امامزاده موسی بن محمد الجواد(ع)

شناسنامه
نام: موسی بن محمد الجواد(ع)
کنیه: ابو جعفر، ابو احمد
زادگاه: مدینه
درگذشت: بیست و دوم ربیع الثانی سال ۲۹۶ ق
مدفن:  قم
محل زندگی: مدینه (تا شهادت پدر)، کوفه، کاشان، قم
لقب(ها): مبرقع
پدر: امام جواد(ع)
مادر: سمانه مغربیه

موسی مُبَرقَع (متوفی ۲۹۶ق.) فرزند امام جواد(ع) و برادر کوچکتر امام هادی(ع) است. وی اهل علم بوده و روایاتی را از امام جواد(ع) نقل کرده است. مدفن وی در قم می‌ باشد. 
او را به جهت پوشاندن چهره‌ اش با نقاب، مُبَرقَع می‌ نامیده‌ اند. موسی مبرقع، جد سادات رضوی است. معروف است که خاندان سادات برقعی قم و اطراف ری به او منسوب‌ اند. مزار وی در محله چهل اختران قم مورد زیارت و تکریم شیعیان است.

نام، لقب و کنیه
نام او موسی است که به موسی مُبَرقَع شهرت دارد. گفته شده که وی برای شناخته نشدن، صورت خود را با نقاب (بُرقَع) می پوشاند به همین جهت به او مُبَرقَع گفته اند.[۱] از کنیه های ذکر شده برای وی، می توان به ابواحمد و ابوجعفر اشاره نمود. 
زندگینامه
موسی فرزند بلافصل امام جواد(ع) و مادرش سمانه مغربیه همان مادر امام هادی است. وی دو سال بعد از امام هادی در سال ۲۱۴ق [۲] در مدینه به دنیا آمد. موسی در خلق و خو به مادرش شباهت داشت.[۳] 
موسی تا زمان شهادت امام جواد(ع) در آنجا اقامت داشت و بعد از آن به کوفه رفت و مدتی را این شهر سپری کرد و در سال ۲۵۶هـ. برای سکونت قم را برگزید[۴] و به آنجا مهاجرت نمودالبته برخی از اهالی شهر به جهت عدم شناخت، او را اخراج کردند و او به کاشان رفت، بعد از مدتی مردم قم از این عمل خود پشیمان گشته و خواستار بازگشت موسی به قم شدند.[۵]. وی در ربیع الثانی سال ۲۹۶ هجری در شهر قم رحلت کرد[۶]در محلی که هم اکنون در خیابان آذر محله چهل اختران معروف است به خاک سپرده شد.[۷] 
جایگاه حدیثی موسی
موسی از اهل حدیث و درایه و همچنین راوی حدیث بوده است، شیخ طوسی در کتاب تهذیب خویش[۸]، شیخ مفید در الاختصاص،[۹] و همچنین ابن شعبه حرانی در کتاب معروف تحف العقول از وی حدیث نقل کرده اند.[۱۰] 
از آنجا که یحیی بن اکثم به وی نامه ای نگاشته و از وی در مورد مسائلی نظر خواسته است،[۱۱]می توان پی به مقام علمی وی برد. 
جد سادات رضوی
موسی مبرقع جد سادات رضوی به شمار می آید و نسب آنها به موسی می رسد، سادات رضوی در کشورهای مختلف از جمله ایران، هند، پاکستان، افغانستان، عراق، شام و غیره زندگی می کنند. 
مهاجرت خواهران موسی به قم
گفته شده وقتی موسی به قم آمد خواهرانش زینب، ام محمد و میمونه نیز به نزد او در قم آمده و ساکن شدند و در همانجا رحلت کردند و در کنار حضرت معصومه به خاک سپرده شدند.[۱۲][۱۳] 
بقعه و بارگاه
تاریخ بنای این بقعه سال ۹۵۰ق و بانی آن شاه طهماسب صفوی است. معمار این بنا "استاد سلطان قمی" از مشاهیر معماری دوره صفویه است که نام وی در زیارتگاه ضبط شده است. در سال ۹۵۳ق به دستور شاه طهماسب صفوی سقفی بسیار مرتفع از آجر بر این بقعه زده شد. 
قبور جمعی از سادات و امامزادگان از جمله فرزندان و اولاد موسی مبرقع(ع) در این مکان قرار دارد. مشهور است که در این بقعه چهل زن، چهل مرد و بیست و پنج کودک (در مجموع صد و پنج نفر) دفن شده اند. 
چهل اختران
تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی مبرقع در بقعه خانوادگی وی در کنار مرقدش معروف به چهل اختران مدفون می باشند.[۱۴] اسامی ۱۴ نفر آنها در تاریخ قم آمده است.[۱۵] 
امامزاده زید
در حرم موسی مبرقع امامزادۀ دیگری به نام امامزاده زید نیز مدفون است، بنای این امامزاده عمارتی است که گنبدی کوچک از آجر به شکل کلاه خود بر فراز آن به چشم می خورد و به سده نهم تعلق دارد. این مکان مدفن یکی از نوادگان امام زین العابدین(ع) است. فیض قمی درباره شجره نامه وی آورده: 
«امامزاده جلیل القدر سید اجل زید بن علی بن علی الاکبر بن محمد السلیق بن عبیدالله بن محمد بن الحسن بن الحسین بن الاصغر بن الامام زین العابدین علیه السلام»[۱۶]
به نظر برخی امامزاده علی اکبر مدفون در تهران (چیذر) جد وی می باشد.[۱۷]
​آثار درباره او
البدر المشعشع در احوال ذریه موسی المبرقع، نوشته: حسین نوری طبرسی[۱۸]
ترجمه موسی المبرقع، تألیف محمد کجوری طهرانی.

منابع 
 ابن عنبه، احمد بن علی بن حسین بن علی، عمده الطالب، نجف.
 احمدی قمی، حسین، نور علی نور(زیارت نامه حضرات امام زادگان موسی مبرقع، احمدبن محمد اعرج، زید و چهل اختران علیهم السلام)، قم، مسجد مقدس جمکران،۱۳۸۸.
 اردکانی، احمد محیطی، سبز پوشان، انتشارات زائر، ۱۳۸۴ش.
 بحرانی، عبد الله اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف، مستدرک- حضرت زهرا تا امام جواد(ع)، مؤسسة الإمام المهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف، قم.
 حرانی، محمد حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
 طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، تهذیب الکلام، محقق سید حسن الحرسان، بیروت، دار الاضواء، الطبعة الثالثه، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۵م.
 عطاردی، عزیز الله، مسند الامام الجواد، قم، الموتمر العالمی للامام الرضا، ۱۴۱۰ق.
 فیض قمی، کتاب گنجینه آثار قم، قم، ۱۳۴۹۱۳۵۰ش.
 قمی، حسن بن محمد بن حسن(نوشته در ۳۷۸)،تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک قمی (در ۸۰۵)، تحقیق سید جلال الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
 مفید(۴۱۳ ق)، الإختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق،چاپ اوّل.
 نوری، میرزا حسین، بدر مشعشع فی احوال موسی مبرقع، چاپ سنگی، قم.
------------------------------------------------
پی نوشت:
1.  حسن بن علی حرانی، تحف العقول، ص۴۷۶و عطاردی، عزیز الله، مسند الامام الجواد، صص۸۴و۸۵
2. البحرانی،ج۲۳-الجوادع،ص:۵۵۳
3.  بحارالانوار، ج۵۰ص۱۲۳
4.  تاریخ قم،ص:۲۱۵
5. حسن بن علی حرانی، تحف العقول، ص۴۷۶و عطاردی، عزیز الله، مسند الامام الجواد، صص۸۴و۸۵.
6. حسن بن علی حرانی، تحف العقول، ص۴۷۶و عطاردی، عزیز الله، مسند الامام الجواد، صص۸۴و۸۵
7.  تاریخ قم،ص:۲۱۵
8. طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۳۵۵
9. الاختصاص، ص ۹۱
10. حرانی، تحف العقول، ص۴۷۶
11. تهذیب الاحکام، ج۹ص۳۵۵
12. تاریخ قم،ص:۲۱۶
13. عطاردی، مسند الامام الجواد، صص۸۴و۸۵
14.  اردکانی، ص ۱۱۴
15. تاریخ قم، ۲۲۴
16. فیض قمی، گنجینه آثار قم، ص ۵۵۲
17. احمدی، حسین، ص۱۳
18. پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه های ایران