بهترین روش تبلیغ دین کدام است/ منبر یا تکنولوژی؟
نام نشریه: سایت خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)
گروه اندیشه: با توجه به گسترش روشهای ارتباطی در عصر امروزی، یکی از مهمترین سؤالاتی که در ذهن خطور میکند که برای تبلیغ دین کدامیک از روشهای سنتی و مدرن مناسبتر هستند و کدامیک بهترین بازخورد در کوتاهترین بازه زمانی را دارند.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از فارس، اول تیرماه در تقویم رسمی کشورمان به عنوان روز تبلیغ و اطلاعرسانی دینی نامگذاری شده است. روزی که در آن سازمان تبلیغات اسلامی نیز به دستور بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی شکل گرفت.
در هر مکتب و آیینی، تبلیغ و اطلاعرسانی، مهمترین رکن حیات، بقا و تداوم است چرا که تنها تبلیغ مناسب است که میتواند یک مکتب را تقویت کرده و تداوم بخشد. در غیر این صورت اگر در عرصه تبلیغ و اطلاعرسانی ضعیف عمل شود، نباید هیچ امیدی برای تداوم حیات یک مکتب داشت.
تبلیغ؛ مهمترین رکن تداوم حیات مکاتب
دین مبین اسلام نیز همانند هر مکتب و دین دیگری، ابتدا با تبلیغ و اطلاعرسانی پایهگذاری شد که مهمترین رکن نیز برای تداوم این مکتب توجه به پایهها و اساسهایی است که اسلام بر مبنای آنها بنا نهاده شده است. پیادهسازی دستورات خداوند و آموزههای قرآن کریم، برابری و تساوی انسانها با یکدیگر، رحمت و عطوفت میان انسانها، گذشت، ایثار، صبوری و توحید از مهمترین رکنهای این دین آسمانی است که هر کدام از آنان به نوبه خود موجب تقویت و تدوام این مکتب تا به امروز شده است.
با توجه به گسترش عرصه ارتباطات در دنیای کنونی و تنوع در شیوههای برقراری ارتباط انسانها با یکدیگر، تبلیغ و اطلاعرسانی نیز دچار تحولهای شگرفی شده است که غفلت از این روشها در عرصه تبلیغ دین، مسلماً موجب خسرانهایی خواهد شد که شاید به سادگی و با استفاده از روشهای سنتی قابل جبران نباشند.
اشاره به روشهای سنتی و مدرن تبلیغ دین
امروز روشها و تکنیکهای ارتباطی بر همگان مشخص و مبرهن است. بخشی به روشهای سنتی نظیر منبر، مسجد، حسینیه، هیئت مذهبی و یا اجتماع مردمی انجام میشود و برخی دیگر نیز با استفاده از روشهای مدرن نظیر فضای مجازی، شبکههای اجتماعی، شبکههای ماهوارهای و غیره صورت میگیرد اما یکی از مهمترین سئوالاتی که در ذهن خطور میکند که برای تبلیغ دین کدام یک از روشهای سنتی و مدرن مناسبتر هستند و کدامیک بهترین بازخورد در کوتاهترین بازه زمانی را دارند.
لزوم پرهیز از شعارزدگی در عرصه تبلیغ دین
مسلماً با توجه به این روشها، تبلیغ دین تنها در یک بعد و استفاده از یک نوع روش سنتی یا مدرن به تنهایی کافی نیست و ضرورت جامعیت روشهای تبلیغ دین از مهمترین نکاتی است که باید مورد توجه متولیان این عرصه قرار گیرد یعنی توجه به مقتضیات زمان و امکانات جامعه با استفاده از برنامهریزی مناسب و پرهیز از شعارزدگی از سوی تمام دستگاههای متولی امر فرهنگ دینی باید صورت گیرد. گرچه فرهنگ به تنهایی توسط چند نهاد و دستگاه محدود به وجود و یا اصلاح نمیشود و باید تمام ارکان جامعه دست به دست هم دهند.
در نظام جمهوری اسلامی ایران و طبق قانون اساسی دستگاههای مختلفی در عرصه فرهنگ فعالیت میکنند که مسلماً نقش هر کدام از آنان در تبلیغ دین نیز بیبدیل است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و غیره از جمله نهادهای فرهنگی هستند که در عرصه تبلیغ دین میتوانند مؤثر واقع شوند و اصولاً اصلیترین نقش را در این عرصه به عهده دارند.
اینکه تاکنون هر کدام تا چه حد توانستهاند به ایفای نقش خود در این عرصه بپردازند، مدنظر ما در این گزارش نیست. بلکه تلاش میکنیم تا حلقههای مفقوده تبلیغ دین و نکاتی را درباره استفاده از روشهای مناسب تبلیغ دین با استفاده از شرایط و امکانات روز بیان کنیم.
آیای فضای مجازی میتواند جایگزین منبر شود؟
امروزه کدامیک از روشهای تبلیغ دین مؤثرتر هستند تا بتوان جامعه مخاطب بیشتری را جذب کرد؟ آیا میتوانیم فضای مجازی را جایگزین منبر و روشهای سنتی تبلیغ دین قرار دهیم و آیا استفاده از فضای مجازی بدون توجه به ظرفیت مساجد و منبرها صحیح است یا خیر؟ اینها سئوالاتی که در ادامه این گزارش از دو نفر از کارشناسان این عرصه میپرسیم.
حجتالاسلام والمسلمین شکرالله دانش، معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی ادارهکل تبلیغات اسلامی فارس در این زمینه به خبرنگار ایکنا گفت: اساساً کار فرهنگی و تبلیغی که با روح و روان انسانها سروکار دارد و با اندیشه انسان مرتبط است بسیار ظریف پیچیده و گسترده است، به این دلیل که هم با روح انسان سر و کار دارد و دنبال اقناع روحی و فکری است و هم از ظرافت و حساسیت و همینطور پیچیدگی خاصی برخوردار است.
باید از تمام تکنیکهای فرهنگی و تبلیغی استفاده کرد
وی افزود: چون این حوزه پیچیده، حساس و گسترده است نیاز به استفاده از ابزارهای مختلف و گوناگون است یعنی هم شیوهها و هم تکنیکها و هم تاکتیکها در ادوار مختلف و زمانهای گوناگون باید متناسب با نیاز جامعه و شرایط روحی و روانی انسانهای آن عصر باشد بنابراین برای کار فرهنگی و تبلیغات دینی در این عصر، باید از تمام شیوهها، تکنیکها و تاکتیکهای فرهنگی و تبلیغی استفاده کرد.
دانش اعتقاد دارد که از روش چهره به چهره، مشافهه، صحبتهای گروهی و جمعی و نشستهای گفتمانی و همینطور استفاده از ابزار مهم قلم و نوشتار و استفاده از ابزارهای نوین و به خصوص فضای مجازی باید در عرصه تبلیغ دین بهره برد و البته باید تأکید کرد که هر کدام از این ابزارها کاربرد ویژهای دارند و برای قشری از جامعه لازم و موثر هستند و حتی شیوه بیان و نوع ارائه مطالب نیز برای ریشههای مختلف قطعاً یکسان نیست و برای هر گروه و قشری به تناسب نیازهای فرهنگی آن قشر، میزان تحصیلات و فضای روحی و روانی و شرایط اجتماعی آنان باید از ابزار متناسب استفاده کرد.
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی فارس با تأکید بر اینکه امروز فضای مجازی و مسائل الکترونیکی میتوانند در پهنه گستردهتر و قشر موثرتر و فعالتری را در بربگیرند، افزود: چون امروز با استفاده از اینترنت تمام نوجوانان و جوانان ما میتوانند پیامهای فرهنگی را به سهولت دریافت کنند و به عبارتی مورد هجوم پیامهای مختلف فرهنگی قرار دارند.
مبلغان دینی از منبر مجازی استفاده کنند
وی خواستار استفاده از منبر مجازی از سوی مبلغان و مروجان دینی شد و گفت: مبلغان ما باید ضمن استفاده از مهمترین و وسیعترین رسانه دینی یعنی منبر و سخنرانی مذهبی، از فضای مجازی یعنی منبر مجازی برای رساندن پیام دینی استفاده کنند.
دانش با بیان اینکه مبلغان دینی باید متناسب با افکار مخاطبین فعالیت خود را انجام دهند، گفت: یعنی برای کودکان به نوعی باید سخن گفت و برای جوانان متناسب با فهم و فکر آنها مطلب ارائه کرد و برای عموم جامعه به شیوه دیگری.
این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: همچنین محصولات فرهنگی و تبلیغی نیز باید در خدمت تبلیغات دینی قرار بگیرند تا جامعه بتواند از محصولات و تولیدات فرهنگی و همچنین از هنر هنرمندان استفاده کند.
بهترین قالب برای نشر مفاهیم دینی، قالب هنر است
وی، زیباترین و فراگیرترین قالب محصولات فرهنگی و تبلیغی را قالبهای هنری برشمرد و گفت: بهترین قالب برای نشر مفاهیم دینی و انتقال آموزههای تربیتی، دینی و اخلاقی به جامعه همین قالب هنری است.
نسبت منبر به تکنولوژی همانند نسبت کتاب با درس استاد است
بنا بر این گزارش، ابراهیم عباسی، رئیس مرکز فضای مجازی سپاه فجر فارس نیز در این زمینه در گفتوگو با خبرنگار ایکنا، نقش مهم منبر و مسجد را در تبلیغ دین یادآور شد و گفت: برخی امروزه میگویند که منبر دیگر تأثیری ندارد در حالی که در تبلیغ دین نسبت منبر به تکنولوژی همانند نسبت کتاب با درس استاد است. درس استاد لازم است اما منبع اصلی درس او، کتاب است که ماندگار است.
وی افزود: در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی، مطلبی نشر داده میشود و برخی آن را مطالعه کرده و برخی نمیکنند اما منبر دارای ثبات و سیر است ضمن اینکه نباید فراموش کرد که آموزشهای اعتقادی بدون دست تکان دادن و انتقال انرژی به مخاطبین، ممکن نیست.
دینداری همراه با انتقال انرژی است
عباسی با تأکید بر اینکه اصولاً دینداری همراه با انتقال انرژی است، گفت: این مسئله از مهمترین عوامل پایبندی مردم به دین است، بهعنوان مثال مردم ما به این دلیل علاقه دارند که به دیدار مقام معظم رهبری بروند که میخواهند تفکری که از ایشان به عنوان رهبر خود دارند را از نزدیک ببینند.
افزودن دیدگاه جدید