تبلیغ و مبلّغان درگُزیده سخنان حضرت امام (قدس سره)

مشرق سخن

از نام تو عشق را خبر خواهم کرد        با چشم تو بر افق نظر خواهم کرد

همان گونه که از عنوان این نگاشته برمی آید، سخنان و رهنمودهای اندیشه آموز رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره)، در زمینه «تبلیغ و مبلغان» بسیار فراتر و فزونتر از پی نگاشته های ماست که باید در مقامی دیگر و فرصتی افزون تر به گفته آیند و ترنم «مولوی» را زمزمه نمایند:

این سخن را ترجمه پهناوری        گفته آید در مقام دیگری

دو دیگر آن که از هر گونه توضیح، تفسیر و تحلیل در این زمینه پرهیز کرده ایم؛ چرا که در سر، سودای نوشته ای «گُزینشی» و نه «پژوهشی» را پرورانده ایم، اگر چه فرایندی پژوهشواره را پی گرفته و طی کرده ایم و از سویی دیگر، «حافظ»ها و «مولوی»ها را نیز پیش روی خویش داشته ایم و در این نوشتار، پاسخی چندان دندانگیر در برابر این سروده هایشان نداشته ایم:

ز عشق ناتمام ما جمال یار مُستغنی است        به آب و رنگ و خال و خط، چه حاجتْ روی زیبا را

***

گر چه تفسیر زبان روشنگر است        لیک عشق بی زبان روشن تر است

سه دیگر آن که موضوعات و عناوین برگزیده شده برای این سخنان و رهنمودها، با برداشت شخصیِ نگارنده از همان ها به قلم آمده است؛ هر چند:

گر خطا گفتیم اصلاحش تو کُن        مُصلحی تو ای تو سلطان سخن

موضوعات و عناوینی که امید است مقبول افتد و در نظر آید، از این قرار است:

1ـ تعریف تبلیغ

2ـ انگیزه تبلیغ

3ـ حکم تبلیغ

4ـ تبلیغِ تبلیغ

5ـ شأن و مقام تبلیغ

6ـ ضرورت و اهمیت تبلیغ

7ـ اهداف تبلیغ

8ـ مراحل تبلیغ

9ـ روش تبلیغ

10ـ اصول ومبانی تبلیغ

11ـ شرایط تبلیغ

12ـ مواد و محتوای تبلیغ

13ـ تکنولوژی تبلیغ

14ـ ابزارها و رسانه های تبلیغ

15ـ ابعاد تبلیغ

16ـ قالب های تبلیغ

17ـ مدیریت و سازماندهی تبلیغ

18ـ زبان تبلیغ

19ـ آفات تبلیغ

20ـ هشدارهای تبلیغ

21ـ جامعه شناسی و تبلیغ

22ـ زن و تبلیغ

23ـ دشمن و تبلیغ

موضوعات و عناوین دیگرِ سخنان و رهنمودهای حضرت امام (ره) که به قلم نیز نیامده اند، این گونه اند:

1ـ موضوع تبلیغ

2ـ آثار و فوایدتبلیغ

3ـ پشتوانه تبلیغ

4ـ پیشینه تبلیغ

5ـ فراگیربودن تبلیغ

6ـ مقدمات تبلیغ

7ـ اخلاق و آداب تبلیغ

8ـ اقسام تبلیغ

9ـ کیفیت تبلیغ

10ـ کمیّت تبلیغ

11ـ تقویت و توسعه تبلیغ

12ـ گستره و قلمرو تبلیغ

13ـ موانع تبلیغ

14ـ زمان تبلیغ

15ـ مکان تبلیغ

16ـ مرکز تبلیغ

17ـ هنر تبلیغ

18ـ مسؤولیت مبلّغ

19ـ مخاطبان مبلّغ

20ـ تربیت مبلّغ

21ـ جذب و آموزش مبلّغ

22ـ اعزام مبلّغ

23ـ شرایط و ویژگی های مبلّغ

24ـ وظایف مبلّغ

همان گونه که این طرح و تصویر در قاب دیدگان نشست، موضوعات و عناوینِ بر قلم نرفته آن، بیش از موضوعات و عناوینِ بر قلم رفته آن است. از این رو:

گمان مبر که به پایان رسید کار مُغان        هزار باده ناخورده، در رگ تاک است

اکنون، گُزیده سخنان و رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) در زمینه «تبلیغ و مبلّغان» را به تماشا می نشینیم.

تعریف تبلیغ

1ـ تبلیغات که همان شناساندن خوبی ها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است. ان شاءالله در محدوده توانتان، نقاط کور و مجهول را برای مردم شریف ایران و جهان اسلام باز و روشن نمایید و چارچوب اسلام ناب محمدی که در ترسیم قهر و خشم و کینه مقدس و انقلابی علیه سرمایه داری غرب و کمونیزم متجاوز شرق است و نیز راه مبارزه علیه ریا و حیله و خدعه را به مردم و به خصوص جوانانِ سلحشورمان نشان دهید.

14/1/1368

صحیفه نور، ج 21، ص 113

انگیزه تبلیغ

2ـ برای خدا تبلیغات کنید که تبلیغات، امر مهمی است.

29/7/1360

صحیفه نور، ج 15، ص 200

حکم تبلیغ

3ـ جزء واجبات است که ما از اسلام تبلیغ بکنیم.

15/6/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 100

تبلیغِ تبلیغ

4ـ برای تبلیغ هم لازم است ما تبلیغ بکنیم.

15/6/1368

صحیفه نور، ج 18، ص 100

شأن و مقام تبلیغ

5ـ همان طور که تحصیل یک تکلیف است، تبلیغ بالاتر است از او. تحصیل مقدمه تبلیغ است؛ مقدمه اِنذار مردم است.

18/9/1360

صحیفه نور، ج 15، ص 249

ضرورت و اهمیت تبلیغ

6ـ مسأله تبلیغات یک امر مهمی است که می شود گفت که در دنیا در رأس همه امور قرار گرفته است و می توان گفت که دنیا بر دوش تبلیغات است.

16/11/1359

صحیفه نور، ج 14، ص 41

اهداف تبلیغ

7ـ لازم است آقایان علما و خطبا و دانشمندان محترم با وسایل ممکن، این نهضت مقدس را معرفی نمایند و مقصد مسمانان ایران را که همان برقراری حکومت اسلامی تحت پرچم اسلام و هدایت قرآن کریم و پیغمبر مکرّم اسلام است، گوشزد نمایند که برادران اسلامی ما بدانند ما به جز اسلام و برقراری حکومت عدل اسلامی فکر نمی کنیم.

29/6/1358

صحیفه نور، ج 9، ص 176

8ـ ما که می گوییم می خواهیم انقلابمان را صادر کنیم، نمی خواهیم با شمشیر باشد، بلکه می خواهیم با تبلیغ باشد.

2/6/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 80

مراحل تبلیغ

9ـ تا اصلاح نکنید نفوس خودتان را، از خودتان شروع نکنید و خودتان را تهذیب نکنید، شما نمی توانید دیگران را تهذیب کنید. آدمی که خودش آدم صحیحی نیست، نمی تواند دیگران را تصحیح کند، هر چه هم بگوید، فایده ندارد... . اگر خدای نخواسته یک گوینده ای خودش آلوده باشد، نمی تواند با گفتار خودش از آلودگی دیگران جلوگیری کند. اول باید خودمان را اصلاح کنیم و کوشش کنیم که ان شاءالله خودمان اصلاح بشویم و مردم را اصلاح کنیم.

27/9/1359

صحیفه نور، ج 13، ص 211

روش تبلیغ

10ـ علما و روحانیون ـ ان شاءالله ـ به همه ابعاد و جوانب مسؤولیت خود آشنا هستند، ولی از باب تذکر و تأکید عرض می کنم، امروز که بسیاری از جوانان و اندیشمندان در فضای آزادِ کشورِ اسلامی مان احساس می کنند که می توانند اندیشه های خود را در موضوعات و مسائل مختلف اسلامی بیان دارند، با روی گشاده و آغوش باز، حرف های آنان را بشنوند و اگر بیراهه می روند، با بیانی آکنده از محبت و دوستی، راه راست اسلامی را نشان آن ها دهید، و باید به این نکته توجه کنید که نمی شود عواطف و احساسات معنوی و عرفانی آنان را نادیده گرفت و فوراً اَنگِ التقاط و انحراف بر نوشته هاشان زد و همه را یکباره به وادی تردید و شک انداخت. این ها که امروز این گونه مسائل را عنوان می کنند، مسلّماً دلشان برای اسلام و هدایت مسلمانان می تپد، و الاّ داعی ندارند که خود را با طرح این مسائل به دردسر بیندازند. این ها معتقدند که مواضع اسلام در موارد گوناگون، همان گونه ای است که خود فکر می کنند، به جای پرخاش و کنار زدن آن ها با پدری و الفت با آنان برخورد کنید، اگر قبول هم نکردند، مأیوس نشوید. در غیر این صورت، خدای ناکرده به دام لیبرال ها و ملی گراها و یا چپ و منافقین می افتند و گناه این، کمتر از التقاط نیست. وقتی ما می توانیم به آینده کشور و آینده سازان امیدوار شویم که به آنان در مسائل گوناگون بها دهیم و از اشتباهات و خطاهای کوچک آنان بگذریم و به همه شیوه ها و اصولی که منتهی به تعلیم و تربیت صحیح آنان می شود، احاطه داشته باشیم.

29/4/1367

صحیفه نور، ج 20، ص 243

اصول و مبانی تبلیغ

11ـ تبلیغات باید براساس معنویات باشد؛ معنویات اساس اسلام است. سعی کنید معنویات را زیاد کنید و از تشریفات تا آن جا که مقدور است، بکاهید. همه اش در فکر درست کردن سالن و ساختمان نباشید، بلکه در فکر معنویات اسلام باشید.

2/6/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 80

شرایط تبلیغ

12ـ وضع تبلیغات باید متناسب با نیازها و وضع حوزه ها باشد. باید آقایان توجه داشته باشند همیشه دنبال مسائل واقعی بروند.

صحیفه نور، ج 18، ص 79 و 80، 2/6/1362.

مواد و محتوای تبلیغ

13ـ آن چیزی که من توصیه می کنم به همه اهل علم و به همه آقایان، به همه دانشمندان، این که دنبال این بروید که معارف اسلامی را در بین مردم تقویت کنید که رأس امور، این معارف اسلامی است و اگر او درست بشود، همه کارها درست می شود.

11/4/1366

صحیفه نور، ج 20، ص 103

تکنولوژی تبلیغ

14ـ قوانین اسلام را در هر رشته ای که هست، بنویسند، منتشر کنند، اگر موفق بشوند، «دستگاه فرستنده» پیدا بکنند که به دنیا ابلاغ بکنند، اسلام را آن طوری که هست معرفی کنند به دنیا، بفهمند دنیا که ما چه داریم. [به تاریخ این سخن، بیشتر دقت کنید.]

23/7/1343

صحیفه نور، ج 1، ص 123

ابزارها و رسانه های تبلیغ

15ـ در باب نشریات، خودتان می دانید که نقش نشریات در هر کشوری از همه چیزها بالاتر است. روزنامه ها و مجلات می توانند یک کشوری را رشد بدهند و هدایت بدهند به راهی که صلاح کشور است و می توانند که به عکس، عمل بکنند... . نشریه بسیار خوب است و در صورتی که محتوای آن محتوای آموزنده باشد و دست اندرکاران آن متعهد باشند، این نشریه رأس همه امور می شود. انسان اگر انصاف داشته باشد، باید به خاطر مردمی که قلم ها را برای این ها آزاد گذاشته اند، از قلم و قدمش استفاده کند و دیانت هم اقتضای همین را می کند. ما باید نشریاتمان مفید باشد و اخلاق جامعه را اصلاح کنیم... . آن چه که بیش از همه در فرهنگ مردم تأثیر می گذارد، مجله و فرم مجله است؛ برای این که مجله و نحوه ارائه آن خیلی تأثیر دارد. این حتی خودش اگر مجله را هم نخواند، ورق زدن مجله، این خودش در روحیه اش تأثیر می کند... . در هر صورت، مجله نویسی آسان است، ولی مجله صحیح نوشتن مشکل است. چهار عکس، چهار مقاله و چهار شعر و چهار تا فکاهی، این آسان است، تخصص نمی خواهد. باید مجله راه بیندازید که وقتی جوان ها باز می کنند، شکل و صورت و عکس های مجله و تیترهای مجله طوری باشد مقابل آن که پنجاه سال ما را به نابودی کشید. شما باید جبران آن خرابیِ پنجاه سال را بکنید.

10/3/1360

صحیفه نور، ج 14، ص 248 و 249

16ـ اهمیت انتشارات، مثل اهمیت خون هایی است که در جبهه ها ریخته می شود؛ «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء». برای این که دماء شهدا اگر چه بسیار ارزشمند است و سازنده، لکن قلم ها بیش تر می تواند سازنده باشد و شهدا را قلم ها می سازند و شهید پرور هستند قلم ها... . کتاب هایی را که می خواهید منتشر کنید، حتماً بدهید عده ای از فضلا بخوانند و نظر دهند و خودتان دقیقاً بررسی کنید... . توجه داشته باشید، کتاب ها و چیزهای دیگری از «قم» منتشر می شود، غیر از کتاب هایی است که در سایر شهرها منتشر می شود. «قم» شهر علم و اسلام است. اگر خطایی از «قم» منتشر شود، در دنیا عَلَم می شود. این موضوع هم باید مورد توجه باشد که از «قم» چیز خلافی منتشر نشود.

8/2/1361

صحیفه نور، ج 16، ص 137

ابعاد تبلیغ

17ـ بر همه لازم است که تبلیغات کنند؛ تبلیغات داخلی برای این که مبادا خدای نخواسته، مردم تحت تأثیر تبلیغات سوء ابرقدرت ها واقع بشوند و بالاتر از او، تبلیغات در خارج باید بشود. ما تبلیغاتمان در خارج بسیار ناقص است و اشخاصی که از خارج می آیند این جا و با من ملاقات می کنند، همه از این مطلب شکایت دارند که در خارج، تبلیغات کم است.

26/2/1361

صحیفه نور، ج 16، ص 150 و 151

قالب های تبلیغ

18ـ شعرا در طول تاریخ باید بنویسند این امور را و به شعر، مردم را بیدار کنند و نویسندگان اگر می توانند در نطق ها و نوشته های خودشان، در مجامعی که می روند در شهرهای خودشان، در کشورهای خودشان، مسائل ایران را ابلاغ کنند و اگر نمی توانند در کتب و رساله های خودشان ثبت کنند که بعدها وقتی که مردم در نسل های بعد می آیند، ببینند که دشمن های آن ها کی هست و دوستان آن ها کی و تکلیف آن ها با دوستانشان و دشمنانشان چیست. اگر ما در تبلیغ قصور کنیم، اگر ما در گفتن و نوشتن شعر و نثر و همه نحو نوشتن و گفتن قصور کنیم، ما مدیون نسل های آینده هستیم که ممکن بود با نوشته های شما، با نوشته های نویسندگان عزیز و با اشعار آن ها بیدار شوند و مطلّع بشوند بر این که بر این ملت ها در این زمان چه گذشته است و ماها چه تحمل رنج ها کردیم، بلکه آن ها درصدد علاج برآیند و امروز نیز ما باید در صدد علاج برآییم... . ما، همه شماها که نویسنده هستید و خصوص شعرا که لسان شعر بالاترین لسان است، باید مردم را آگاه کنیم، نسل های فعلی را، نسل های آینده را و بنا بگذاریم بر این که اگر نمی شود در جوامع عمومی، از جوامع خصوصی و از افرادی که با آن ها آشنا هستیم، شروع کنیم.

21/11/1361

صحیفه نور، ج 17، ص 192

مدیریت و سازماندهی تبلیغ

19ـ ما باید در همه امور، هماهنگی را حفظ نماییم؛ مخصوصاً هماهنگی در تبلیغات که از اهمّ امور است، باید بیشتر حفظ شود. باید سعی کنید وحدت و هماهنگی را به صورتی حفظ نمایید که هر گونه تبلیغاتِ سوء را از بین ببرید. می دانید که سلاح تبلیغات، بُرنده تر از کاربرد سلاح در میدان های جنگ است. باید از اسلحه تبلیغات آن ها بیشتر ترسید... . باید خطبای عظام ما که مُبلّغین اسلامند، علمای اَعلام ما، طلاب عزیز ما و قشرهای دیگری که در تبلیغات دخالت دارند و مشغول این عمل شریف هستند، باید... تبلیغاتِ خودشان را تسریع کنند، البته روی یک موازینی و روی یک نظامی و روی یک سازمانی که آن طور البته بهتر خواهد بود.

25/12/1360

صحیفه نور، ج 16، ص 81

زبان تبلیغ

20ـ اگر ما همه زبان ها را برای تبلیغ اسلام بدانیم، عبادتی بزرگ است. ما با زبانِ این جا که نمی توانیم برای مردم آمریکا و سایر کشورها، مسائل اسلام را بگوییم. امروز اسلام در اکثر کشورها مطرح است. امیدوارم که شما بتوانید اسلام را برای مردم جهان عرضه کنید... . پیشتر احتیاج به زبان، زبان های خارجی نبود، امروز احتیاج است به این، یعنی جزء برنامه تبلیغات مدارس باید زبان باشد؛ زبان های زنده دنیا، آن هایی که در همه دنیا شایع تر است. این باید یکی از چیزهایی باشد که در مدارس دینی ما که می خواهند تبلیغ بکنند، این امروز محل احتیاج است. مثل دیروز نیست که ما صدامان از ایران بیرون نمی رفت. امروز ما می توانیم در ایران باشیم و به زبان دیگری، همه جای دنیا را تبلیغ کنیم، در همه جا مبلّغ باشیم... . تبلیغ لازمه اش این است که زبان بدانند. شما نمی توانید بروید در انگلستان برای انگلیسی ها با زبان فارسی تبلیغ کنید، یا در آمریکا این طور، یا در شوروی، شما باید با زبان اهلی آن ها تبلیغ کنید و این از امور لازمه ای است که پیشتر نمی شد اسمش را برد و حالا می بینیم جزء لازم هاست و واجبات است که باید عمل بشود.

2/6/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 80

آفات تبلیغ

21ـ نکته ای که در این جا ضمن تشکر از علما و روحانیون و دولت خدمتگزارِ حامی محرومان باید از باب تذکر عرض کنم و بر آن تأکید نمایم، مسأله ساده زیستی و زهد گراییِ علما و روحانیت متعهد اسلام است که من متواضعانه و به عنوان یک پدر پیر از همه فرزندان و عزیزان روحانیِ خود می خواهم در زمانی که خداوند بر علما و روحانیون منت نهاده است و اداره کشور بزرگ و تبلیغ رسالت انبیا را به آنان محوّل فرموده است، از زیِّ روحانی خود خارج نشوند و از گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا که دون شأن روحانیت و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است، پرهیز کنند و بر حذر باشند که هیچ آفت و خطری برای روحانیت و برای دنیا و آخرت آنان بالاتر از توجه به رفاه و حرکت در مسیر دنیا نیست که بحمدالله روحانیت متعهد اسلام، امتحان زهدگرایی خود را داده است، ولی چه بسا دشمنان قسم خورده اسلام و روحانیت بعد از این، برای خدشه دار کردن چهره این مشعل دارانِ هدایت و نور، دست به کار شوند و با کمترین سوژه ای به اعتبار آنان لطمه وارد آورند که ان شاءاللّه موفق نمی شوند.

6/5/1366

صحیفه نور، ج 20، ص 130

هشدارهای تبلیغ

22ـ اگر خدای نخواسته در منبر، شما چیزی بگویید که خودتان عاملش نیستید و در مسجد چیزی بگویید که خودتان برخلاف او عمل می کنید، مردم دل هاشان از شما منصرف می شود و این کم کم موجب شکست اسلام می شود و این به عهده همه ماست.

21/3/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 19

جامعه شناسی و تبلیغ

23ـ حوزه های علمیه سراسر کشور، خصوصاً حوزه علمیه قم، حوزه مشهد، حوزه اصفهان، باید کوشش کنند امروز که می توانند مبلّغ بفرستند به آن نحوی که بشناسد جامعه را و بفهمد که مشکلات چه است و باید چه بکند و چه بگوید، تربیت کنند و قاضی تربیت کنند و مخصوصاً مبلّغین را زیاد احتیاج به آن است.

18/9/1360

صحیفه نور، ج 15، ص 248

زن و تبلیغ

24ـ آن وقت همچو محصور کرده بودند که برای بانوان هیچ حق قائل نبودند که حتی در یک مجمع ده نفری وارد بشوند و مسأله علمی بگویند و مسأله عقیدتی بگویند. امروز این ها می تواند با همه حفظ جهات اسلام، در همه جای کشور تبلیغات بکنند؛ بلکه در خارج از کشور هم.

15/6/1362

صحیفه نور، ج 18، ص 99

دشمن و تبلیغ

25ـ باید در مقابلشان جوان های ما گول نخورند از این تبلیغات فاسد؛ امریکا این طوری تبلیغ می کند. امریکا نظامی نمی آورد این جا، امریکا «نویسنده» می آورد این جا، امریکا «گوینده» می آورد این جا، امریکا عمّال خودش که سال های طولانی آن ها را تربیت کرده است، می فرستد این جا که اوضاع ما را به هم بزنند.

16/8/1358

منبع: مجله شمیم یاس