مناظرات امام موسی کاظم(ع) با بنی عباس

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| مناظرات امام موسی کاظم(ع) با بنی عباس

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های علمی و فرهنگی امام کاظم(علیه‌السلام) بخش احتجاجات و مناظرات ایشان با دانشمندان ملل مختلف و رهبران افکار و مکاتب فکری عصر خود بود. این مناظرات اغلب از سوی افراد دیگر ترتیب داده می‌شد و هدف اصلی از برپایی اکثر آن‌ها، شکست امام(علیه‌السلام) و در نتیجه منزوی ساختن حضرت بود. تعدادی از این مناظرات با خلفای عباسی و همین‌طور برخی از وابستگان آن‌ها بوده است که نتیجه تمام این مناظرات، برتری حضرت و درماندگی طرف مقابل بود.

مناظره با «هارون‌الرشید»
روزی «هارون الرشید» امام کاظم(علیه‌السلام) را احضار کرد و گفت: من نمی‌دانم شما چرا خود را سزاوارتر از ما به پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌دانید، درحالی‌که در زمان رحلت آن حضرت عموی ایشان عباس، جد ما در حال حیات بوده و با بودن عمو، به عموزاده(امیرالمومنین(علیه‌السلام)) ارث نمی‌برد؟ تا از طریق او مقام امامت به شما منتقل شود؟
حضرت در ابتدا تقاضا کرد که صلاح است خلیفه در این موضوع بحثی نکند. ولی هارون اصرار کرد و گفت حتماً باید برتری خود را نسبت به ما ثابت نمایید.
امام کاظم(علیه‌السلام) فرمودند: اکنون‌ که چنین است من به دو جهت بر شما برتری دارم:
اول آن‌که: بعد از ارتحال پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دخترشان حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) در قید حیات بود و با بودن فرزند به عمو ارث نمی‌رسد. پس ما از طرف مادر منسوب به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستیم و مقدم بر شماییم که از طریق عمو با پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نسبت دارید.
دوم نیز آن‌که: از خلیفه سوال می‌کنم اگر رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) زنده شود و از دختر شما خواستگاری کند، آیا دخترت را به او تزویج می‌کنی؟ هارون گفت: صد البته و به این وصلت افتخار هم خواهم کرد.
حضرت فرمودند من به ایشان دختر نخواهم داد و البته آن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هم هرگز تقاضای وصلت با با دختر من را نمی‌کند، زیرا اولاد من، همان اولاد ایشان هستند و ازدواج با نوه، شرعاً حرام است. پس ما به این دو دلیل به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نزدیک‌تر هستیم و نوبت به شما نمی‌رسد.[1]

مناظره با «محمد بن حسن شیبانی»
«محمد بن حسن شیبانی» در حضور هارون‌الرشید با امام کاظم(علیه‌السلام) مناظره کرد و از حضرت پرسید: آیا بر محرم رواست بر روی محمل خود[هنگام حرکت] سایه‌ای افکند؟ حضرت فرمود: در حال اختیار جایز نیست.
سپس پرسید آیا جایز است در حال اختیار زیر سایه‌بان حرکت کند؟ حضرت فرمود: بلی.
محمد بن حسن با شنیدن این جواب[که به‌ ظاهر دارای تناقض بود] خنده تمسخرآمیزی کرد.
امام کاظم(علیه‌السلام) فرمود: آیا از سنت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تعجب می‌کنی و آن را به استهزا می‌گیری؟ رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در هنگام احرام سایه‌بان محمل را برداشتن، ولی در زیر سایه‌بان حرکت کرد. سپس حضرت خطاب به محمد بن حسن فرمود: ای محمد احکام الهی با هم قیاس نمی‌شوند و هر کس بعضی از آن‌ها را با بعضی دیگر قیاس کند، دچار گم‌راهی شده است. محمد بن حسن با شنیدن این پاسخ‌های کوتاه و مستدل از پاسخ دادن بازماند و سکوت اختیار کرد. [2]

مناظره با «ابو یوسف قاضی بغداد»
بین امام کاظم (علیه‌السلام) و «ابو یوسف» قاضی مشهور آن زمان در حضور مهدی عباسی مناظره‌ای رخ داد و آن حضرت از ابو یوسف سوالاتی کرد که و ابو یوسف که از پاسخ به سوالات امام درمانده شد و نتوانست چیزی بگوید به درخواست مهدی عباسی سوالاتی را از حضرت پرسید و گفت:
استفاده از سایه‌بان برای محرم چه حکمی دارد؟
حضرت فرمودند: جایز نیست.
پرسید اگر چادر بزنند و داخل آن شوند چطور؟
حضرت فرمود: عیبی ندارد.
گفت فرق آن دو در چیست؟
حضرت فرمود؟ آیا زن حائض نمازش را باید قضا کند؟
گفت: نه.
حضرت فرمود: روزه را چه طور؟
پاسخ داد: آری باید قضایش را به‌جای آورد.
حضرت فرمود آن‌ هم این‌گونه است. و ابو یوسف سکوت اختیار کرد.

مهدی عباسی که متوجه ناتوانی ابو یوسف در مقابل امام کاظم(علیه‌السلام) شد، برای این‌که بیشتر از این سرافکنده نشود، باحالتی بی‌طرفانه خطاب به ابو یوسف گفت: می‌بینم که در مباحثه و مجادله نتوانستی کاری از پیش ببری. ابو یوسف در جواب گفت: او من‌را با دلیل و حجت ساکت کرد.[3]

---------------------------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. عیون اخبار الرضا (ع)، شیخ صدوق، موسسه آل البیت، قم، 1389 ش، ج 1، ص 111-106.
[2]. الاحتجاج، احمد بن علی طبرسی، مترجم نظام‌الدین احمد غفاری مازندرانی، ناشر مرتضوی، تهران، بی‌تا، ج 4، ص 28-27 با اندکی تصحیح و تصرف.‌
[3]. همان، ص 30-28 با اندکی تصحیح و تصرف.