بعثت پیامبر اکرم(ص) الگوی نهضت امام(ره)

الگو پذیری امری فطری است

انسانها از بدو تولد برای دستیابی به برترین ها، در جستجوی الگوی کامل هستند. الگویی که با آن در اهداف، مکانیزم رسیدن به آن اهداف و شرایط دیگر، همخوانی داشته باشند. پدیده انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک حرکت فرهنگی و بعثتی که جهان معاصر را تحت تأثیر خود قرار داد. نمی تواند از این قانون کلی مستثنی باشد و از آنجا که امام بزرگوار(ره) انقلاب اسلامی ایران را تداوم حرکت همه انبیا(ع) بخصوص پیامبر خاتم(ص) و امامان معصوم(ع) و همه صالحان معرفی کرد، طبیعی است که از آنها الگو برداری می کند. به جهت اینکه در اهداف (رسیدن و رساندن جوامع به کمال انسانیت) با آنها اشتراک دارد. لذا بر آن شدیم تا زمانه پیامبر خاتم(ص) و علل و عوامل موفقیت دعوت حضرت و نشر اسلام را با علل و عوامل موفقیت نهضت امام(ره)، مقایسه کنیم، چون حرکت امام(ره) نیز با گذشت حدود 14 قرن از بعثت پیامبر(ص) در نوع خود کم نظیر بود و همانند دعوت پیامبر اکرم(ص) به سرعت عالم گیر شد.

عوامل موفقیت دعوت پیامبر(ص) و نهضت امام(ره)

در یک تحلیل کلی می توان عوامل موفقیت را در سه دسته قرار داد:

الف) عوامل محیطی

ب) عوامل محتوایی

ج) عوامل شخصیتی

هم در بعثت پیامبر اکرم(ص) و هم در نهضت امام(ره) سهم هر کدام از این سه دسته عوامل قابل بررسی است و نمی توان دخالت و تأثیر آنها را در به ثمر رسیدن این دو حرکت و انقلاب بزرگ نادیده انگاشت.

الف ـ عوامل محیطی

1ـ پایگاه بودن شهر مکه: در بعثت پیامبر(ص)، شهر مکه با خصوصیاتی که داشت در پیشبرد اهداف، تأثیر فراوانی داشت. از جمله ویژگی های این پایگاه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:434

1ـ1ـ تقدّس شهر مکه نزد عرب و غیر عرب، به گونه ای که آن را جایگاه تجمع عواطف، آرزوها و امیدهای مردم می دانند چون از زمان ابراهیم(ع)، حرم، محسوب می شد.

2ـ1ـ تناسب جغرافیای جزیرۀ العرب اولاً با تحمل دشواری هایی که در این دعوت بود، ثانیاً جهت ارتباط با ملتها و دول اطراف، زیرا این نقطه، مرکز تجاری امم مختلفی بود که در اطراف حضور داشتند.

3ـ1ـ دور بودن مکه از نفوذ و ابر قدرت ایران و روم و سایر دول دیگر از یک طرف و حاکمیت ساختار قبیله ای در این منطقه از طرف دیگر، زمینه ایجاد توازن قوا را فراهم کرده بود.

پایگاه بودن شهر قم :در نهضت امام(ره) نیز پایگاه بودن شهر قم از جهات مختلف تأثیر زیادی در پیشبرد اهداف داشته که شاید بتوان به مواردی از آن اشاره نمود از جمله: وجود حوزه علمیه و پایگاه مرجعیت دینی که درم آن را منشأ ارتزاق دینی و فکری خود می دانستند؛ نا امید شدن حکومت پهلوی از به یوغ کشیدن علماء و روحانیت و علی هذا رها کردن قم؛ اینکه هر ساله در مقاطع تبلیغی ماه مبارک رمضان و ماه محرم الحرام و غیره سفیران هدایت از این پایگاه حوزوی برای تبلیغ دین به اقصی نقاط کشور سفر می کردند، تقدس شهر قم به واسطه حرم کریمه اهل بیت(ع) وا ینکه در روایات زیادی وعده نشر معارف دین از قم، داده شده بود و....

2ـ اوضاع سیاسی ـ اجتماعی جزیرۀ العرب: بهترین کلام برای تبیین اوضاع سیاسی ـ اجتماعی عرب در زمان جاهلیت و قبل از ظهور اسلام، کلام مولا امیر المؤمنین(ع) می باشد که فرمود: «بعثه و النّاس ضلّالٌ فی حیرۀٍ و حاطبون فی فتنۀٍ قد استهوتهم الأهواء و استزلّتهم الکبریاء و استخفّتهم الجاهلیّۀ الجهلاء حیاری فی زلزالٍ من الأمر و بلاءٍ من الجهل» 435 خداوند پیامبر را به رسالت مبعوث نمود، در حالی که مردم گمراه و سرگردان بودند و هیزم آور (آتش) فتنه ها می شدند، امیال و آرزوها، عقل و اندیشه را ربوده بود، غرور و خود پسندی، آنان را [از مسیر هدایت] منحرف و متزلزل می داشت، و جاهلیت محض، آنان را پست نموده بود در حالی که در حرکت خویش سرگردان بودند. این بلایی از جهل بود.

در جای دیگر می فرماید: «و أنتم معشر العرب علی شرّ دینٍ و فی شرّ دارٍ منیخون بین حجارۀٍ خشنٍ و حیّاتٍ صمٍّ تشربون الکدر و تأکلون الجشب و تسفکون دمائکم و تقطعون أرحامکم، الأصنام فیکم مصوبۀٌ و الآثام بکم معصوبۀٌ» 436 ای گروه عرب، شما بدترین دین را داشته و در پست ترین منزلها (سرزمین حجاز) بسر می بردید، در زمینی سنگلاخ و در بین مارهای کر و ناشنوا [کنایه از این است که آنها از سر و صدا نمی هراسیدند] بیتوته داشتید. از آبهای لجن و تیره می نوشیدید و غذاهای ناگوار (مانند آرد هسته خرما و سوسمار و...) می خوردید، خون خود را ریخته، ارحام یکدیگر را قطع می کردید و بتها در بین شما نصب شده و گناهان، شما را احاطه کرده بود.

باز در جای دیگری می فرماید: «فالأحوال مضطربۀٌ و الأیدی مختلفۀٌ و الکثرۀ متفرّقۀٌ فی بلاء ازلٍ و اطباق جهلٍ من بناتٍ موؤودۀٍ واصنامٍ معبودۀٍ و أرحامٍ مقطوعۀٍ و غاراتٍ مشنونۀٍ...» 437

اوضاع به هم ریخته بود و دستها (یعنی حاکمیت ها) مختلف، جمعیت انبوه اما پراکنده بود (مردمی) در رنج جانکاه و نادانی، (کارهایی) همانند زنده به گور کردن دختران، پرستیدن بتها، قطع رابطه با خویشاوندان و غارتگری از هر راهی که باشد، زندگی آنان را تشکیل می داد.

سخنان جعفر بن ابیطالب(ع) برای پادشاه حبشه بعد از خدعه و نیرنگ عمرو عاص، نیز بیانگر اوضاع جزیرۀ العرب می باشد: «ما، قومی نادان و بت پرست بودیم، مردار می خوردیم، مرتکب فحشاء می گشتیم، با ارحام خویش قطع رابطه می نمودیم، با همسایگان خود بد رفتاری می کردیم و زورمندانمان ضعیفان را می بلعیدند... ما این چنین بودیم تا وقتی که خداوند، پیامبری از میان ما برگزید و به سوی ما فرستاد که نسب، صدق، امانت و عفتش را می دانستیم. او ما را به سمت یکتا پرستی و پرستش خدا فرا خواند و از پرستش سنگها و بت هایی که ما و پدرانمان بر آن بودیم، رهایمان ساخت. ما را به صدق سخن، ادای امانت، صلۀ رحم، نیک رفتاری با همسایگان و کناره گیری از محرمات و خونریزی امر نموده، از کارهای ناروا و باطل، خوردن مال یتیم، تهمت زدن به زنان پاکدامن، ممنوعمان ساخت....

حتی «مغیرۀ بن شعبه» به «یزدگرد» در رابطه با اوضاع جزیرۀ العرب قبل از اسلام چنین گفت: «و اما آنچه از پریشان حالی ما گفتی، از ما کسی بدتر نبود، و گرسنگی ما شبیه گرسنگی نبود، ما، سوسک ها و مارها را می خوردیم و آنها را طعام می دانستیم. منازل ما سطح زمین بود، آنچه از پشم شتر می بافتیم جای پوشاکمان بود. آیین ما این بود که برخی، بعضی دیگر را بکشند یا بر او تجاوز کنند. ما افرادی داشتیم که دختر خویش را، به خاطر اینکه دوست نداشت او از طعامش استفاده کند، زنده به گور می کرد.»438

خلاصه کلام اینکه همین مضمون به عنوان بیان وضعیت جاهلیت و چکیده دعوت اسلام در آیات 151 و 152 سوره انعام آمده است: «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيئًا وَبِالْوَالِدَينِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِياهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ * وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِي أَحْسَنُ حَتَّى يبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا الْكَيلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»

با توضیحاتی که گذشت، اوضاع سیاسی، اجتماعی جزیرۀ العرب را می توان در قالب ذیل دسته بندی کرد:

1ـ2ـ خلاء فکری، فرهنگی و عقیدتی: از بیان امام علی(ع) استفاده می شود که موقع بعثت پیامبر(ص)، مردم عقاید با ثباتی نداشتند. در حیرت و سرگردانی به سر می بردند، حتی میل به بت پرستی هم به دلیل تقلید و تبعیت از آباء و اجدادشان بود، چنانکه قرآن می فرماید: «بَلْ قَالُوا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُهْتَدُونَ» ،439 لذا با اندک توجه به فطرت از بت پرستی خود منصرف می شدند، یا نصرانی می شدند مثل «ورقۀ بن نوفل» و «عثمان بن الحویرث» و یا در حیرت و شک قرار می گرفتند مثل «رید بن عمرو بن نقیل» و «عبدالله بن جحش».440

شیوه مقابله قرآن نیز بر بی اساس نشان دادن اعتقادات عرب جاهلی استوار بود، از قبیل بی اعتبار کردن بتها و اینکه اینها، خود مخلوقند و هیچ توانی حتی توان دفاع از خود را ندارند.441

حکایتی شیرین و آموزنده

نقل شده که «عمرو بن جموح» یکی از رؤسای قبیله بنی سلمه، در خانه خود، بتی چوبی داشت که آن را عبادت می کرد. برخی از فرزندان او که همواره گروهی از بنی سلمه مسلمان شده بودند، شبی بت پدر را برداشته و در گودالی انباشته از کثافات انداختند. فردای آن شب، پدر با تلاش زیاد بت خود را در آن گودال یافته و پس از تطهیر، آن را بر جای اول نهاد. شب بعد، همین ماجرا تکرار شد و او باز بت خود را تطهیر کرده و بر جای خود نهاد، اما بار سوم شمشیر خود را بر گردن بت آویخت و به او گفت: «من نمی دانم چه کسی این بلا را بر سر تو می آورد، اگر خیری در تو هست از خودت دفاع کن، این هم شمشیر». در آن شب نیز مسلمانان بت را برداشته و آن را همراه سگی مرده در همان گودال انداختند که فردای آن روز، عمرو از بت پرستی دست کشید و اسلام آورد و در شعری خطاب به بت خود گفت:

والله لو کنت إلهاً لم تکن

أنت و کلبٌ وسط بئر فی قرن!442

2ـ2ـ خلاء حقوقی، اخلاقی: در زندگی عرب جاهلی، هیچ قانون و ضابطه ای که قادر به ایجاد محدودیت در اعمال آنها باشد وجود نداشت. بر اثر عدم وجود «قانون»، هرج و مرج اجتماعی و سیاسی همه جا را فرا گرفته و هر آن احتمال بروز جنگ وجود داشت. از طرفی عدم وجود ارزشهای اخلاقی، در تخریب بنیادهای جامعه، نقش گسترده ای داشت. سخنان جعفر بن ابیطالب در نزد پادشاه حبشه که پیش تر متذکر شدیم حاکی از فقدان ارزشهای اخلاقی در جامعه جاهلی بود.

3ـ2ـ فقدان حاکمیت سیاسی: موقعیت جغرافیایی جزیرۀ العرب ، تسلط بر عرب را برای امپراطوری های روم و ایران شبیه به محال کرده بود لذا این سرزمین مصونیت سیاسی نسبت به نفوذ قدرتهای بزرگ و ادیان مطرح دنیای آن روز همچون زرتشت و مسیحیت پیدا کرده بود. از طرفی ساختار سیاسی قبیله ای مانع شکل گیری یک قدرت واحد در منطقه شده بود و لذا یک قدرت سیاسی که بخواهد مانع جدّی ترویج اسلام باشد وجود نداشت، مضافاً اینکه ساخت سیاسی قبیله به گونه ای بود که در پیشبرد اهداف پیامبر اکرم(ص) تأثیر فراوانی داشت؛ اولاً چنانچه رئیس قبیله مسلمان می شد، همه قبیله مسلمان می شدند همانند قضیه سعد بن معاذ و قضیه اسلام آوردن قبایل عرب در سال 9 و 10 هجری که قرآن، اسلام آنها را تسلیم معنا کرد نه ایمان.443 ثانیاً حمایت افراد قبایل از یکدیگر مانع اذیت و آزار دیگران می شد، به عنوان نمونه، حمایت قبیله بنی هاشم از مسلمین و پیامبر(ص) در جریان شعب ابی طالب، اینگونه بود. لذا تنها افرادی مثل بلال و عمار که حمایتگری نداشتند مورد اذیت و آزار قرار گرفتند. ثالثاض در ساختار قبیله، حق جوار و همسایگی موجب حفاظت کسانی می شد که در جوار اشراف زندگی می کردند.444

این اوضاع اجتماعی، سیاسی، فکری و فرهنگی عرب جاهلی زمینه را برای مبانی مستدل و منطقی و مطابق با فطرت که با بیان و خلق زیبای پیامبر اکرم(ص) مطرح می شد و بشارت عدالت و امنیت و اخلاق را به مردم جزیرۀ العرب می داد، فراهم کرد و بررسی تاریخ نشان می دهد که اولین روی آورندگان به این دعوت، کسانی بودند که از فقدان عدالت، امنیت، اخلاق و منطق، بیشترین ضربه ها و صدمات را دیده بودند.

اوضاع سیاسی ـ اجتماعی ایران قبل از انقلاب

جاهلیتی که در قرن بیستم بر جهان به خصوص بر کشورهای تحت سلطه سایه افکنده بود، به مراتب از جاهلیت قبل از ظهور اسلام، دردآورتر بود. چون در این مقطع به نام آزادی، عدالت، برابری، برادری، تساوی حقوق، حقوق بشر، امنیت و هزاران شعار زیبا پیچیده ترین تجاوزات و ظلم ها صورت می گرفت و این را رسیدن به دروازه های تمدن بزرگ نیز تلقی می کردند445 در کشوری که اکثریت مردم مسلمان بودند، حاکمانی به عنوان مزدوران ابر قدرتها حکومت می کردند که حتی حاضر نبودند ظاهر اسلام و احکام اسلامی رعایت شود و همه منابع غنی این مملکت را اعم از نیروی انسانی و منابع غنی اقتصادی را در راستای اهداف سلطه جویانه ابر قدرتها مصرف می کردند. در فضایی که عدالت و امنیت و اخلاق و معنویت به فراموشی سپرده شده بود.

با توجه به مایه های مذهبی و دینی مردم، پیام انقلاب امام(ره) مبنی بر احقاق حقوق، احیای ارزشهای اسلامی، برقراری عدالت و امنیت، بیداری وجدانها، بازگشت استقلال و آزادی، دفع ظلم و ستم بیگانگان تحت لوای حکومت الهی، همانند مرهمی بر زخمهای کهنه مردم آرامش بخشید و مردم، تحقق همه آرزوهای خود را در پیام امام یافتند، لذا اینجا هم شاهد بودیم کسانی اولین روی آورندگان به این نهضت بودند که بیشترین صدمات را از اوضاع نابسامان آن روزها تحمل کرده بودند.

3ـ زندگی دشوار مردم؛ یکی دیگر از عوامل محیطی که از دو جهت در موفقیت دعوت پیامبر اکرم(ص) تأثیر داشت، همین زندگی دشوار مردم بود که از طرفی، عدم بهره مندی از مظاهر دنیوی و به تبع عدم وابستگی، جان نثاری در رکاب پیامبر اکرم(ص) را آسان کرده بود و از طرف دیگر، تحمل مشکلاتی را که لازمه یک انقلاب است برای پا برهنگان و مستضعفان میسّر می کرد. همین عامل در موفقیت امام نیز نمود فراوانی داشت؛ مردمی که در سخت ترین شرایط زندگی می کردند و اختلاف طبقاتی زیادی را شاهد بودند، همراه امام شدند، چون از امکانات دنیوی چیزی نداشتند که وابسته به آن باشند یا ترس از دست دادن آن را داشته باشند. از طرف دیگر این زندگی دشوار، تمرین خوبی بود که در جزئیات اعتصابات، تحصن ها، محاصره های اقتصادی و تحریم ها، به خوبی پاسخ داد و دشمنان فهمیدند که سختی های وارد شده بر مردم به نفع انقلاب و ضرر آنها تمام شده است.

4ـ ویژگی ها و عادات عرب: از دیگر عوامل محیطی که پیامبر اکرم(ص) با جهت دادن به آنها، این عوامل را در جهت موفقیت بعثت به کار گرفت، بعضی ویژگی ها و عادات عرب، از جمله شجاعت، تعصّب (عصبیّت)، مهمان نوازی، وفای به عهد و پیمان، حسن همجواری، تحمل سختی ها و قوت اراده بود. رسول گرامی اسلام(ص) به این ویژگی ها، رنگ الهی داد و در راه پیشبرد اهداف عالیه مورد استفاده قرار داد.

امام بزرگوار(ره) نیز در نهضت اسلامی خود، خط بطلان بر همه ویژگیها و عادات جامعه قبل از انقلاب نکشید و با تقویت و جهت دادن صفاتی همچون توجه خاص ایرانیان به مظلومین در طول تاریخ،446 میهمان نوازی، شجاعت، تعصّب، دفاع از حریم وطن، از این ویژگیها در جهت ایجاد شور و شعور انقلابی نهایت استفاده را نمود.

ب) عوامل محتوایی

1ـ بقایای دین حنیف: دین حنیف به عنوان یک شریعت الهی از زمان حضرت ابراهیم(ع) در جزیرۀ العرب جایگاه ویژه ای داشت. همه نیاکان پیامبر(ص) بر این شریعت توحیدی بودند و لذا دستورات باقیمانده از این شریعت الهی از قبیل، اعتقاد به توحید و خدای یگانه، فریضه حج، تعظیم بیت، وقوف در عرفات، قربانی شتر و... و از یک طرف هم خوانی شریعت پیامبر اکرم(ص) با این دستورات زمینه ساز تسریع در گسترش اسلام گشت.

در جامعه ایران قبل از انقلاب نیز، سنن اصیل باقیمانده از تشیع از قبیل جایگاه مساجد و تکیه ها، تعظیم عتبات و حرم های مقدس، تعظیم ماه مبارک رمضان، حرمت داشتن ایام عزای اهل بیت(ع) بخصوص ماه محرم و صفر، به عنوان پایگاه شروع حرکت امام(ره) قرار گرفت و امام(ره) در برابر رژیم تا دندان مسلح از بسیج عظیم مردمی در پایگاه هایی مثل حسینیه ها و مساجد و با سلاحی مثل الله اکبر و عزاداری، که در میان مردم در حال مسخ شدن بود، استفاده نمود وانقلاب عظیم را رهبری کرد.

2ـ بشارتهای علمای یهود و نصاری: از آنجا که سیر تکاملی زندگی بشر یک امر بدیهی و مسلم است و ادیان الهی نیز چون آئین زندگی و راهیابی به سعادت دنیا و آخرت را ارائه می کنند، باید در مسیر تکاملی قرار داشته باشند، همه انبیاء الهی آمدن پیامبران بعد از خود به خصوص پیامبر خاتم(ص) را که صاحب شریعت کامل و جامع اسلام خواهد بود، بشارت می دادند. بر این اساس، علمای یهود و نصاری، به استناد تورات و انجیل، گاهی با تصریح و گاهی با اشاره، آمدن پیامبر خاتم(ص) را برای مردم جزیرۀ العرب مطرح می کردند. قرآن چنین می فرماید:

«الَّذِينَ آتَينَاهُمُ الْكِتَابَ يعْرِفُونَهُ كَمَا يعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يعْلَمُونَ» 447 و نیز می فرماید: «الَّذِينَ يتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِي الْأُمِّي الَّذِي يجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَينْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيحِلُّ لَهُمُ الطَّيبَاتِ وَيحَرِّمُ عَلَيهِمُ الْخَبَائِثَ وَيضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيهِمْ...» 448 همین که بعد از مدت کوتاهی از بعثت پیامبر(ص) بعضی از اهل کتاب (پیروان دین یهود و مسیحیت) به لجاجت با پیامبر(ص) و در نهایت به جنگ پرداختند، دلالت می کند بر اینکه هم در تورات و هم در انجیل و هم در گفتار علما، تصریح به این بعثت بوده است و لذا مقاومت می کردند و الاّ اگر این چنین نبود، می توانستند به استناد تورات و انجیل، اصل بعثت را انکار کنند و خود را با جنگ در معرض خطر نیندازند.

از جمله عوامل مؤثر در گرایش مردم به نهضت امام(ره) نیز بشارتهای علمای تشیع به ظهور قیام و انقلابی از سرزمین قم به عنوان زمینه ساز حکومت حضرت مهدی(عج) مطرح است، لذا در طول تاریخ تشیع، مسلمین و شیعیان عنایت خاصی به نهضتهای شیعی، به خصوص حرکت های اصلاحی که از قم، شروع می شد، داشتند. در روایات زیادی هم وارد شده که، علوم و معارف دین از قم به سر تا سر عالم گسترده می شود.

3ـ نوع معجزات پیامبر اکرم(ص) به خصوص قرآن: ویژگی های معجزه استثنایی پیامبر اکرم(ص) یعنی قرآن کریم، راهی را برای مردم جز تسلیم یا انکار در عین حال علم به واقعیت، نگذاشته بود لذا قرآن در مورد گروه دوم می فرماید: «وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ» 449

بعضی از این ویژگیها عبارتند از: فصاحت و بلاغت آیات قرآن، مضامین عالی و قوانین عام و جامع آن، اخبار غیبی و داستان های عبرت انگیز آن، قصص اقوام و انبیای گذشته و....

خود قرآن مخالین را تحدّی450 می کند تا جایی که می فرماید: «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا» 451 در نهضت امام(ره) نیز بیانات امام(ره) و نطق ها و اعلامیه های ایشان حاکی از این است که او چیزی جز اجرای احکام خدا و محتوای آیات الهی و دستورات معصومین(ع) را برای مردمی که قرنها منتظر آن بوده اند، طرح نکرد و همچون پیامبر اکرم(ص) که در مقابل پیشنهادهای سیاسی، اقتصادی برای سازش، کوچک ترین نرمشی نشان نداد و بر هدف خود یعنی براندازی رژیم طاغوت و طرح حکومت اسلامی پافشاری کرد تا جایی که حتی اگر مردم هم کوتاه بیایند، او کوتاه نخواهد آمد. این حرکت امام(ره) یادآور کلام پیامبر اکرم(ص) بود که اعلام فرموده بود، اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ او قرار دهند، دست از رسالت خود برنخواهد داشت.

ج) عوامل شخصیتی:

1ـ شخصیت پیامبر اکرم(ص)؛ ویژگی های شخصیتی پیامبر اکرم(ص) در ابعاد مختلف در موفقیت پیامبر(ص) نقش داشت، که می توان به بعضی موارد آن اشاره کرد؛ اول اینکه صاحب دعوت از قبیله قریش بود که از بزرگترین قبایل عرب محسوب می گشت. دوم اینکه ایشان از خاندان هاشم ـ بود که در نزد مردم امتیازاتت زیادی از جمله، زعامت مکه و کلید داری کعبه، را دارا بودند ـ سوم اینکه، حضرت از خاندان اسماعیل(ع) بودند که بنابر وعده های داده شده، انتظار می رفت دعوت به توحید از آنان باشد. چهارم اینکه، خلقیات پیامبر(ص) از قبیل: صداقت، امانت، حلم، نسب پاک، عفت، خوشرویی، و به تعبیر قرآن «خلق عظیم»، جایگاه ویژه ای برای ایشان درست کرده بود. پنجم اینکه ایشان یک امّی بودند و همه از امّی بودن حضرت، مطلع بودند.

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت

به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد452

ششم: موحّد بودن پیامبر(ص) و نیاکان حضرت که برای یک لحظه هم بت پرست نبودند و سجده بر بتها نکردند تا مورد سرزنش قرار گیرند. هفتم اینکه دعوت حضرت با مقتضیات حال (زمان و مکان) انطباق کامل داشت. هشتم، صبر و پشتکار و مقاومت حضرت در برابر دشواری ها و اینکه هیچ گونه مماشاتی با دشمنان نکرد، از ایشان شخصیت استثنایی در تاریخ درست کرده بود. در نهضت امام(ره) نیز دوست و دشمن، به استثنایی بودن شخصیت امام(ره) اعتراف کرده اند، مرجعیت، سیادت، شجاعت، مدیریت، انقلابی بودن خاندان مخصوصاً پدر بزرگوار ایشان، مقاومت در برابر مشکلات، نقش امام(ره) در 15 خرداد 1342، 13 مهر 1343 (واقعه طرح انجمن های ایالتی و ولایتی)، خلق ویژه امام(ره)، دشمن شناسی، کیاست، رأفت اجتماعی، جدیّت و قاطعیت و... از جمله عواملی بود که در پیروزی نهضت اسلامی تأثیر فراوانی داشت و موقعیت این نهضت و رهبری آن را در 14 قرن تاریخ تشیع ویژه ساخت.

2ـ شخصیت یاران پیامبر اکرم(ص): حمایت حضور ابو طالب(ع) به عنوان یک زعیم بزرگ از قریش از پیامبر(ص) و همراهی و حمایت اقتصادی حضرت خدیجه(س) نسبت به حضرت، همراهی و اطاعت ویژه حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) به عنوان دو الگوی جامع در پیروی از دستورات حضرت، نقش زیادی در پیشبرد اهداف پیامبر(ص) ایفا کرد. در نهضت امام(ره) نیز یاران امام در انقلاب نقش زیادی داشتند و بزرگانی از حوزه ودانشگاه که در شرایط مختلف به ایفای نقش می پرداختند اگر در زندان بودند در میان زندانیان سیاسی به تبیین افکار امام(ره) پرداخته و اگر در تبعید بودند با برقراری جلسات مخفی و در صورت آزاد بودن با سخنرانی و راه اندازی جلسات مختلف، کشتی انقلاب را به تبع امام(ره) به جلو می بردند. ویژگی یاران امام(ره) همانند یاران پیامبر(ص) این بود که هر کدام گروه یا جامعه ای را رهبری می کردند.

434. برگرفته از کتاب سیرۀ صحیح پیامبر بزرگ اسلام(ص)، علامه جعفر مرتضی عاملی، ترجمه حسین تاج آبادی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، جلد اول، ص 204.

435. نهج البلاغه، محمد عبده، خطبه 91 (94 از فیض الاسلام).

436. همان، خطبه 25 (26 از فیض الاسلام).

437. همان، خطبه 187.

438. البدایۀ و النهایۀ، ج 7؛ به نقل از سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام(ص)، علامه جعفر مرتضی عاملی، ترجمه حسین تاج آبادی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ج اول، ص 66. ر.ک: جهت اطلاع بیشتر رجوع شود به کتاب تاریخ سیاسی اسلام، سیره رسول خدا(ص)، رسول جعفریان، جلد اول، سازمان چاپ و انتشارات، ص 71.

439. زخرف، 22.

440. البدایۀ و النهایۀ، ج 2، ص 237 به نقل از سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام(ص)، ص 218.

441. رجوع شود به مضمون آیات 3 سوره فرقان، 3 تا 5 سوره احقاف، 89 سوره طه، 76 سوره مائده، 13 سوره حج، 70 تا 74 سوره شعرا.

442. السیرۀ النبویه، ابن هشام، ج 1، ص 452.

443. حجرات، 14.

444. زمانی که بعضی مهاجران حبشه به مکه بازگشتند، کسانی از آنها که شرایط را دشوار دیدند در جوار برخی از اشراف مکه در آمدند (عثمان بن عفان در جوار ابو احیحه، ابو حذیفۀ بن عقبه در جوار امیّه، مصعب بن عمیر در جوار نضر بن حارث، زبیر بن عوام در جوار زمعۀ بن مسعود و ابن عوف در جوار اسود بن عبد یغوث)، انساب الاشراف، ج 1، ص 227 به نقل از تاریخ سیاسی اسلام، سیره رسول خدا(ص)، رسول جعفریان، ص 249.

445. اشاره به سخنرانی محمد رضا پهلوی در جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی در سال 1355 (2535).

446. تا حدی که برخی یکی از عوامل گرایش ایرانیان به اهل بیت(ع) را مظلومیت این خاندان در طول تاریخ، به خصوص مظلومیت سید الشهدا(ع) می دانند.

447 بقره، 146.

448. اعراف، 157.

449. نمل، 14.

450. هماورد طلبیدن.

451. اسراء، 88.

452. دیوان حافظ.