حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) در نگاه جامع علامه میرزای نائینی (رحمة الله علیه)

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) در نگاه جامع علامه میرزای نائینی (رحمة الله علیه)

نگارنده: احمد قاسمی

***********

در آستانه میلاد پراز نور و عظمت حضرت زینب (سلام الله علیها) برآن شدیم تا نگاه علامه میرزای نائینی را بیان نمائیم، باشد که مورد توجه و عنایت حضرت زینب کبری سلام الله علیها واقع شویم.
ابتدا نکاتی چند راجع به شخصیت علامه میرزای نائینی از زبان و نگاه جامع مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) بیان می شود.

۱. نکته اول: آنچه که مقام معظم رهبری (حفظه الله) در دیدار اخیر دست اندر کاران همایش بین المللی بزرگداشت علامه نائینی (ره) بیان کردند دیدگاهی جامع و چند بعدی درباره این عالم برجسته بود، ایشان او را یکی از استوانه های رفیع علمی و معنوی حوزه کهن نجف خواندند.

۲. نکته دوم: مقام معظم رهبری از جنبه تخصصی خصوصیت برجسته مرحوم نائینی، شاکله سازی در علم اصول بر مبنای نظم فکری و علمی و نوآوری‌های قوی و پر تعداد ایشان دانستند. یعنی ایشان نه فقط فقیهی معمول، بلکه نظریه پردازی بودند که علم اصول را به شیوه ای نو بسط دادند.

۳. نکته سوم: تربیت شاگردان برجسته، رهبر انقلاب به این نکته تاکید کردند که یکی از ویژگی‌های مهم علامه نائینی، تربیت شاگردان برجسته بود، و این بدان معناست که تاثیر گذاری ایشان محدود به آثار و تالیفاتشان نبود بلکه دامنه اثر گذاری شان از طریق شاگردان و نسل بعد نیز گستره بود.

۴. نکته چهارم: اندیشه سیاسی و حکومتی. مقام معظم رهبری فرمودند: اعتقاد به تشکیل حکومت اسلامی برپایه ولایت در مقابل استبداد از ارکان اندیشه سیاسی مرحوم نائینی است ایشان بیان کردند که چارچوب مورد نظر نائینی یعنی تشکیل حکومتی اسلامی و مردمی به تعبیر امروزی همان ( جمهوری اسلامی) است. 

اکنون نگاه جامع علامه نائینی را در خصوص حضرت زینب کبری سلام الله علیها که این روزها ولادتشان است باز خوانی می نماییم؛

الف: جایگاه حضرت زینب در اندیشه دینی علامه میرزای نائینی ستودنی است او در اثر معروف خود کتاب (تنبیه الامه و تنزیه المله) که در بیداری مشروطه خواهان نقش موثری داشت، بارها به نقش امر به معروف و نهی از منکر و مسئولیت اجتماعی مومنان اشاره می کند او در این زمینه حضرت زینب کبری سلام الله علیها را نماد احیای این اصل بزرگ در تاریخ می داند، به نقل از شاگرد ایشان، سید محمد حسین کاشف الغطاء نائینی در یکی از درس های خود گفته بود: (لولا زینب بنت علی، لضاعت کربلاء فی صحراءالنسیان): اگر زینب کبری سلام الله علیها دختر علی نبود ، کربلا در صحرای فراموشی گم می شد. (بیان الکلیات فی شرح تنبیه الامه ص ۴۵)

ب: علامه میرزای نائینی حضرت زینب کبری( سلام الله علیها) را حافظه ی رسالت حسینی و ضامن بقای حقیقت عاشورا می داند، او معتقد است که جهاد زبانی و تبلیغی حضرت زینب، همان اندازه اهمیت دارد که جهاد شمشیری امام حسین (علیه السلام) داشت.

ج: حضرت زینب کبری( سلام الله علیها) به عنوان الگوی مسئولیت مداری اجتماعی 
در تفکر والای علامه نائینی جامعه اسلامی باید بر پایه ی آگاهی، عدالت، و احساس مسئولیت عمومی استوار باشد. ایشان در یکی از بیانات شان که توسط شاگرد برجسته ایشان آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری (قدس سره الشریف ) نقل شده فرموده اند: زینب حجت خدا بر علما و رجال امت است، چنان که فاطمه حجت خدا بر زنان امت بود. (طباطبایی، مقدمه برتنبیه الامه ص ۱۲)
علامه نائینی با این گونه تعبیرات، حضرت زینب کبری سلام الله علیها را سرمشق روحانیت و نخبگان جامعه می داند: کسی که در زمان سکوت و انحراف حق را فریاد زد و حجت را تمام کرد.

د: مقام علمی و معرفتی حضرت زینب کبری سلام الله علیها در نگاه علامه میرزای نائینی 
بر اساس گزارش مرحوم آقا بزرگ تهرانی در کتاب گرانسنگ خود (الذریعه الی تصانیف الشیعه ج ۴، ص ۵۶) علامه نائینی در یکی از تقریراتش در باره نهضت عاشورا گفته بودند: ان زینب بنت علی کانت فی العلم والفهم والبصیره من الملهمین و خطبتها فی مجلس یزید شاهد علی ذلک: حضرت زینب (س) دختر امام علی (ع) در علم و فهم و بصیرت از الهام یافتگان بود و خطبه اش در مجلس یزید بر این حقیقت گواه است. 

این تعبیر (من الملهمین) از نظر علامه نائینی (ره) اشاره به نوعی علم الهامی و شهودی دارد. که در عرفان تشیع مرتبه ای بس والا داشته و مرتبه ای پایین تر از علم لدنی ائمه معصومین (علیهم السلام) می باشد. یعنی به تعبیر دیگر حضرت زینب کبری سلام الله علیها به نوعی صاحبه ی الهام و علم نوری میباشد. نه صرفا زنی فاضله.

د: زینب به مثابه نماد ( قیام عقل و وجدان)
در نگاه تحلیلی علامه نائینی (ره) به واقعه عاشورا دو مرحله وجود دارد: 

۱. قیام خون به رهبری حضرت سیدالشهداء 
۲. قیام بیان به رهبری امام سجاد (علیه السلام) و حضرت زینب کبری (سلام الله علیها)

او در یکی از بیاناتش آورده است:
زَيْنَبُ قَامَتْ مَقَامَ الْحُسَيْنِ فِي تَبْلِيغِ الدِّينِ، وَمَا كَانَ قَوْلُهَا بِأَقَلَّ جِهَادًا مِنْ سَيْفِهِ.
حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در تبلیغ دین، جای امام حسین (علیه‌السلام) ایستاد، و گفتار او در راه حق، از شمشیر حسین در جهاد، کمتر نیست. (سخنان میرزای نائینی تنظیم علی اکبر غفاری ص ۹۲)
در این تعبیر، علامه نائینی بین جهاد شمشیر و جهاد زبان فرقی نگذاشته و برابری برقرار می سازند.

ح: علامه میرزای نائینی حضرت زینب کبری سلام الله علیها را نماد عقلانیت انقلابی و وجدان بیدار ملت می داند.

جمع بندی: 
علامه میرزای نائینی (رضوان الله تعالی علیه) ‌این شخصیت برجسته عالم اسلام حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) را نگهبان و مفسر حقیقی نهضت حسینی در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی می داند و او را الگوی الهام بخش و آگاهی امت اسلام معرفی می دارد و شجاعت و مسئولیت در برابر ظالم را برازنده او بر می‌شمرد و دارای علم الهی و معرفتی و دینی و اخلاقی و حجت الهی بر علما و مردم و عامل تداوم فرهنگ عاشورا و بیداری امت معرفی می دارد.