ویژگی ها و امتیازات برجسته جعفرطیار(ع)

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| ویژگی ها و امتیازات برجسته جعفرطیار(ع)

نگارنده: «مبلغ نخبه حجت الاسلام احمد قاسمی»

***********

از آنجا که در ایام شهادت حضرت جعفربن ابی طالب ‌(ع) هستیم، ضمن نکاتی ویژگیهای این شهید برجسته در راه اسلام و ولایت را مرور می نماییم.

نکته اول: جعفربن ابی طالب (طیار) برادر بزرگتر امیرالمؤمنین علی (ع) و پسر عموی پیامبر (ص) میباشد که یکی از سابقوق در اسلام شناخته می‌شود چون دومین مسلمان مرد پس از امام علی (ع) می باشد. 

نکته دوم: جعفر طیار (ع) در سن حدود بیست سالگی مسلمان می‌شود و سومین فردی میباشد که با پیامبر اکرم(ص) نماز جماعت را خوانده است. لذا جعفر جزو پیشگامان بوده و یکی از مصادیق آیه ۲۳ احزاب (مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا) شمرده می شود. (الخصال ،شیخ صدوق، ج۲ ص ۵۵۵) ویکی شیعه بخش اسلام آوردن جعفربن ابی طالب.

نکته سوم: سخاوت بی بدیل و کم نظیر جعفربن ابی طالب (ع) در حدی بود که پیامبر لقب (ابوالمساکین) را به اودادند و بحق برازنده بود این لقب پدر بینوایان چرا که همه داراییش را به فقرا و مساکین هدیه می داد یکی از صحابه در تاریخ دارد که هر وقت محتاج میشدم به درب منزل جعفربن ابی طالب میرفتم و او حاجات مرا برآورده می‌ساخت. (الطبقات الکبری ، ابن سعد ، ج۳ ، ص۲۲۷)

نکته چهارم: از ویژگیهای برجسته جعفر طیار(ع) خلق و خو و رفتار شبیه به پیامبر(ص) بود چنانچه از همان دوران کودکی و طفولیت از چیزهایی مثل شراب و بت پرستی و دروغ و فحشا دوری می‌جست در عین حال شجاع و بردبار و متواضع بود. پیامبر اکرم(ص) در باره ویژگیهای اخلاقی او فرموده بودند: جعفر شبیه ترین مردم به من در خلق و خو هستند. (سیره ابن هشام ج۱ ، ص ۱۶۳ _ ۱۶۵)

نکته پنجم: جعفر طیار(ع) سرپرست اولین کاروان هجرت بزرگ در تاریخ اسلام هستند که این کاروان که متشکل از ۸۳ مرد و ۱۸ زن بودند را هدایت و سرپرستی کردند و با همراهی اسماء بنت عمیس همسرشان نامه پیامبر (ص) را به حبشه برده و بدست نجاشی دادند

نکته ششم: جعفر طیار فردی عالم به مضامین و آیات قرآنی بوده در عین حال خطیبی توانا و مسلط بر فن خطابه بودند مناظراتی که در حبشه داشتند بخوبی این توانمندی آشکار است در مناظره با عمروبن عاص آیه ۴۲ سوره مریم را قرائت کردند و غالب شدند به حدی که نجاشی از شوق گریستند. (دلائل النبوه ، بیهقی ، ج۲ ،ص ۳۰۹)

نکته هفتم: تکیه گاه پیامبر و امیرالمومنین علی بن ابیطالب (علیهم السلام )احترام فوق العاده پیامبر اکرم(ع) در مواقع مختلف به جعفر طیار(ع) نشان توجه عمیق رسول خدا به او و تکیه گاه قراردادن او بوده است. در سال ۷ هجرت وقتی جعفر طیار از حبشه برگشتند پیامبر اکرم(ص) به استقبال اوشتافتند و اورا در آغوش کشیدند و بوسیدند و فرمودند نمی دانم از آمدن جعفر شاد باشم یا فتح خیر در عین حال منزلی در کنار مسجد برای او معین فرمودند و سهمی از غنائم خیبر را برایشان مقرر داشتند. (الطبقات الکبری ،ابن سعد، ج۳ ص ۲۲۸ _ ۲۳۱)

نکته هشتم: از ویژگی های بارز و برجسته جعفر طیار (ع)علاوه بر تکیه گاه پیامبر اکرم (ص) بودند، تکه گاه امیرالمؤمنین علی(ع) نیز همواره بشمار می‌روند.
جعفر طیاری که دومین مسلمان در اسلام پس از امیرالمؤمنین است، در هجرت به حبشه توسط پیامبر سرپرست مسلمانان می‌شود و پس از بازگشت پیامبر او را در آغوش می‌گیرد و می‌فرماید: نمی‌دانم به آمدن جعفر شاد باشم یا فتح خیبر.(سیره ابن هشام ج۲ ،ص ۲۲۲) در فرماندهی و سرپرستی محوله در مورد امیرالمؤمنین علی (ع) بعد از شهادت جعفر طیار ضمن رسیدگی به خانواده او می‌فرمودند: اگر حمزه و جعفر بودند، حقوق اهل بیت پایمال نمی شد (نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲) همواره وجود جعفر طیار تکیه گاه بی بدیل برای پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین (علیهم السلام ) بوده است. (بحار الانوار ج۲۱، ص ۲۹۹، بخش تاریخی کامل ابن اثیر ج۲ ،ص ۳۶۲)

نکته نهم: جعفر طیار (ع) همواره مورد مباهات و افتخار ائمه معصومین (علیهم السلام) بوده است. امام حسن مجتبی(ع )‌در جریان صلح تحمیلی با معاویه چنین از جعفر یاد فرمودند که جایگاه حمزه و جعفر به خاطر قرابت با پیامبر است. و یا امام صادق (ع) نماز جعفر طیار را برای نافله شب توصیه فرمودند و بیان‌کرده اند که نماز جعفر اکسیر اعظم معنوی است و از تبار جعفر امام صادق (ع) به عنوان الگوی ایمان یاد می کند و امام رضا (ع) فرمودند: جعفربن ابی طالب از بهترین مردم پس از پیامبر و علی (علیهم السلام) ‌است.

به هرحال عناوینی چون برادر و الگو و مدافع خاندان نبوت و تاکید بر شجاعت و وفاداری و جایگاه بهشتی جعفر طیار و غیر آن در روایات نشان می دهد که همواره مورد تایید و مباهات ائمه معصومین علیهم السلام بوده است. (الامالی ، طوسی، ص۵۶۴، مناقب ابن شهر آشوب ج۱ ص۱۷۸، عیون اخبار الرضا ،شیخ صدوق ، ج۱، ص ۲۹۸)

نکته دهم: اکنون جا دارد به برخی از روایات وارده در شان و ویژگی‌های جعفر طیار بپردازیم.

۱- روایت اول: مباهات امیرالمؤمنین در شورای شش نفره که برای اثبات حقش به خویشاوند ی با جعفر احتجاج می فرماید و بیان می‌دارد شما را بخدا سوگند، آیا در میان شما کسی هست به جز من که برادری مانند برادرم جعفر داشته باشد که با دو بال بهشتی تزیین شده و به هر کجا بخواهد پرواز نماید آنها گفتند خیر، این روایت جایگاه جعفر بن ابی طالب را در دفاع از ولایت بخوبی برجسته و نشان می‌دهد. (الخصال، شیخ صدوق ج ۲ ، ص ۵۵۵، والمسترشد فی امامه علی بن ابیطالب ص ۳۳۳)

۲- روایت دوم: امیرالمؤمنین در روایتی فرمودند: اگر جعفر و حمزه زنده بودند حقوق اهل بیت پایمال نمی شد، یعنی اگر اینان بودند این چنین با من رفتار نمیشد و هیچ کسی در خلافت طمع نمی کرد این روایت جعفر طیار (‌ع) ‌را مدافع سرسخت ولایت امیرالمؤمنین معرفی می کند و اعتقادشان به خلافت را مورد تایید قرار می دهد. شرح نهج البلاغه ابن‌ابی الحدید ج ۱۱ ص ۱۱۱، الکافی ج۸ ، ص ۱۸۹ – ۱۹۰، کشف المحجه ، ابن طاووس ، ص ۲۴۹)

۳- روایتی که عبدلله بن جعفر بیان می‌دارد که هر گاه درخواستی از عمویم علی (ع) داشتم و به حق پدرم جعفر (ع) او را قسم میدادم حضرتش می‌پذیرفت، این نشان‌دهنده عمق علاقه حضرت امیرالمومنین به برادرشان و جایگاه ایشان نزد برادرشان بوده است. بحار الانوار ، مجلسی ،ج۲۱ ،ص۲۹۹، الامالی ص ۵۶۴).

۱۱. نکته یازدهم: از امتیازات ویژه جعفر طیار(ع)‌ عزاداری پیامبر اکرم(ص) برای ایشان است که به جهت طولانی شدن یاداشت از ذکر تفصیلی آن می گذرم اما شهادت جعفربن ابی طالب (ع ) در موته پیامبر (ص) رو عمیقا اندوهگین کرد و از طریق جبرئیل وحی از خبر شهادت جعفرطیار مطلع شدند و بشدت گریستند و سه روز عزاداری کردند درروایات اهل عامه وشیعه مفصل به جزئیات این عزادرای پرداخته شده است که مجال گفتن نیست. مانند تسلیت به خانواده ، دستور بردن غذا و محبت به یتیمان که البته این سیره و سنت بعدها بصورت الگویی برای مسلمانان در آمد.

بهر حال پیامبر (ص) مردم مدینه را جمع کردند و خبر شهادت جعفر طیار (ع) را دادند و گریستند و تسلیت گفتند و به حضرت فاطمه (س) فرمودند : علی مثل جعفر فلتبک البواکی: باید بر مثل جعفر گریه کرد. سیره ابن هشام ج۲ ، ص۲۲۲،کامل ابن اثیر ، ج۲ ،ص ۳۶۲، الامالی ، شیخ طوسی ، ص ۵۶۴)

نکته دوازدهم: برخی از القاب مختص به جعفر طیار ‌که برخی از آن را توسط پیامبر اکرم به جعفر داده شده است:

ابوالمساکین ( پدر بینوایان )

السابقون السابقون (پیشگامی در اسلام و ایمان دومین مرد مسلمان در سن حدود ۲۰ سالگی و سومین کسی که با پیامبر (ص)
نماز خواند)‌

ذوهجرتین ( هجرت به حبشه درسال ۵ هجرت )

طیار و ذوالجناحین ( پیامبر فرمود : خداوند به جعفر دوبال داد تا با فرشتگان پرواز کند)

(ویکی فقه بخش القاب جعفر طیار، مسند احمد ج۱ ص ۳۴۵ ، وسائل الشیعه ج۸ ص ۱۲۳)