صنعت حمل و نقل

اشاره

26 آذرماه، به پاس خدمات طاقت فرسای ناوگان خستگی ناپذیر حمل و نقل کشور، و برای آگاهی هرچه بیشتر جامعه، با نقش و جایگاه اساسی بخش حمل و نقل در اقتصاد ایران زمین، به عنوان «روز حمل و نقل» انتخاب شده است.

روزهای سرنوشت ساز

در تاریخ تحولات صنعت حمل و نقل در کشور، روزهای سرنوشت سازی بوده اند که نقشی تعیین کننده در انسجام شبکه حمل و نقل داشته اند و 26 آذرماه سال 1361، از شمار چنین روزهایی است. در این روز و در بحبوحه جنگ تحمیلی، حدود یکصد کشتی حامل کالا در بنادر جنوبی کشور، در انتظار تخلیه بار بود و بروز بحران ناشی از اتمام ذخیره کالاهای اساسی در کشور، تهدید کشتی های منتظر از سوی عراق و نیز شمول بیمه های جنگی، نگرانی هایی را برای مسئولان فراهم آورده بود. در همین روزها، رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی رحمه الله در پیامی تاریخی، کامیونداران کشور را به مشارکت در تخلیه هر چه سریع تر کشتی ها فراخواندند و با همت آن دلیرمردان، کشور از وضعی بحرانی خارج، و این روز، به عنوان «روز حمل و نقل» نامیده شد.

حماسه سازان

در آذرماه سال1361، به دنبال فرمان تاریخی حضرت امام خمینی رحمه الله مبنی بر تخلیه کشتی های منتظر در بندرهای جنوبی کشور، ایران زمین شاهد بسیج عمومی کامیون داران گردید و صحنه های کم نظیری از فداکاری، ایثار و تلاش شبانه روزی به ثبت رسید و این روز را در تاریخ کشور در یادها ماندگار ساخت. پانزده سال پس از زمان صدور فرمان حضرت امام رحمه الله ، به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و در جهت آگاهی اقشار مختلف مردم از نقش و جایگاه والای شبکه گسترده حمل و نقل کشوری، در سال 1376 از سوی شورای فرهنگ عمومی کشور، 26 آذر به عنوان «روز حمل و نقل» شناخته شد.

راه ابریشم

سرزمین ایران، حدود هیجده قرن و تا زمان انقلاب صنعتیِ اروپا، موقعیت ممتازی در تجارت بین المللی و منطقه ای داشته است. سوابق تاریخی نشان می دهد که راه ابریشم، که بخشی از آن از قلمرو ایران عبور می کرده، از قدیم ترین مسیرهای حمل و نقل کالاهای تجاری و دانش و فرهنگ بشری بوده است. راه ابریشم، سرزمین پهناور چین را به آسیای صغیر متصل می کرد و در این بین، ایران زمین که در این مسیر حمل و نقلی مهم قرار داشت، نفع سرشاری از آن می بُرد. البته سرانجام، مسیر کاروان روِ راه ابریشم، که زمانی مهم ترین جاده حمل و نقلی دنیا بود، پس از طی فراز و نشیب های فراوان، از اواخر سده چهاردهم میلادی و در پی توسعه و گسترش راه ها و حمل و نقل دریایی، به تدریج اهمیت و اعتبار تجاری خود را از دست داد و به دنبال انقلاب صنعتی در اروپا و استفاده از کشتی های تجاری، متروک ماند.

حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی، بخشی از انتقالات بشری است که خداوند متعال در قرآن کریم، با اشاره به آن می فرماید: «او کسی است که شما را در خشکی و دریا سیر می دهد؛ زمانی که در کشتی ها قرار می گیرید و آنها با بادهای موافق، آنان را (به سوی مقصد) حرکت می دهند و خوش حال می شوند...».

سالانه نزدیک به شش میلیارد تُن انواع کالا از راه حمل و نقل دریایی جابه جا می شود که تقریبا یک سوم آن را نفت خام و فرآورده های نفتی، بیش از یک سوم را محموله های خشکِ فلّه و مابقی را محموله های خشک بسته بندی شده تشکیل می دهد. سهم حمل و نقل دریایی در تجارت بین المللیِ کالاها تقریبا نود درصد است و بقیه به صورت حمل و نقل زمینی (جاده ای و ریلی) و هوایی صورت می گیرد.

نیروی محرّکه توسعه

گستردگی منحصر به فرد فعالیت هایی که در بخش حمل و نقل انجام می گیرد و همچنین، تحولات سریع فن آوری این بخش، ارتباط میان آن و فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی را آن چنان حساس و پیچیده ساخته است که کارشناسان اقتصادی، از بخش حمل و نقل به عنوان «نیروی محرکه توسعه» یاد می کنند و کارآمدی و توانمندی آن را، زمینه ساز توسعه همه جانبه کشورها می دانند. به عقیده کارشناسان، موفقیت های راهبردی در زمینه رشد و توسعه اقتصادی، مدیون سرمایه گذاری کلان در زیرساخت ها و تجهیزات حمل و نقل و نیز توسعه مهارت های حمل و نقل بوده است. بر این اساس، جوامعی که در این مسئله حیاتی سرمایه گذاری نکنند و آن را به اهمال و فراموشی بسپارند، اندک اندک از قافله پیشرفت و توسعه به دور می مانند و حتی برای رفع نیازهای اولیه خود نیز، نیازمند استعمارگران شرق و غرب می گردند.

تجارت جهانی و حمل و نقل

رقابت در بازارهای بین المللی برای به دست آوردن سهم بیشتر در تجارت جهانی، روز به روز فشرده تر و پیچیده تر می شود. در این میان، تولید کنندگان و صادرکنندگانی موفق می گردند که با برخورداری از فن آوری روز در بخش تولید و بهره گیری صحیح از مدیریت علمی بازار در بخش توزیع و حمل و نقل، بتوانند قیمت تمام شده و هزینه های تجاری را برای عرضه محصولی استاندارد کاهش دهند. بر این اساس، تجارت جهانی و حمل و نقل در انواع مختلف زمینی، دریایی و هوایی، دو پدیده جدانشدنی هستند. خدماتِ حمل و نقل کارآمد، شرط لازم برای انجام تجارتی موفق است. در نیم قرن اخیر، روند رشد تجارت جهانی به طور مستمر تداوم یافته و به موازات آن، خدمات حمل و نقل نیز بهبود یافته و نقش بسیار مؤثری در رونق تجارت جهانی ایفا کرده است.

مراقبت از جاده ها

جاده و راه سالم، از نعمت های بسیار مهمی به شمار می آید که در تأمین امنیت جانی افراد تأثیر به سزایی دارد و راه سالم، یکی از عوامل کنترل مرگ و میر و تصادف در جاده هاست. بر این اساس، یکی از مسایل بسیار مهم در طول مسیر، استفاده بهینه و مفید از نعمت گران قدر جاده سالم است؛ چرا که استفاده ناصحیح از آن، افزون بر آنکه جان و امنیت دیگران را به خطر می اندازد، ضمان شرعی نیز برعهده فرد خرابکار قرار می دهد؛ چنانکه حضرت امام صادق علیه السلام می فرماید: «هر کس بخشی از راه عبور مسلمانان را تباه کند، ضامن آن است».

منبع: گلبرگ - آذر 1383، شماره 57 - روز حمل و نقل