راهکارهای پیشگیری از طلاق

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| ره توشه ماه رمضان۱۴۰۰(ویژه خانواده)، راهکارهای پیشگیری از طلاق.
کاری از گروه تولید محتوای معاونت فرهنگی وتبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
مقدمه
دین مجموعهای از تعالیم و دستورهایی است که خداوند حکیم برای سعادت بشر فرستاده است و برای همۀ جنبههای زندگی بشر برنامه دارد. با بررسی ادیان الهی، درمییابیم که اصل طلاق درآنها وجود دارد، اما اسلام ـ ضمن تأیید طلاق ـ آن را جزء مبغوضترین حلالها برشمرده است، و برای مقابله با سونامی طلاق راهکارهایی همچون ترجیح مصالح خانواده بر مصالح فردی، مدارا و سازش، بخشش و گذشت، ایجاد مهر و محبت در خانواده توصیه مینماید که اگر این امور محقق شود، از طلاق پیشگیری میشود و آسیبهای این امر به حداقل میرسد.
1. ترجیح مصالح خانواده بر مصالح فردی
اسلام بیشترین عنایت را به تشکیل، تحکیم، تکریم و تعالی خانواده دارد؛ این نهاد مقدس را کانون مودّت و رحمت میشمرد؛ سعادت و شقاوت انسان را منوط به بنای خانواده میداند و هدف از تشکیل آن را تأمین نیازهای مادّی، عاطفی و معنوی انسان، از جمله سکون و آرامش برمیشمرد.[1] تعبیراتی که در قرآن کریم و روایات اهلبیت: به کار رفته است، این مدّعا را روشن مینماید. خدای سبحان در قرآن، پیوند ازدواج را «میثاق غلیظ»[2] و در آیهای دیگر «نعمت الهی»[3] مینامد. همچنین رسول خدا(صلی الله علیه و آله) میفرماید: «هیچچیز در پیشگاه خدا، محبوبتر از خانهای که به ازدواج، آباد شده باشد نیست و هیچچیز در پیشگاه خدا، منفورتر از خانهای که در اسلام به طلاق ویران شود، نیست!» [4]
با تقدسی که اسلام به خانواده بخشیده است، برای تقویت این پیوند و پیشگیری از فروپاشی آن، زمینهسازی کرده و هدف اسلام از این همه تأکید بر تشکیل و تدوام خانواده، رسیدن به آرامش روانی است. «زندگی با آرامش، اهمیّت بسیاری دارد تا آنجا که خداوند متعال وقتی میخواهد یکی از مهمترین نشانههای خود را بیان کند، به ازدواج اشاره میکند و میفرماید: «وَ مِنْ آياتِهِ أنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أنْفُسِکُمْ أزْواجاً لِتَسْکُنُوا إلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إنَّ في ذلِکَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَکَّرُونَ؛[5] و از نشانههای او اینکه از (نوع) خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری در این (نعمت) برای مردمی که میاندیشند، قطعاً نشانههایی است.»
اهداف خانواده، ایجاب میکند که زن و شوهر، در تحکیم و پایداری این بنا نهایت سعی خود را به کار برند و بر دوامش نیز اصرار نمایند؛ بنابراین اگر زن و مردی پس از پیوند ازدواج، به عللی زوج خویش را مطابق با معیارهای خویش نیافتند و بهخاطر مصالح خانواده و ارزشگذاری به اصول این پیوند، با وجود میل باطنی خویش، کراهت و بیمیلی به زوج خود، نشان ندادند و در حفظ این بنا و مصالح آن کوشیدند، خداوند کریم دریچهای از خیرات و برکات را به سوی آنان میگشاید؛ چنانچه در سورۀ نساء، بعد از تأکید بر خوشرفتاری با همسران و امر به «عاشِرُوهُن بِالمِعْرُوف»، میفرماید: «فَإنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسي أنْ تَکْرَهُوا شَيْئاً وَ يَجْعَلَ اللهُ فيهِ خَيْراً کَثيراً؛[6] پس اگر از آنان خوشتان نیامد، چه بسا چیزی را خوش نمیدارید و خدا در آن، مصلحت فراوان قرار میدهد.»
حاکمیت این فرهنگ قرآنی در ایجاد همراهی و همدلی زوجین و هموارساختن مسیر زندگی، اثر مستقیم دارد و آنان را یاری میکند تا در بروز اختلافات و رخدادها عجولانه، تصمیم نگیرند؛ بلکه از آن جهت که رضایت حق را در استمرار و استحکام این پیوند میبینند، در برقراری صلح و آشتی تلاش نموده، مقاوم و استوار مشکلات را از پیش روی برمیدارند و به ایجاد تفاهم، اتحاد، همدلی و یکسویی فکر میکنند.
2. مدارا و سازش
یکی از ضروریات تشکیل جامعۀ سالم، تشکیل خانوادۀ سالم است. اگر خانواده اصلاح شود، جامعه نیز اصلاح خواهد شد و هرچه بنیان آن مستحکمتر باشد، بنیان جامعه نیز مستحکمتر خواهد بود. یکی از ویژگیهایی که در تحقق سازگاری نقش بهسزایی دارد، رفق و مداراست و میتوان گفت کمتر عاملی یافت میشود که در این حد بتواند در ایجاد و تثبیت سازگاری نقش ایفا کند. رمز موفقیت مرد برای زندگی بهتر، مدارا و سازش با مشکلات خانوادگی است و داشتن چنین ویژگیای، نشانۀ ایمان اوست. در قرآن و روایات هم، بدین مطالب اشاره شده است. خداوند میفرماید:
«وَ إنِ امْرَأةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أوْ إعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ وَ اُحْضِرَتِ الأنْفُسُ الشُّحَّ وَ إنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإنَّ اللهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبيراً؛[7] و اگر زنی از شوهر خویش بیم ناسازگاری یا رویگردانی داشته باشد، بر آن دو گناهی نیست که از راه صلح با هم به آشتی گرایند که سازش بهتر است. (ولی) بخل (و عدم گذشت) در نفوس، حضور (و غلبه) دارد و اگر نیکی کنید و پرهیزگاری پیشه نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام میدهید، آگاه است.»
در حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آمد است: «مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الايمانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَيْشِ؛[8] مدارا با مردم، نیمی از ایمان و نرمخویی با آنان، نیمی از زندگی است.»
اساساً بدون رفق و مدارا، نمیتوان از زندگانی بهره برد و زندگی بدون بهرهمندی از این امر ، فاقد روح و معناست، از این در روایات به مدارا دربرابر همسر تأکید شده است. یکی از اصحاب امیرالمؤمنین(علیه السلام)، از همسرخود شکایتی را پیش حضرت بیان کرد. حضرت پس از پذیرش نقصهایی که میان آنان وجود داشت، به او سفارش فرمودند: «فَداروهُنَّ عَلَی کُلِّ حال ٍوَ اَحسِنوا؛[9] با زنان در همه حال مدارا کنید، خوشزبان ونرمخو باشید و در تمام امور نیکی نمایید.»
3. بخشش و گذشت
وقتی اختلاف بین زوجین به وجود میآید و آن دو در آستانۀ طلاق قرار میگیرند، بیشترین سفارش اسلام گذشت هریک از زن و شوهر در لغزشها، کجخلقیها و اشتباهات دیگری است؛ زیرا زن و شوهر، روحیات و طرز تفکر متفاوتی دارند. آنهایی که مدعیاند ما در همۀ موارد یک طرز تفکر داریم و در همۀ مسائل موافق و هماهنگ هستیم، شاید هنوز زمینه و موقعیت برایشان پیش نیامده است که خصلتهای واقعی همدیگر را بشناسند؛ ضمن اینکه اگر زن و شوهری با روحیۀ مشترک پیدا شوند، باز هم هیچکدام از خطا و عصبانیت مصونیت ندارند. اینجاست که اهمیت گذشت و تأثیر آن درتداوم روابط سالم آشکار میشود.[10] ازآنجا انسانها دچار لغزش میشوند، بهترینشان کسانی هستند که از اشتباههای دیگران چشم بپوشند و عیبهای اطرافیان را بزرگ جلوه ندهند که این خود، به خوشیها و زیبایی زندگی میافزاید. این صفت نیکو، در زندگی زناشویی اهمیت ویژهای مییابد؛ زیرا زن و شوهر کنار هم زندگی میکنند و در صورت چشمنپوشیدن از لغزشهای طرف مقابل، وجودشان برای همدیگر تحملناپذیر خواهد شد.زن و شوهر باید رضایت هم را جلب کنند و از انجام کارهایی که کدورت و ناراحتی به دنبال دارد، بپرهیزند، زیرا چنانچه در این باره سختگیری کنند و از اشتباه هم چشم نپوشند، زندگی یا به کام آنان تلخ میشود یا آن را از دست میدهند. کسی که خطاهای دیگران را نادیده بگیرد، خدای متعال نیز از گناهانش میگذرد و او را مشمول رحمت و آمرزش قرار میدهد. خداوند در قرآن کریم سفارش میکند: «... وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا ألاتُحِبُّونَ أنْ يَغْفِرَ اللهُ لَکُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحيمٌ؛[11] ... و باید عفو کنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزندۀ مهربان است.» بنا بر این آیه و دیگر آیات، فرونشاندن خشم در برابر بدیها و خطاهای دیگران، بهویژه نزدیکانی که همهروزه ساعتهای زیادی را کنار آنها سپری میکنیم، آمرزش حضرت حق را به دنبال دارد. خوب است که مردان به سیرۀ عملی معصومین: دربارۀ لغزشهای همسر خود، عمل کنند؛ زیرا گذشت، عشق و محبت را افزایش میدهد و اختلاف و مشاجره را پایان میبخشد. «اسحاق بن عمار» میگوید که به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: «حق زن بر مرد چیست که با انجام آن، انسان نیکوکار محسوب شود؟» امام فرمود: «خوراک و پوشاک او را فراهم نماید و اگر خطایی از وی سر زد، از او بگذرد.» سپس فرمود: «پدرم امام باقر(علیه السلام)، همسری داشت که به او آزار میرساند و پدرم او را مورد عفو و بخشش قرار میداد.»[12] از سوی دیگر زن هم باید لغزشهای شوهر را ببخشد؛ زیرا در این صورت، شوهر در شکنجۀ وجدان قرار میگیرد و یقیناً از کردار خویش پشیمان خواهد شد؛ آنگاه همسرش را زنی باگذشت، فهمیده، فداکار و عاقل میداند، میفهمد که به زندگی، خانواده و شوهرش علاقهمند است و قدر او را میداند؛ پس محبتش به او چندبرابر خواهد شد. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) میفرمایند: «زن بد، عذر شوهرش را نمیپذیرد و خطاهایش را نمیبخشد.»[13]
زنی دربارۀ علّت درخواست طلاقش، به رئیس دادگاه حمایت از خانواده گفت: «شوهرم پیش از ازدواج به من نگفت که خدمت سربازی را انجام نداده و این موضوع را از من مخفی کرده بود. چند روز پیش متوجه شدم که به همین زودی باید به خدمت سربازی برود و من نمیتوانم با مردی که به من دروغ گفته، زندگی کنم.»[14] از سوی دیگر اگر کسی بدیهای اعضای خانواده را با بدی پاسخ گوید و انتقامجویی کند، کینه و دشمنی آنها را برمیانگیزد؛ ولی اگر بدی را با نیکی و نرمی پاسخ گوید، فرد خطاکار را شرمسار کرده، آگاهانه با خود همراه میسازد و کینه و دشمنی او را به دوستی بدل میکند. خداوند در قرآن میفرماید: «وَ لاتَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتي هِیَ أحْسَنُ فَإذَا الَّذي بَيْنَکَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ کَأنَّهُ وَلِیٌّ حَميمٌ؛[15] و نیکی با بدی یکسان نیست. (بدی را) با آنچه بهتر است دفع کن؛ آنگاه کسی که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی یکدل میگردد.»
4. صبر و خویشتنداری
یکی از مباحث اخلاقی که بسیار حائز اهمیّت است ودر آیات و روایات بدان تاکیده شده ، فضیلت صبر است. زن و شوهر در زندگی مشترک نیاز به صبر و تحمّل در برابر مشکلات دارند. عدم بردباری در برابر ناملایمات، محیط خانه را دچار نابسامانی میکند.اگر زن و شوهر صبوری نکنند، دیگر پیوند محکم و پایداری نخواهند داشت؛ امّا اگر چندین سال از زندگی مشترک آن دو بگذرد و با یکدیگر انس بگیرند، خیلی از مشکلات خانوادگی رفع میشود. امام باقر(علیه السلام) میفرماید:
كَتَبَ اللهُ الْجِهادَ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ، فَجِهادُ الرَّجُلِ بَذْلُ مالِهِ وَ نَفْسِهِ حَتّى يُقْتَلَ فِي سَبِيلِ اللهِ وَ جِهَادُ الْمَرْأةِ أنْ تَصْبِرَ عَلى ما تَرى مِنْ أذى زَوْجِهَا وَ غَيْرَتِهِ؛[16] بهراستی که خداوند ـ عزّوجلّ ـ بر زنان و مردان جهاد را واجب کرده است. جهاد مردان آن است که (برای حفظ دین و مملکت) مال و خون خود را بذل کنند تا در راه خدا کشته شوند و جهاد زن آن است که در مقابل دشواریهای زندگی همسرش صبر کند.
در تاریخ نیز نمونههای بسیاری از الگوها واسوههای صبر داریم؛ صبر حضرت زینب3، صبر آسیه همسر فرعون، صبر حضرت ایوب(علیه السلام)، صبر حضرت نوح(علیه السلام)، صبر حضرت یعقوب(علیه السلام)، صبر حضرت یوسف(علیه السلام) در جامعۀ امروزی نیز، نمونههای بسیاری از صبر زنان و مردان را مشاهده میکنیم که باید از آنان درس گرفت. صبر جانبازان عزیز سالهای دفاع مقدس که با وجود بیماریهاو قطع عضوها، همچنان بار این مشکلات را بر دوش میکشند و نهتنها صبر میکنند، بلکه شاکر هستند و اطرافیان را نیز به صبردعوت میکنند؛ همچنین صبر مادران، همسران و فرزندان جانبازان، آزادگان و شهدا که جوانان ، میتوانند از این اسوهها برای الگوی سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی بهره گیرند. با صبر و بردباری، میتوان به عنایات خداوند رسید؛ زیرا قرآن کریم به صابران وعدۀ بشارت،[17] محبت،[18] نصرت،[19] بهشت[20] و پاداش بیحساب،[21] داده است. همچنین میفرماید:
«وَ لِمَن صَبَرَ وَ غَفَرَ إنَّ ذَلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الاُمُورِ؛[22] و کسانى که شکیبایى و عفو کنند، این از کارهاى پرارزش است.»
«وَ اصْبرْ فَإنَّ اللهَ لایُضیعُ أجْرَ الْمُحْسِنِین؛[23] شکیبایى کن که خداوند، پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد.»
هچنین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) میفرمایند:
«مَنْ صَبَرَ عَلى سُوءِ خُلْقِ امْرَأتِهِ اَعْطاهُ اللهُ مِنَ الأجْرِ ما أعْطاهُ داوُدَ(علیه السلام) عَلى بَلائِهِ وَ مَنْ صَبَرَتْ عَلى سُوءِ خُلْقِ زَوْجِها أعْطاها مِثْلَ ثَوابِ آسِيَةَ بِنْتِ مُزاحِمٍ؛[24] مردى که بر بداخلاقى زنش بردبارى کند، خداوند پاداشى را که به داود7 بهخاطر تحمل بلا و سختى عطا کرد، به او مىدهد و زنى که بر بداخلاقى شوهرش شکیبایى به خرج دهد، خداوند همانند پاداش آسیه دختر مزاحم را به او خواهد داد.»
5. به یاد آوردن خوبیهای یکدیگر و نعمتهای زندگی
وجود اختلافهای جزئی در زندگی زناشویی تا حدودی طبیعی است. دو انسان معمولاً صددرصد همفکر، همدل و همسلیقه نیستند. بین زن و شوهر تفاوت فکر، روش و سلیقه وجود دارد. مهم این است که زن و شوهر اختلافها را به حداقل کاهش داده و از ایجاد تنش و اضطراب در زندگی جلوگیری کنند. اگر خوبیها، خوشیها و نعمتهای زندگی مشترک، هنگام رویارویی با اختلافات مد نظر باشند، همسران را در حل مشکلات یاری خواهند داد و صفا و صمیمیت را جایگزین تنش و درگیری خواهند نمود. اگر در زندگی برای رضای خدا و کسب خوشبختی آخرت حساب باز شد، بسیاری از سختیها را میتوان به امید آیندۀ روشن و برای جلب رضایت حق تعالی تحمل کرد و بسیاری از مسئولیتها را بر دوش گرفت. قرآن دستور مىدهد که به یاد نعمتهاى الهى باشید: «وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَيْکُمْ؛[25] و نعمت خدا را بر خود یاد کنید.»
متأسفانه افرادی که به اخلاق آراسته نیستند و به جای اینکه چشم خطاپوش و زیبایینگر داشته باشند، نداشتهها و خطاها را خوب میبینند. بیشتر زن و شوهرها هنگام اختلاف، تمام خوبیهای طرف مقابل را فراموش میکنند و بدیهای او را مدنظر قرار میدهند؛ امّا اگر انصاف و مروت به خرج دهند، در وجود همان همسر، زیباییها، نعمتها و خوبیهایی وجود دارد که میتوان آنها را به یاد آورد و پرورش داد. اگر همسران دیدگاه مثبتی دربارۀ یکدیگر داشته باشند، هرچه مثبتتر و متعالیتر باشد، به همان میزان در حل اختلاف مؤثر است. در زندگی انسان زیباییها و زشتیها و خوبیها و بدیهای فراوانی وجود دارد؛ چنانچه بر زشتیها و بدیها تمرکز کنیم، زندگی رنجآور و نفرتآمیز خواهد بود؛ بنابراین ضروری است زشتی و زیبایی را با هم ببینیم.
در فرهنگ قرآن، ناسپاسی موجب عذاب و سپاسگزاری، فزونی نعمتها را به ارمغان میآورد: «وَ إذْ تَأذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأزيدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إنَّ عَذابي لَشَديدٌ؛[26] و آنگاه که پروردگارتان اعلام کرد، اگر واقعاً سپاسگزاری کنید، نعمت شما را افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسی نمایید، قطعاً عذاب من سخت خواهد بود.»
6. تقوامداری و اخلاقگرایی
از مهمترین اصول موفقیت زن و مرد در زندگی مشترک، توجه به مسائل عاطفى یکدیگر است. این امر نیز حاصل نمیشود، مگر با خوشاخلاقی و مهرورزی به همسر و فرزندان؛ اما اگر هر دو نفر (زن و مرد) یا یکی از آنان، بداخلاق باشند، زندگی رنگ جدایی به خود میگیرد. توجه به این امر، بسیار مهم است که اخلاق باید پس از ایمان، از مهمترین ویژگیهای افراد برای ازدواج باشد. زن و مرد اگر از این مزیّت بهره نداشته باشند، نمىتوانند با تفاهم و همکارى متقابل، بر مشکلات زندگى چیره شود. امروزه سستشدن باورهای مذهبی و اصول اخلاقی، یکی از عواملی است که بنیاد خانواده را تهدید میکند. طبق آمارهای موجود «کمرنگشدن اعتقادات مذهبی و عدم پایبندی بایستههای اخلاقی، عامل مهمی طلاق است، اما دینداری، سبب می شود که طلاق کاهش یابد.»[27] از سوی دیگر، پایبندی به موازین دینی و اخلاقی، باعث انسجام خانواده می شود همسران دیندار در صورت برخورد با مشکلاتی مانند فقر و ناسازگاریهای خانوادگی، دچار یأس نمیشوند؛ بلکه دل به وعدههای الهی خوش میدارند و با حلاوت ایمان و یاد خدا، تلخیهای زندگی را به شیرینی بدل میسازند. همچنین آراستگی زوجین به ویژگیهای اخلاقی ارزشمندی مانند صداقت، وفاداری، احترام، مهربانی، دلسوزی، فروتنی، صبر، گذشت، نرمخویی، خیرخواهی، انصاف و مبرّابودن آنان از خودخواهی، برتریجویی، موجب میشود بسیاری از بدرفتاریها و اختلافات از ساحت خانواده رخت بربندد.[28]
7. عذرخواهی و عذرپذیری
عذرخواهی هنگام اشتباه، یکی از شیوههای مهم تربیتی اسلام است که در آیات و روایات بدان تأکید شده است. امام علی(علیه السلام) فرمودند: «إقْبَلْ عُذْرَ أخِیکَ وَ إنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ عُذْرٌ فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً؛[29] عذر برادر دینی خود را بپذیر و اگر عذری ندارد، برایش عذری بتراش.»
گاهی در زندگی مشترک بر اثر ندانمکاریها، بیحوصلگیها و... موجب اذیت و آزار همسر میشویم که این اشتباهها میتواند چهرۀ زندگی زناشویی را زشت و نفرتانگیز کند. آنچه میتواند کدورتها را از میان بردارد ، عذرخواهی هنگام خطا و اشتباه است. عذرخواهی موجب محبت و صمیمیت بیشتر میشود که در زندگی روزمرۀ ما زیاد مورد توجه قرار نمیگیرد. کنارگذاشتن غرور و لجاجت و عذرخواهی صادقانه در برابر خطاها و اشتباهات، موجب ازبینبردن زمینۀ تشنج و درگیری در کانون خانواده میشود کسانی که به علت غرور یا لجبازی، همیشه خود را حق به جانب میدانند عذرخواهی نمیکنند، زندگی پرتنشی را تجربه خواهند کرد. چه بسا بسیاری از درگیریها و مشکلات حاد خانوادگی از یک اشتباه کوچک شروع میشوند که اگر بعد از همان اشتباه کوچک یک عذرخواهی ساده انجام میگرفت، کار به اینجاها نمیکشید. هرگاه اختلافی میان همسران پدید آید، شایسته است هر کدام چند لحظه با خود خلوت کنند و از خویش بپرسند: «آیا اشتباه از من نبود؟» و وقتی به جواب مثبت رسیدند، با کمال شهامت از همسر خود عذرخواهی کنند و بدانند با این کار، هرگز کوچک نخواهند شد؛ چون به دستور خدا عمل میکنند. طرف مقابل نیز بدون منتگذاشتن، پذیرای پوزش او باشد تا با این عمل، صفا و صمیمیت بر خانه حکمفرما و نشاط و شادابی آن حفظ شود. در حدیثی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) میفرمایند: «زن بد، عذر شوهرش را نمیپذیرد و خطاهایش را نمیبخشد.»[30]
زن جوانی با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست طلاق داد و دربارۀ علت آن به قاضی گفت: «شوهرم حتی اگر مقصر صددرصد هم باشد، حاضر نیست از من معذرت بخواهد. بارها مرا بهشدت ناراحت کرده و دلم را شکسته است؛ ولی حتی یکبار هم معذرت نخواسته و کاری نکرده که دلم را به دست بیاورد.» زن جوان ادامه داد: «همیشه این من بودم که گذشت کردم و از خطاهای او چشمپوشی کردم؛ ولی من یک زن هستم و دوست دارم شوهرم گاهی مرا با چنین حرفهایی خوشحال کند و اگر از او ناراحت میشوم، مثل بقیۀ مردها بیاید و از من معذرت بخواهد. دیگر تحمل زندگی کنار چنین مردی را ندارم و میخواهم از او جدا شوم.»[31]
8. حل مشکلات، درون خانه
یکی از مهارتهای مهم در آغاز زندگی، حل مسائل توسط زوجین، درخانه است. مشکلاتی که بین همسران پیش میآید ـ هر چند کوچک ـ نباید بیرون از خانواده تسری پیدا کند. سعی کنید همهچیز را در چاردیواری خانهتان باقی بگذارید. به قول قدیمیترها، همۀ مشکلات را زیر فرش پنهان کنید تا به بیرون از خانه درز نکند؛ زیرا زن و شوهر بهتر از هر کسی، به موضوع آگاهی دارند و اکثر مسائل، بیشتر به تفاوت سلایق و عرفهای زوجین است. از سویی اطرافیان ممکن است از نگاه و تجربۀ خودشان یا مثلاً از سر محبت به فرزند، پیشنهادی ارائه دهند که مناسب نیست. گاهی تا دلمان میگیرد، دنبال بهانۀ کوچکی میگردیم تا با اطرافیانمان درددل کنیم و با حرفزدن، کمی از بار روانی مشکلاتمان را کم کنیم؛ اما همین درددلهای ساده و خودمانی یا گله و شکایاتی که در میان حرفهایمان، بدون هیچ غرض خاصی بیان میکنیم، موجب به هم خوردن آرامش و ایجاد دلخوریها و ناراحتیهایی میشود که اصلاً فکرش را نکرده بودیم. بسیار دیده و شنیدهایم که بهعلت همین درددلها، چه زندگیهای مشترکی تا مرز طلاق پیش رفته و چه اختلافات عمیق خانوادگی و فامیلی پیش آمده که کدورت و کینههای چندساله، گاه حتی آنان را به خون هم تشنه کرده است. با گفتن همین چند عبارت: «بین خودمان بماند»، «شما که غریبه نیستید»، «از خدا پنهان نیست، از بندهاش چه پنهان» و... احساس میکنیم اجازه داریم دربارۀ هر کس و هر چیزی که میخواهیم و صحبتش پیش میآید، حرف بزنیم. در همین راستا، گاهی ممکن است رازهایی از دیگران را فاش کنیم که باعث مشکلات فراوانی میشود و تبعات آن هرگز قابل بخشش نیست و نمیتوان نتیجۀ افشای راز دیگری را جبران کرد؛ برای مثال هیچ یک از زوجین نباید شکایت همسرش را نزد خانواده ببرد؛ چهبسا محبت افراطی اما از سر دلسوزی خانوادهها، ممکن است مشکلات جدیدی را به وجود آورد. وقتی حرفی از داستان زندگی، بیرون از خانه تسری پیدا کند، مصداق همان ضربالمثل یک کلاغ چهلکلاغ میشود که باعث میگردد مرد به زن یا زن به مرد بدبین شده، رفتار او را حمل بر خبرچینی کند و از او سلب اعتماد نماید. بهتر است در ابتدا، سعی کنید مشکلات به وجود آمده را میان خود و همسرتان حل کنید.
9. پرهیز از خودخواهی و تکبر
در متون اسلامی، نکوهشهای فراوانی دربارۀ تکبر و خودمحوری وارد شده است. اولین و بدترین صفت رذیله که در داستان انبیا و آغاز خلقت مشاهده میشود، تکبر است که آن را «امّ الفساد» و «اساس الکفر» یاد میکنند. در قرآن آمده است: «وَ لاتُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَ لاتَمْشِ فِي الأرْضِ مَرَحاً إنَّ اللهَ لايُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ؛[32] با بیاعتنایی از مردم روی مگردان و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد.»
همچنین رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «خَيْرُ الرِّجَالِ مِنْ اُمَّتي الَّذِينَ لايَتَطَاوَلُونَ عَلَى أهْليهِمْ وَ يَحِنُّون؛[33] بهترین مردان امت من کسانیاند که دربارۀ خانوادۀ خود خشونت و تکبر نمیورزند و بر آنان رحمت و نوازش دارند و آزار و ستم روا نمیدارند.»
خودبینی و خودخواهی، از جمله مهمترین عوامل اختلافات خانوادگی است. کسانی که به این بیماری مبتلا باشند، خوبیهای خود را میبینند و بزرگ میشمارند و بدیهای خویش را نمیبینند. گاهی مرد در محیط خانواده با تکیه بر برتری جسمی و موقعیت خود، رفتاری غرورآمیز در پیش میگیرد و با انتظارات و توقعهای بیجا، زندگی را دچار آشوب میکند. گاهی زن نیز با توجه به تحصیلات، ثروت، شغل یا موقعیت خانوادگی برتر خود، بر شوهرش غرور میورزد و رفتاری خودپسندانه و از روی تکبر با او در پیش میگیرد. ریشۀ این رفتار هم، همان نفوذ شیطان با صفت غرور در روح اوست. در هر صورت روابط زناشویی سالم و اسلامی، به هیچ وجه در فضای حاکمیت شیطان ممکن نخواهد بود. خودخواهی میتواند زمینۀ شکست رابطۀ مشترک باشد و باعث تزلزل پایههای زندگی شود.[34]
زن جوانی با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست طلاق داد و دربارۀ علت آن به قاضی گفت:
شوهرم مرد خودخواهی است و دوست دارد در زندگی همیشه حرف، حرفِ او باشد. هیچوقت حاضر نمیشود به حرف من گوش کند و اهمیتی به نظریات من بدهد. همیشه در زندگی مشترک، احساس اضافهبودن داشتم و هرگز شوهرم جوری رفتار نکرد که من بدانم حقی در این زندگی دارم. او همیشه باعث ناراحتی من شده است.[35]
مرد جوانی هم با مراجعه به دادگاه خانواده درخواست طلاق داد و به قاضی گفت:
همسرم تنها زمانی که به من احتیاج دارد، محبت میکند و رفتار خوبی دارد. او آنقدر بدرفتاری میکند که من از دستش خسته میشوم. او همیشه بداخلاقی میکند؛ امّا وقتی بخواهد من کاری برایش انجام دهم یا چیزی احتیاج داشته باشد، بهترین کارها را برایم انجام میدهد؛ غذای مورد علاقهام را میپزد و هرچه میگویم عمل میکند. دیگر از این رفتارهایش خسته شدهام و حتی وقتی به من محبت میکند، از او دلزده میشوم. هربار که میبینم رفتار همسرم با من خوب شده، میفهمم که حتماً کاری با من دارد. هرچه سعی کردم با این اخلاقش کنار بیایم، نتوانستم تحمل کنم و برای همین، تصمیم به جدایی از این زن خودخواه گرفتم.[36]
نگارنده: نرگس زرینجویی
فهرست منابع
کتب
احمد حسیننیا، بهداشت روانی ازدواج و همسرداری؛ تهران: مفید، چاپ اول، 1380ش.
امینی، ابراهیم؛ آیین همسرداری؛ قم: انتشارات اسلامی، چاپ شانزدهم، 1378ش.
بستان، حسین؛ جامعهشناسی خانواده؛ قم: انتشارات سبحان، چاپ اول، 1390ش.
جوادی آملی، عبدالله؛ زن در آیینۀ جمال و جلال؛ قم: انتشارات اسراء، چاپ چهاردهم، 1386ش.
حقانی زنجانی، حسین؛ طلاق یا فاجعه انحلال خانواده؛ تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم، 1374ش.
طبرسی؛ حسن، مکارمالاخلاق؛ قم: انتشارات شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
محمد بن حسن، حر عاملی؛ وسائلالشیعه؛ بیروت: دار احیاءالتراث العربی، چاپ سوم، 1415ق.
محمد بن یعقوب، کلینی؛ الکافی؛ تصحیح: محمدباقر بهبودی و علیاکبر غفاری؛ چاپ اول، تهران: انتشارات المکتبه الاسلامی، 1359ش.
محمدباقر، مجلسی؛ بحارالانوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی؛ چاپ سوم، 1403ق.
مصطفوی، جواد؛ بهشت خانواده؛ قم: انتشارات دار الفکر، چاپ اول، 1364ش.
نوری، حسین؛ مستدرکالوسائل؛ بیروت: موسسه آلالبیت:، چاپ سوم، 1412ق.
سایتها
باشگاه خبرنگاران جوان، «جدایی به خاطر انتقام از شوهر» 23/07/1394، کد خبر: 5358590.
https://www.yjc.ir/fa/news/5358590
پایگاه خبری جام جم آنلاین، نشانی:
www.jamejamonline.ir
جام جم، 23/07/1394، کد خبر: 2131711608192722234.
https://jamejamonline.ir
جام نیوز، 05/06/1394، کد خبر: 55298.
https://www.jamnews.com
خبرگزاری رسمی حوزه، 08/10/1393، کد خبر: 341637
https://www.hawzahnews.com
[1]. حسین حقانی زنجانی؛ طلاق یا فاجعه انحلال خانواده؛ ص 23 – 21؛ عبدالله جوادی آملی؛ زن در آیینۀ جمال و جلال؛ ص 176.
[2]. نساء: 21.
[3]. نحل: 72.
[4]. محمد بن حسن حر عاملی؛ وسائلالشیعه؛ ج 22، ص 7.
[5]. روم: 21.
[6]. نساء: 19.
[7]. نساء: 128.
[8]. محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ ج 2، ص 117.
[9]. محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار؛ ج 100، ص 253.
[10]. احمد حسیننیا، بهداشت روانی ازدواج و همسرداری، ص 201.
[11]. نور: 21.
[12]. محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ ج 6، ص 510.
[13]. محمدباقر مجلسی؛ بحارالأنوار؛ ج 103، ص 235.
[14]. ابراهیم امینی؛ آیین همسرداری؛ ص 30.
[15]. فصلت: 34.
[16]. حسین بن محمدتقی نوری؛ مستدرکالوسائل؛ ج 14، ص 242.
[17]. بقره: 155 (بَشِّرِ الصَّابِرِینَ).
[18]. آلعمران: 146 (وَ اللهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ).
[19]. بقره: 153 (إنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ).
[20]. فرقان: 75 (اولئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا).
[21]. زمر: 10 (إنَّما یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ).
[22]. شورا: 43.
[23]. هود: 115.
[24]. محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار؛ ج 103، ص 247.
[25]. بقره: 47 و 198؛ مائده: 11 و 20؛ ابراهیم: 6؛ آلعمران: 103؛ فاطر: 3 و احزاب: 9.
[26]. ابراهیم: 7.
[27]. خبرگزاری رسمی حوزه، 8 دی 93، کد خبر: 341637.
[28]. حسین بستان؛ جامعهشناسی خانواده؛ ص 18.
[29]. محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار؛ ج 74، ص 165.
[30]. همان؛ ج 103، ص 235.
[31]. جام نیوز، 5 شهریور 94، کد خبر: 55298.
[32]. لقمان: 18.
[33]. حسن طبرسی؛ مکارمالاخلاق؛ ص 216.
[34]. جواد مصطفوی؛ بهشت خانواده؛ ص 58.
[35]. باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۳ مهر ۱۳۹۴، کد خبر: 5358590.
[36]. جام جم، 23 مهر 1394، کد خبر: 2131711608192722234.
دیدگاهها
سلام ممنون عالی بود
افزودن دیدگاه جدید