حسن بن داوود حلی(۶ جمادی الثانی ۶۲۶) - 1

تاریخ انتشار:
ابو محمد حسن بن علی بن داوود حلی(ملقب به تقی الدین ) معروف به ابن داوود حلی (۶۴۷ - بعد از ۷۰۷ ق/ ۱۲۴۹- بعد از ۱۳۰۷ م)، عالم رجالی، فقیه و ادیب شیعه در قرن هفتم هجری قمری است. ابن داوود با علامه حلی معاصر بود.
حسن بن داوود حلی

حسن بن داوود حلی
ابو محمد حسن بن علی بن داوود حلی(ملقب  به  تقی  الدین ) معروف به ابن داوود حلی (۶۴۷ - بعد از ۷۰۷ ق/ ۱۲۴۹- بعد از ۱۳۰۷ م)، عالم رجالی، فقیه و ادیب شیعه در قرن هفتم هجری قمری است. ابن داوود با علامه حلی معاصر بود. مشهورترین اثر ابن داوود کتاب الرجال اوست. از اساتید سرشناس وی می توان به محقق حلی‏، سید جمال الدین احمد بن طاووس‏، سید عبدالکریم بن سید احمد بن طاووس‏ اشاره کرد.
زندگی
شيخ تقى الدين، ابو محمد، حسن بن على بن داود حلى، از علماى بزرگ امامی در قرن هفتم هجرى، در 5 جمادى الثانى[1] سال ۶۴۷ هجرى به دنيا آمد. در کتاب های تراجم به محل ولادتش، اشاره نشده؛ اما از آن جا که نزد دانشمندان نام آور حله دانش آموخته، احتمالاً بیشتر عمرش را در این شهر گذرانده و در همین شهر نشو و نما کرده است. نیز به قرینه این که ابن داوود، استادش ابن طاووس را «بغدادی التحصیل» خوانده و از سوی دیگر، گفته که: تا هنگام مرگ قرین او بوده، روشن می شود که گویا مدتی نیز در بغداد اقامت داشته است. همچنین بر اساس بیتی از ارجوزه «عقد الجواهر»، او در ذی القعده ۷۰۰ هـ.ق در کاظمین بوده و نیز در ارجوزه «منهج التقویم»، از نعمت مجاورت و زندگی در نجف یاد کرده است. [2]  پدرش از روى علاقه اى كه به اهل بيت عصمت و طهارت داشت نام او را حسن نهاد. او از همان كودكى ذوق و استعداد فراوانى از خود نشان داد و پدرش نيز به همين خاطر وى را براى فراگيرى علوم اهل بیت عليهم السلام مهيا ساخت. تحصيلات  شهر حله در آن دوران مركز علم و دانش بود و علما و دانشمندان بزرگى به آن شهر آمده بودند. مدارس علميه بزرگى در شهر حله تأسيس شده بود و شخصيت هايى مانند محقق حلی و علامه حلی و خاندان طاووس و چهره هاى بزرگ ديگرى به فراگيرى و آموزش علم و دانش مشغول بودند. در مجلس درس محقق حلى بيش از چهار صد مجتهد شركت مى كردند كه هر يك ستاره اى درخشان در آسمان علم و فقاهت بودند. ابن داود در چنين محيطى و در محضر علماى بزرگ و انديشمندان نام آور آن دوران علوم و معارف اسلامى را فرا گرفت. از زندگی  وی  اطلاع  چندانی  در دست  نیست.[3] اما به  قرینه اینکه  ابن  طاووس  را «بغدادی  التحصیل » خوانده  و از طرف  دیگر گفته  که  تا هنگام  مرگ  قرین  او بوده ، احتمالاً مدتی  نیز در بغداد اقامت  داشته  است. همچنین  بر اساس  بیتی  از ارجوزه عقدالجواهر، او در ذیقعده  ۷۰۰/ژوئیه  ۱۳۰۱ در کاظمین  بوده  است. نیز در ارجوزة المنهج  القویم ، از نعمت  مجاورت  و زندگی  در نجف  یاد کرده  است.[4] [5]
وفات ابن داوود را پس از سال ۷۰۷ هـ ق دانسته اند.[6]
شخصيت
ابن داود دانشمندى فاضل و شخصيتى برجسته و فقيهى بزرگ و انسانى صالح و انديشمندى محقق و اديبى ماهر بود و در اجازه هاى روايى و كتاب هاى علم رجال از او به «سلطان العلما» و« تاج المحدثين» تعبير مى كنند. او در علم فقه و اصول، تفسیر، ادبيات، نحو، صرف، معانى، بيان، بديع، عروض و در علم اصول عقاید و منطق چهره اى برجسته بود. وى معاصر با علامه حلى و هم درس او و يكسال بزرگتر از او بود و با عبدالکریم بن طاووس دوست و هم بحث بود. آنان از تربيت شدگان مجلس درس محقق حلى صاحب شرايع به شمار مى آمدند.
سخنان علما
* شهيد ثانى
شهید ثانی دربارۀ ايشان مى فرمايد:« شيخ فقیه و اديب، نحوى عروضى، ملك العلما و الشعراء و الأدباء، تقى الدين حسن بن على بن داود حلى، صاحب تأليفات ارزشمند و تحقيقات فراوان كه از جمله آنها كتاب رجال است. وى در اين كتاب شيوه اى را به كار برده كه در ميان اصحاب، نو و ابتكارى است و هر كس به كتاب ايشان مراجعه كند متوجه ارزش آن خواهد شد. او داراى تأليفاتى در علم فقه است كه به صورت نثر و يا نظم و مختصر يا مطول نگاشته شده است. وى در ادبیات عرب و علم منطق و عروض و شعر و اصول دین، حدود ۳۰ تأليف دارد كه در نهايت خوبى است».
* بعضی از بزرگان
محقق ثانی ، شيخ علی بن عبد العالی کرکی و شیخ حر عاملی نيز دربارۀ ايشان تعبيراتى مشابه دارند. میرزا عبد الله افندی در كتاب ریاض العلما در بارۀ ايشان مى فرمايد:« شيخ تقى الدين ابو محمد حسن بن على بن داود حلى، فقيه بزرگ و رئيس اهل ادب، دانشمند فاضل و رجالى بزرگ معروف به ابن داود صاحب كتاب رجال است. گاهى از وى تعبير به حسن بن داود مى شود كه از جهت انتساب به جدّ ايشان است. وى در بزرگى و شهرت مشهورتر از آن است كه بخواهيم از او نام ببريم و يا چيزى بنويسيم. ايشان همدرس سيد عبدالكريم بن جمال الدين احمد بن طاووس حلى در جلسه درس محقق حلى بوده است و داراى نوه اى فاضل است به نام شيخ ابو طالب بن رجب».
استادان و مشایخ
وی  نزد دانشمندان  بنام  حله  در آن  روزگار، چون  محقق  حلی  (صاحب شرایع) و سید جمال الدین  احمد بن  طاووس  دانش  آموخت  او در كتاب رجال استاد خود را اين گونه معرفى مى كند:« احمد بن موسى بن جعفر بن محمد... الطاووس علوى حسنى، سيد ما و انسانى پاك و امامى بزرگ، فقیه اهل بیت، جمال الدين ابو الفضائل( درگذشته به سال ۶۷۳ هجرى)، نويسنده اى مجتهد و با تقواترين علماى زمان خود بود. من نزد ايشان اكثر كتاب«البشری» و«الملاذ» و كتاب هاى ديگرى از ايشان را خوانده ام. او به من اجازه روایت تمام تأليفات و روايات خود را داده است... او مرا تربيت كرده و به من علم آموخت و در حق من خوبى كرد و بيشتر نكات مفيد اين كتاب رجال، از اشارات و تحقيقات اوست. خداوند از جانب من به او بهترين پاداش انسان هاى نيكوكار را عنايت فرمايد». 
از ديگر اساتيد ابن داود، محقق حلى، جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد حلى است. ابن داود در كتاب رجال دربارۀ او مى گويد:« امام، نجم الدين، ابو القاسم، جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد حلى، استاد ما و شخصيتى محقق و امام و علامه و يگانه عصر خود بود. وى خوش سخن ترين اهل زمان و داراى قدرت استدلال و سرعت ذهن خوبى بود. من نزد ايشان درس خواندم و مرا از كودكى تربيت كرد و بر من حق احسان و توجه فراوانى دارد. ايشان به من اجازۀ روايت تمام تأليفات و روايات خود را داده است».
و[7] از شیخ مفید الدین محمد بن علی بن محمد ابن  جهیم  اسدی[8]  (نیز روایت  کرده  و امینی[9] بدون  ذکر مستند خود، نجیب  الدین  یحیی  بن  سعید حلی [10]، خواجه  نصیر طوسی  و پدر علامه  حلی ، یوسف  بن  علی  را نیز از مشایخ  او دانسته  است.
ابن  داوود هم درس  غیاث  الدین  سید عبدالکریم  بن  سید احمد بن  طاووس  بوده [11] و از وی  روایت  نیز کرده  است .[12]
ابن داوود در اجازات و معاجم به «سلطان العلماء و البُلَغاء» و «تاج المحدثین و الفقهاء» شهرت یافته است.[13] از قول شهید ثانی نقل شده که: ابن داود در علم رجال مسیری را پیموده که هیچ یک از بزرگان شیعه آن را طی ننموده است.[14]
شاگردان و راویان
شخصيت  هاى فراوانى از محضر ابن داود بهره برده اند مانند:
۱- رضى الدين ابو الحسن على بن احمد بن يحيى مزيدى حلى ( درگذشت ۷۵۷ هجرى).
۲- شيخ رضى الدين(زین الدین[15]) على بن احمد بن طراد مطارآبادى ( درگذشت ۷۶۲ هجرى).
۳- سيد تاج الدين ابو عبد الله محمد بن قاسم[16] بن حسين علوى حسنى ديباج حلى معروف به ابن معیه . شهید اول در بارۀ او مى گويد:« اعجوبۀ زمان در تمام فضايل و مآثر بود».
از راویان  او، رضی الدین  علی  بن  احمد مزیدی ، زین الدین  علی  بن  طراد مطار آبادی  و تاج الدین  محمد بن  قاصم  بن  مُعَیّه  در منابع  یاد شده اند.[17]
 

پی نوشت:
[1] رجال ابن داوود، ص۵.
[2] دایره  المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایره  المعارف بزرگ اسلامی، ج اول، تهران، 1369، ج 3، ص 484
[3] ابن  داوود حلی ، حسن ، کتاب  الرجال ، به  کوشش  جلال  الدین  حسینی  ارموی ، ج۱، ص۲۲۷، تهران ، ۱۳۴۲ش .
[4] ابن  داوود حلی ، سه  ارجوزه ، به  کوشش  حسین  درگاهی  و حسن  طارمی ، ج۱، ص۱۴۹، تهران ، ۱۳۶۷ش .
[5] ابن  داوود حلی ، سه  ارجوزه ، به  کوشش  حسین  درگاهی  و حسن  طارمی ، ج۱، ص۲۵۶، تهران ، ۱۳۶۷ش .
[6] رجال ابن داوود، ص۳
[7] ابن  داوود ابن  داوود حلی ، حسن ، کتاب  الرجال ، به  کوشش  جلال  الدین  حسینی  ارموی ، ج۱، ص ۷- ۸، تهران ، ۱۳۴۲ش؛ ابن  داوود حلی ، حسن ، کتاب  الرجال ، به  کوشش  جلال  الدین  حسینی  ارموی ، ج۱، ص۸۳، تهران ، ۱۳۴۲ش؛ ابن  داوود حلی ، حسن ، کتاب  الرجال ، به  کوشش  جلال  الدین  حسینی  ارموی ، ج۱، ص۴۵، تهران ، ۱۳۴۲ش.
[8] امل الآمل، ج ۲، ص۷۱.
[9] امینی ، عبدالحسین ، الغدیر، ج۶، ص۶ -۷، بیروت ، ۱۳۸۷ق .
[10] نجم الدین جعفر بن سعید بن حلی معروف به محقق حلی صاحب شرایع الاسلام(امل الآمل، ج ۲، ص۷۱)
[11] ابن  داوود حلی ، حسن ، کتاب  الرجال ، به  کوشش  جلال  الدین  حسینی  ارموی ، ج۱، ص۲۲۷، تهران ، ۱۳۴۲ش .
[12] مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰۶، ص۱۲-۱۳، بیروت ، ۱۴۰۳ق / ۱۹۸۳م .
[13] رجال ابن داوود، ص۵.
[14] رجال ابن داوود، ص۱۰.
[15] الغدیر، ج ۶، ص۶ و ۷.
[16] در الغدیر، ج ۶، ص۶ و ۷«قاصم» ذکر شده.
[17] مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹۶، بیروت ، ۱۴۰۳ق / ۱۹۸۳م؛ شهید اول ، محمد، الاربعون  حدیثاً، ج۱، ص۷۷، قم ، ۱۴۰۷ق؛ حر عاملی ، وسائل الشیعه، ج۲، ص۷۱.

دیدگاه‌ها

متین 17:02 - 1396/09/24

خوب بود

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • آدرس های صفحه وب و آدرس های ایمیل به طور خودکار به پیوند تبدیل می شوند.