیه و آله

ماه فرو ماند از جمال محمد صلی الله علیه و آله
سرو نباشد به اعتدال محمد صلی الله علیه و آله

قدر فلک را کمال و منزلتی نیست
در نظر قدر با کمال محمد صلی الله علیه و آله

وعده دیدار هر کسی به قیامت
لیله اسری‌ [28] شب وصال محمد صلی الله علیه و آله

آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی
آمده مجموع در ظلال محمد صلی الله علیه و آله

عرصه گیتی مجال همّت او نیست
روز قیامت نگر مجال محمد صلی الله علیه و آله

و آن همه پیرایه بسته جنّت فردوس
بو که [29] قبولش کند بلال [30] محمد صلی الله علیه و آله

همچو زمین خواهد آسمان که بیفتد
تا بدهد بوسه بر نعال محمد صلی الله علیه و آله

شمس و قمر در زمین حشر نتابد
نور نتابد مگر جمال محمد صلی الله علیه و آله

شاید اگر آفتاب و ماه نتابد 
پیش دوا بروی چون هلال محمد صلی الله علیه و آله

چشم مرا تا به خواب دید جمالش
خواب نمی‌گیرد از خیال محمد صلی الله علیه و آله

سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی
عشق محمد صلی الله علیه و آله بس است و آل محمد صلی الله علیه و آله

پی‌نوشت‌ها:

1- در وصف و صفت سرور پیامبران حضرت محمد صلی الله علیه و آله

2- کریم الّسجایا: دارای خوی‌ها و سرشت نیک.

3- جمیل الشیم: دارای نهاد و خلق و عادت پسندیده.

4- نبیّ البرایا: پیامبر خداوند بر مردمان (برایا: جمع بریّه: مردم).

5- شفیع الامم: شفاعت‌کننده امّت‌ها، پیروان دین.

6- مهبط جبرئیل: جایگاه فرود آمدن فرشته وحی الهی.

7- شفیع الوری: شفاعت‌کنند خلق.

8- خواجه بعث و نشر: سرور مردم در روز قیامت که برانگیخته می‌شوند و زنده می‌گردند.

9- امام الهدی: پیشوای راه راست.

10- صدر دیوان حشر: بالانشین دادگاه و ایوان روز رستاخیز.

11- کلیم: لقب حضرت موسی(ع) که در کوه طور (واقع در شبه جزیره سینا) با خدا سخن گفت (سوره نساء آیه 164).

12- برآهخت: از مصدر آهختن و آهیختن: کشیدن و بیرون کشیدن.

13- اشاره است به معجزه (شق‌القمر) به دو نیمه کردن ماه.

14- وقتی که آوازه ظهور و تولد پیامبرصلی الله علیه و آله در دهان‌ها افتاد در ایوان کسری (واقع در تیسفون) شکست حاصل شد و کنگره‌های طاق کسری فرو ریخت (از نشانه‌های تولد پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله).

15- لات و عزّی: نام دو بت بزرگ عرب در زمان جاهلیّت که با اعلام کلمه توحید (لا اله الا الله) نابود شدند.

16- با عزّت و نیرومندی دین آبروی بت‌ها را ریخت.

17- پیامبرصلی الله علیه و آله نه تنها لات و عزّی را نابود کرد بلکه با آوردن قرآن، آخرین پیام الهی، تورات و انجیل هم نسخ شد.

18- اشاره است که به معراج پیامبر خاتمصلی الله علیه و آله که بر براق سوار شد و به سبب جاه و مقامی که در نزد خدا داشت از فرشته الهی هم فراتر رفت.

19- چنان پیامبرصلی الله علیه و آله در عرصه قرب و نزدیکی به خداوند پیشرفت کرد که در سدره المنتهی (درختی در عرش) جبرئیل از همراهی باز ماند.

20- سالار بیت الحرام: پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله است.

21- اشاره است به گفتار جبرئیل که می‌فرماید: اگر یک سر مو جلوتر بیایم پرتو انوار الهی پرم را می‌سوزد(= لودنوت انملة لا حترقت) = اگر یک بند انگشت جلوتر آیم پرهایم می‌سوزد.

22- ملک: پادشاه، در این جا منظور خداست.

23- بنی فاطمه: فرزندان فاطمه زهرا(علیها‌السلام).

24- دارالسلام: بهشت.

25- تبجیل کردن: احترام کردن، بزرگداشت.

26- اشاره است به حدیث معروف که پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: (کنت نبیا و آدم بین الماء و الّطین) (من پیامبر بودم در حالتی که هنوز حضرت آدم (ع) در بین آب و گل بود.) اشاره است به خلقت نور محمدیصلی الله علیه و آله قبل از خلقت انبیاء دیگر (ع).

 27- اشاره است به حدیث قدسی: (لولاک لما خلقت الافلاک) (اگر تو نبودی جهان را خلق نمی‌کرم) اشاره دارد به عظمت وجود حضرت خاتمصلی الله علیه و آله- طه و یس که نام سوره‌های بیستم و سی و ششم از قرآن مجید است از القاب حضرت محمدصلی الله علیه و آله می‌باشد.

28- اشاره به شب معراج حضرت رسولصلی الله علیه و آله در سوره مبارکه (اسری) آیه یکم و آیات اول سوره نجم (53).

29- بو که: بود که- شاید که.

30- بلال: بلال بن رباح حبشی: نخستین موذّن در اسلام که با رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه رفت و در سال 21 هجری در دمشق درگذشت.

* بوستان سعدی (سعدی ‌نامه)، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، انتشارات خوارزمــی، 1359هـ. ش، تهران.

* کلیات سعدی به کوشش مظاهر مصفّا، چاپ کانون معرفت، تهران، ص694