حضرت معصومه علیها السلام در سخن و سیره بزرگان و عالمان

1. مقام معظم رهبری

ـ ما باید از حضرت معصومه علیها السلام، بیشتر استفاده کنیم؛ به هر صورت ایشان امامزاده بلافصل است. دختر امام، خواهر امام، عمه امام، خیلی عظمت دارد. در همین زیارت نامه ایشان آمده است: «یٰا فٰاطِمَةُ اِشْفَعِی لی فِی الْجَّنَّةِ فَاِنََّ لَک عِنْدَاللهِ شَأْنَاً مِنَ الشّأن؛ ای فاطمه معصومه! تو برای ورود من به بهشت شفاعت کن، چون نزد خدا دارای شأن و مقام بزرگی هستی.» بنابراین باید خیلی مغتنم بشمارید. همه مسلمانان و پیروان اهل بیت عصمت به خصوص مردم قم، و بالاخص طلاب و علما باید زیارت او را مغتنم بدانند و از آن حضرت استمداد بنمایند. امیدوارم خداوند به همه ما توفیق عنایت فرماید تا بتوانیم از این نعمت بزرگ، بیشتر بهره مند گردیم. (یوسفی، 1389: 141)
ـ در این شهر عزیز، سه نقطه برجسته در میان این همه نقاط روشن، چشم را به خود جلب می کند: اول، حرم مطهر و مضجع شریف حضرت فاطمه معصومه علیها السلام است؛ آن بزرگواری که این سرچشمه جوشان و خروشان نخستین بار از کنار مرقد او جوشید و برکاتش به همه عالم و به خصوص به دنیای اسلام رسید.
دوم، علم و فقاهت و حدیث است که این شهر پرچمدار آن بوده است؛ حوزه علمیه ای که از 1200 سال قبل تا امروز در این شهر مقدس همیشه پابرجا و برپا بوده است. علمای بزرگ، فقهای بزرگ، فلاسفه با ارزش، محدثان عالی مقام و مؤلفان عالی قدر از این شهر برخاستند یا به این شهر پناه آوردند و در زیر پرتو مرقد مطهر پاره تن امامت و ولایت، یعنی حضرت معصومه علیها السلام اقامت گزیدند. نقطه سوم، برجستگی شما مردم مؤمن و شجاع و آگاه و زمان شناس این شهر است. (همان: 197 و 198)

2. آیت الله جوادی آملی

امام هشتم علیه السلام در تجلیل از خواهرش ـ حضرت معصومه علیها السلام ـ مستقیماً دخالت کرده و زیارت مأثور برای او دارد. فرمود خواهرم را زیارت کنید. تمام این برکات 1200 ساله ای که از این بانو به امت اسلامی رسیده، به خاطر وجود قبر او در این شهر است و نشانگر آن است که حیات و ممات اینها یکسان است. به زیارت این بزرگوار بسنده کردن، حداقلِ آن است. اینها به علوم زیادی اِشراف دارند و خیلی چیزها یاد می دهند، خیلی مشکل هم حل می کنند. کرامت واقعی آنها در این نیست که چهار تا مریض را شفا می دهند، یا مشکل مالی کسی را برطرف می کنند، کرامت واقعی آن حضرت در این است که بیابانی خشک و غریب، به برکت وجود او می شود، چیزی همانند حوزه کهن سال نجف. (همان: 142)

3. آیت الله فاضل لنکرانی رحمه الله

به نظر من نباید دایره کرامت حضرت معصومه علیها السلام را به اموری مادی محدود کنیم، به اینکه مثلاً ایشان کوری را بینا می کند یا مریضی را شفا می دهد و مسائل دیگری مثل اینها که بسیار فراوان است. ولی ایشان کرامت های بالاتر از این دارند که آنها باید مورد توجه واقع شود. ما قمی ها می دانیم که واقعاً در کنار سفره آن حضرت نشسته ایم و این همه آثار و برکاتی که شامل ما شده، همه به برکت حضرت معصومه علیها السلام است و الّا قم، نه آب و هوای مناسبی دارد و نه جای دیدنی حسابی دارد. وجود قبر مطهر کریمه اهل بیت علیهم السلام در این جا مزیتی است که در جاهای دیگر پیدا نمی شود جز آنجایی که امام مدفون است. (همان: 142)

4. آیت الله میرزا جواد تبریزی رحمه الله

حضرت معصومه علیها السلام پرورش یافته امامت و دختر امام و عمه امام است که از هر جهت که بررسی شود او مرتبط به پرچمداران امامت شیعه است و همگی آنان اسوه تقوا و فضیلت و ولایت اند. این شخصیت گران قدر به عبادت، خشوع، شب زنده داری و روزه داری معروف بود و از خصوصیات دیگر این بانوی گرامی، محدثه بودن است. (همان: 142 و 143)

5. آیت الله مکارم شیرازی

درباره حضرت فاطمه معصومه علیها السلام مطالبی است که درباره کمتر کسی از امام زادگان دیده می شود. امام صادق علیه السلام فرمود: «فرزندی از ما در قم دفن می شود که به برکت او شیعیان وارد بهشت می شوند.» این، تعبیر خیلی وسیع و گسترده ای دارد که شامل آنان که قابل شفاعتند و لیاقت شفاعت را دارند، می شود. در زیارت نامه آن حضرت می خوانیم: «یٰا فٰاطِمَةُ اِشْفَعِی لی فِی الْجَنَّةِ» ای فاطمه معصومه برای من برای ورود به بهشت، شفاعت کن! و باز می خوانیم: «فَإنَّ لَک عِندالله شأناً مِن الشأن» که این عبارت، گویای نهایتِ عظمتِ آن حضرت است. (همان: 143)

6. آیت الله علوی گرگانی

از روایات می توان به وضوح فهمید که حضور حضرت معصومه علیها السلام در قم، یکی از دلایل مهم حرم بودن قم است؛ زیرا در روایت به آن اشاره شده است. بنابراین روایت حرم بودن قم برای اهل بیت علیهم السلام با حضور کریمه اهل بیت علیهم السلام ارتباط تنگاتنگ دارد. (همان: 145)

7. آیت الله احمدی میانجی رحمه الله

زندگی در کنار حرم مطهر بی بی فاطمه معصومه علیها السلام قابل قیاس نیست با شهری که به ظاهر دارای آب و هوای خوب و امکانات زیاد است. تنفس در این حرم مطهر عبادت است. (همان: 144)

8. آیت الله مسعودی خمینی

در مقام و منزلت این بانوی بزرگ، حضرت فاطمه معصومه علیها السلام همین بس که چهار امام معصوم علیهم السلام از جلال و مقام شفاعت او در آخرت مژده داده و به زیارت کنندگان قبر مطهرش، مژده بهشت دادند. چه بسیار مردمان دل سوخته که از کرامات و عنایات خاصه آن حضرت در این دنیا بهره مند شدند، و چه بسا عالمان بی شماری که از برکات حرم مطهرش فیوضاتی را دریافت نموده و افتخارشان این بوده است که در سایه مضجع شریفش به خاک سپرده شوند. او کریمه اهل بیت علیهم السلام و محدثه آل طه و مریم آل رسول و دارای صفات زیبای فراوانی است که هریک نمادی از شخصیت روحانی آن حضرت است. (همان: 146)

سیره
1. علامه طباطبایی رحمه الله

یکی از سیره های زیارتی علامه طباطبایی رحمه الله زیارت قبر حضرت معصومه علیها السلام بود. از شهید مطهری پرسیدند که: دلیلِ این همه تجلیل شما از علامه طباطبایی رحمه الله برای چیست و چرا هر وقت اسم او را می آورید، می گویید: روحی فداه (روح من فدای او باد)؟
آن مرحوم در پاسخ فرمود: من فیلسوف و عارف، بسیار دیده ام و احترام من به ایشان به خاطر فیلسوف بودن ایشان نیست، بلکه از این جهت است که او عاشق و دل باخته اهل بیت علیهم السلام است. علامه طباطبایی در ماه رمضان، روزه خود را با بوسه بر ضریح مقدس حضرت معصومه علیها السلام افطار می کرد، ابتدا پیاده به حرم مطهر، مشرف می شد، ضریح مقدس را می بوسید، سپس به خانه می رفت و غذا میل می کرد. این ویژگی اوست که مرا به شدت شیفته ایشان نموده است. (شمس، 1385: 613)

2. امام خمینی رحمه الله

یکی از شاگردان امام1 می گوید:
زمانی که امام در صحن بزرگ حضرت معصومه علیها السلام تدریس می فرمودند، هر روز بعد از درس به حرم مطهر حضرت معصومه علیها السلام مشرف می شدند. این برای هر طلبه ممکن نبود. حتی من سراغ ندارم که مراجع بزرگ هم، هر روز به زیارت حضرت معصومه علیها السلام مشرف شوند.امام تا وقتی که در قم بودند، به طور مرتب هر روز پس از درس صبح و گاهی هم پس از درس عصر، به حرم مطهر حضرت معصومه علیها السلام مشرف می شدند. (رجائی، 1385: 24 و 25)

3. آیت الله بهجت

فرزند آیت الله بهجت درباره اهتمام ایشان به زیارت حرم حضرت معصومه علیها السلام می گوید: ایشان از وقتی که به قم مشرف شدند، یعنی از حدود سال های 1335، هر روز حرم می رفت حتی وقتی منزلشان از حرم دور بود، از آنجا ایشان می آمد برای حرم و درس. ایشان به زیارت حرم حضرت معصومه علیها السلام مقید بود، و بیشتر از یک ساعت و نیم در حرم حضرت معصومه به سر می برد، و زیارت جامعه و زیارت امین الله ـ این زیارت های مأثوره ـ را می خواند. (فصل نامه فرهنگ زیارت، 1390: ش 7: 64)

3. آیت الله العظمی بروجردی رحمه الله

روزی جمعی از علما در محضر آیت الله بروجردی بودند که دو نفر از فرستادگان پادشاه عربستان به خدمت ایشان رسیدند و هدایایی به همراه داشتند که میان آنها قطعه ای از پرده خانه خدا بود. ایشان از میان هدایا، پرده کعبه را برداشت و به چشم کشید و فرمود: «بقیه را برگردانید.» آنان گفتند: «پادشاه عربستان، وقت ملاقات می خواهد.» فرمود: «فعلاً وقت ملاقات ندارم.» علمای اطراف به آیت الله بروجردی گفتند: «آقا! خوب بود وقت ملاقات می دادید. چرا که چه بسا اگر چنین اجازه ای بدهید، موجب شود که قبور چهار امام که غریبانه در قبرستان بقیع جای دارند، تبدیل به بارگاه شود.» آیت الله بروجردی در پاسخ فرمود: «علت نپذیرفتن من این است که از عمه ام حضرت معصومه علیها السلام خجالت کشیدم؛ چرا که او وقتی در این شهر به دیدنم می آمد، می بایست ابتدا به زیارت عمه ام فاطمه معصومه علیها السلام می رفت. (همان: 53)

4. ملاصدرا رحمه الله

محدث قمی درباره توجه ملاصدار به زیارت حرم حضرت معصومه علیها السلام و توسل به آن حضرت می نویسد: «بدان که چنان که از بعضی از اساتید خود شنیدم، مرحوم ملاصدرا به واسطه بعضی گرفتاری ها، از مکان خود به دارالایمان قم، که حرم آل محمد و اهل بیت علیهم السلام است مهاجرت کرد و به حکمِ: «آنگاه که فتنه ها و بلایا فراگیر شد، پس بر شما باد به قم و اطراف و نواحی آن؛ چرا که بلایا از آن، برداشته شده است.» پناه برد به روستایی از روستاهای اطراف قم که در چهار فرسخی قم واقع است و نامش کهک می باشد، و گاهی که برخی از مطالب علمی بر او مشکل می شد، از کهک به زیارت حضرت سیده جلیله فاطمه معصومه علیها السلام مشرف می شده، و از آن حرم، فیض بر او افاضه می شده است. (قمی، 1385: ج 2: 618)
استاد حسن زاده آملی درباره این سخن پیرامون ملاصدرا می نویسد:
«جناب استادم «علامه رفیعی قزوینی» در اولِ رساله ای که درباره حرکت جوهری نوشته، فرمود: در حاشیه «اسفارِ» خطی که به خط مرحوم «میرزا علی اکبر حِکمی یزدی» است، به نقل از ملاصدرا آمده است:«هنگامی که این مطالب را در این مقام می نویسم، در کهک که یکی از روستاهای قم است، می باشم، پس به زیارت دختر موسی بن جعفر علیه السلام به قم رفتم، تا از آن بانو کمک بطلبم و این زمان، روز جمعه بود. پس با یاری خدای تعالی این موضوع برای من کشف شد. (حسن زاده آملی، 1386: 117 و 118)

5. آیت الله مرعشی نجفی رحمه الله

آیت الله مرعشی نجفی رحمه الله درباره اهتمام خود به زیارت حرم حضرت معصومه علیها السلام گفته اند: «شصت سال است که هر روز من اولین زائر آن حضرت هستم.» از ایشان نقل است که فرمود: شبِ زمستانی بود که من دچار بی خوابی شده بودم. خواستم به حرم بروم، دیدم بی موقع است؛ آمدم خوابیدم. در عالم خواب دیدم خانمی وارد اتاق شد و به من فرمود: «سید شهاب! بلند شو و به حرم برو؛ عده ای از زوار من در پشت دربِ حرم، دارند از سرما هلاک می شوند؛ برو آنها را نجات بده» من به طرف حرم به راه افتادم. وقتی پشت درب شمالی حرم رسیدم، دیدم در میدان آستانه، عده ای از زوار پاکستانی یا هندی، با لباس های مخصوص خودشان، از شدت سرما می لرزند. درب حرم را زدم؛ حاج آقا حبیب که جزو خدام حرم بود، با اصرار من در را باز کرد و ابتدا من، و آنها پشت سرم وارد حرم شدند». (فصل نامه فرهنگ زیارت، 1390: ش 7: 88)

منابع

حسن زاده آملی، حسن. 1386. اتحاد عاقل به معقول. قم: مؤسسه بوستان کتاب. چاپ اول.

رجائی، غلام علی. 1385. برداشت هایی از سیره امام خمینی رحمه الله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله. چاپ چهارم.

شمس، مرادعلی. 1385. سیری در سیره علمی و عملی علامه طباطبایی از نگاه فرزانگان. قم: اسوه. چاپ اول.

فصل نامه زیارت. 1390. سال سوم. شماره هفتم.

قمی، شیخ عباس. الفوائد الرضویه. تحقیق: ناصر باقری بیدهندی. قم: بوستان کتاب. چاپ اول.

یوسفی، یوسف علی. 1389. شهیده غربت. قم: زائر. چاپ دوم.